Јурилиш материаллари ва конструкциялрини тадіиі этиш ва

 
Qizdirishning oddiy va differensial egri chiziqlari
Oddiy harorat egri chizig‘ini hosil kilish uchun maxsus tigel tekshirilayotgan 
modda bilan to‘ldiriladi, bu tigel elektr pechiga joylashtiriladi. (1.1a. rasm). Material 
harorati termopara yordamida o‘lchanadi. Uning ulanishidagi EYuK (elektr 
yurituvchi kuch) ning uzgarishi galvonometr bilan kayd kilinadi. Qizdirish jarayonida 
material haroratini ulchash natijalari «harorat - vaqt” grafigiga tushiriladi. Agar 
moddada hech qanday reaksiya yuz bermasa qizdirishning egri chizig‘i to‘g‘ri chiziq 
ko‘rinishiga ega bo‘ladi. Issiqlik ajralishi yoki yutilishi bilan kuzatiladigan 
reaksiyalarning o‘tishi hollarida qizdirish egri chizig‘ining yurishi to‘g‘ri chiziqli 
yo‘nalishdan yuqoriga yoki pastga og‘adi. Og‘ish vaqtincha xarakterga ega bo‘lib, 
reaksiya tugashi bilan to‘xtaydi. 1.1.b–rasmda kaolinitni qizdirishning egri chizig‘i 
ko‘rsatilgan, unda issiqlikning yutilishi bilan (endotermik effektlar) reaksiyalarning 
o‘tishi bilan shartlangan ikkita to‘xtash va ikkita ekzotermik effekt (985-1065
°
S) 
ko‘rinib turibdi.
1.1-rasm. Oddiy termopara sxemasi a) va b) kaolinitni qizdirishning harorat egri chizig‘i:
1-termopara; 2-o‘rganilayotgan modda solingan tigel; 3-elektr pechi; 4-ulovchi simlar; 5-harorat 
galvonometri. 

---

9 
Differensial harorat egri chizig‘i bir nomli uchlari bir-biri bilan ulangan, ikki 
termoparadan iborat differensial termopara yordamida olinadi (1.2-rasm): Rt +10% 
Rh dagi sim uchlari termoparaning sovuq payvandini hosil qiladi, Rt dagi simning 
uchlari esa, termoparalar payvandlarini qizdirishda kelib chiqadigan EyuK zanjiridagi 
o‘zgarishni qayd qiluvchi asbobga ulangan. Termoparalardan birining issiq payvandi 
tekshirilayotgan moddaga, boshqasi esa-etalon moddaga joylashtirilgan.