Uzun süreli araç kullanan bireylerde kas iskelet problemleri ve yorgunluğun değerlendiRİlmesi Emir ŞAHİN1
Yüklə 148,12 Kb.
|
   UZUN SÜRELİ ARAÇ KULLANAN BİREYLERDE KAS İSKELET PROBLEMLERİ VE YORGUNLUĞUN DEĞERLENDİRİLMESİ
Emir ŞAHİN1, Uzm Fzt Fatma KARANTAY MUTLUAY2, Doç Dr 1Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, İstanbul 2Medipol Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü İstanbul İletişim (Correspondence): Uzm. Fzt. Emir Şahin Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi E-5 Yanyol Üzeri (Dr. Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Suzan Yazıcı Acil Tıp Merkezi Yanı ) 34865 Cevizli / Kartal / İstanbul e-posta: fzt.emirsahin@gmail.com Tel: 0541 716 24 61 Fax: 0 216 399 62 42 Bu çalışma 12.02.2014 tarihinde Ankara’da düzenlenen 15. Fizyoterapide Gelişmeler Kongresi’nde sözel bildiri olarak sunulmuştur. ÖZET Amaç: Birçok çalışma kentlerdeki otobüs sürücülerinin kas iskelet sistem problemleri açısından risk altında olduğunu göstermiştir. Çalışma koşulları, yolcu sayısı, yolların yapısı ve trafik otobüs sürücülerini direkt olarak etkileyen ana unsurları oluşturmaktadır. Bu çalışma uzun süreli araç kullanan bireylerde muskuloskeletal problemlerin ve yorgunluğun değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem: Bireylerin demografik bilgileri, postür analizleri (ayakta ve oturma pozisyonunda), kısalık esneklik testi (otur-uzan testi), el kavrama gücü (Jamar Dinamometre), gastrokinemius-soleus kas gücü (manuel kas testi), vücutlarındaki ağrılı bölgeler (Mcgill Vücut Diyagramı), ağrı şiddeti (VAS), depresyon (BDI) ve yorgunluk (FSS, FIS) seviyeleri değerlendirilmiştir. Sonuçlar: Çalışmaya 70 İETT şoförü (ort. sürücülük yılı 11.74±5.71, yaş ort: 43.57±6.47), alınmıştır. Bireylerde servikal lordoz (% 28) ve torakal kifozda artış (% 21), lumbal lordozda azalma (% 34) ve omuzlarda protraksiyon (% 72) gözlenmiştir. Sürücülerin el kavrama gücünde istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur (p<0.05). Sürücülerin %67’si otur-uzan testinde (-) eksi değerler almıştır. Ağrı şiddeti VAS’a göre: torakal bölgede 37.32, boyunda 34.13, omuzdaysa 30.05 bulunmuştur. En ağrılı bölgeler, lumbal bölge, boyun diz çevresi, skapular bölge şeklinde sıralanmıştır. Bireylerin sürücülük yılı ile otur-uzan testi arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki saptanmıştır (p<0.05). Sürücülük yılı ile ağrı ve yorgunluk skorları arasında anlamlı bir ilişkiye rastlanmamıştır (p>0.05). Tartışma: Sürücüler kas iskelet problemleri ve yorgunluk açısından risk altında bulunmuştur. İleri çalışmalar sürücülük yılı sürelerinin kıyaslandığı daha yüksek olgu sayılı çalışmalarla tekrarlanmalıdır. Anahtar Kelimeler: Kas İskelet Problemleri, Yorgunluk, Ağrı EVALUATİON OF MUSCULOSKELETAL PROBLEMS AND FATİGUE İN LONG- TERM VEHİCLE DRİVERS ABSTRACT Purpose: Many studies have shown that urban bus drivers are under the risk of musculoskeletal system problems. Working conditions, number of passengers, conditions of roads and traffic are the main factors that affect bus drivers directly. Material and Methods: İndividuals’ demographic data, posture analysis (Standing and Sitting positions), shortness flexibility test (Sit and Reach test), hand grip strength (Jamar Dynomometer), gastrocnemius-soleus muscle strength (Manual Muscle Testing), painful areas of the body (McGill Body Diagram), pain severity (VAS), depression (BDI) and fatigue (FSS, FIS) levels were evaluated. Conclusion: 70 IETT bus drivers (mean age: 43.57±(6.47, mean driving year: 11.74±(5.71)) were included to the study. İncrease in servical lordosis (% 28), and thoracal kyphosis (% 21), decrease in lumbal lordosis (% 34), and protraction of shoulder (% 72) were observed. There were statistically difference in hand grip strength (p<0.05). 67% of the bus drivers have obtained negative scores in sit and reach test. The thoracal pain, neck pain, and shoulder pain severity were founded as 37.32%, 34.13%, and 30.05% respectively. The areas, which pains are frequently observed, are lumbal region, neck region, and surrounding of knee and scapular region. Statistically significant correlation was found (p<0.05) between bus drivers’ driving years and sit and reach test. No statistically significant relationship were found between driving years and fatigue scores (p>0.05). Discussion: It is observed that bus drivers are under the risk of musculoskeletal problems and fatigue. Future studies should be repeated with higher number of cases by taking account of the period of volunteers’ professional career GİRİŞ Nüfusun artması ve şehirlerin büyümesiyle günlük işleri bir ulaşım aracı kullanmadan yapılmasını imkânsız kılmaktadır. Büyük şehirlerdeki yoğunluk, toplu ulaşımın önemini daha da artırmıştır. İstanbul’da çeşitli toplu ulaşım araçları bulunsa da yaygın olarak otobüsler kullanılmaktadır. Otobüs sürücüleri şehirlerde büyük bir işçi grubunu oluşturmaktadır. Çalışma koşulları, yolların yapısı, trafik ve insanlar otobüs sürücülerini direkt olarak etkileyen ana unsurlardır. Her meslekte çalışanlar vücut sistemlerinin bir bölümünü fonksiyonel olarak fazla kullanırlar. Kişinin anatomik ve psikolojik özelliklerine, çalışma tekniğine ve çalıştığı ortamın koşullarına bağlı ortaya çıkan risk faktörleri, kas-iskelet sistemi başta olmak üzere diğer vücut sistemlerini olumsuz yönde etkilemektedir. İşe bağlı ortaya çıkan problemler büyük ekonomik kayıplara yol açmaktadır (1,2,3,4). Sürücülerde kalp damar hastalıkları, mide-barsak rahatsızlıkları ve kas iskelet sistemi problemlerinin ortaya çıkma riskinin diğer mesleklerden daha yüksek olduğu bildirilmektedir (5,6). Sürücülerde kas iskelet problemlerinin yaşla birlikte arttığı; stres, depresyon, sigara ve uyuşturucu kullanımı açısından da sürücülerin risk altında olduğu belirtilmektedir (7,8,9). Çalışmamız, uzun süreli araç kullanan sürücülerde kas-iskelet problemleri ile ağrının varlığını inceleyerek yorgunlukla ilişkisini araştırmak amacıyla yapılmıştır. GEREÇ ve YÖNTEM Bu çalışma İstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi Yerel Etik Kurulu tarafından 22.07.2011 tarih, B.30.2.İBÜ.0.20.00.00/173 numaralı karar ile onaylanmıştır (Araştırma Projesi No: FTR/0762011). Çalışmaya en az 5 yıldır araç kullanan, kırık, amputasyon ve spinal herhangi bir problemi bulunmayan travmatik kaza ve cerrahi operasyon geçirmemiş, 70 sürücü alınmıştır. Çalışmaya katılan tüm bireylerden çalışmaya katılmadan önce bilgilendirilmiş onam formu alınmıştır. Sosyo-Demografik Özellikler: Bireylerin yaş, vücut ağırlığı, boy, çalışma süreleri, medeni durumları ve eğitim süreleri sorgulanmıştır. Fiziksel Değerlendirme:
El kavrama gücünün değerlendirilmesinde Jamar El Dinamometresi kullanılmıştır. Test oturma pozisyonunda yapılmış, kişiden ağrı limitleri içerisinde aletin tutamacını mümkün olduğunca sıkması istenerek 3’er defa ölçülmüş, her ölçüm arasında 1dk dinlenme süresi verilmiştir. En yüksek skorlar kilogram (kg) cinsinden kaydedilmiştir. Gastrokinemius-soleus kas testinin uygulamasında, kişi ayaktayken parmak ucuna yükselmesi istenmiştir (11). Skorlama, parmak ucuna kalkma n sayısına göre yapılmıştır:
Ağrı Değerlendirmesi: Ağrı şiddeti Vizüel Analog Skalası (VAS), ağrılı bölgeler ise McGill Ağrı Ölçeği Vücut Diyagramı ile değerlendirilmiştir. VAS’ta bireylerden ağrılarına 0 (ağrı yok) ile 100 (çok şiddetli ağrı) arasında değer vermesi istenmiştir. Bireylerin verdikleri cevaplar analizin kolay yapılabilmesi için:
McGill Melzack Ağrı Soru Formu (MMASF), 4 boyutlu ağrı değerlendirme ölçeğidir (12,13). Çalışmamızda bu dört bölümden birinci bölüm olan vücut diyagramı kullanılmıştır. Bölgeler 15 bölgeye ayrılarak kaydedilmiştir. Yorgunluğun Değerlendirilmesi: Yorgunluğun şiddeti, Yorgunluk Şiddet Ölçeği (YŞÖ) ile yorgunluğun etkisi ise Yorgunluk Etki Ölçeği (YEÖ) ile değerlendirilmiştir. Ölçekler doldurulduğu günü de kapsayarak son 1 ay içerisindeki yorgunluğu sorgulamaktadır.
Değerler ne kadar yüksekse birey o kadar yorgun demektir. Depresyon Düzeyinin Değerlendirilmesi: BDİ depresyonun somatik, duysal ve kognitif semptomlarını değerlendiren geçerli ve güvenilir bir ankettir (14). Her kategori 4 değerlendirme maddesinden oluşmaktadır. Değerlendirme maddeleri 0-4 arasında değer almaktadır. BDI toplam puanı 0-10 arasında ise “depresyon yok”, 11-17 ise “hafif şiddette depresyon”, 18-23 “orta şiddette depresyon”, 24 ve üzeri ise “şiddetli depresyon” olarak skorlanmaktadır. Data Analiz: Verilerin istatistiksel değerlendirmesi SPSS analiz programıyla yapılmıştır. Sonuç ölçümleri arasındaki ilişkilere Pearson korelasyon analizi, Tek grup T testi ve Anova korelasyon analizleriyle bakılmıştır. Tüm istatistiklerde p değeri 0.05 olarak alınmıştır. SONUÇLAR Çalışmamıza katılan sürücülerin demografik bilgileri Tablo 1’de verilmiştir.
*Ortanca değeridir. Çalışmaya alınan bireyler yaşlarına göre 6 gruba ayrılarak Tablo 2’de özetlenmiştir. Tablo 2: Yaş Grupları 
Kas İskelet Sistemi Bulguları Postür Bireylerin postür analizleri oturma ve ayakta durma pozisyonunda değerlendirilmiştir. Sonuçlar Tablo 3’te (a, b, c, d) gösterilmiştir. Tablo 3: Postür Analizinin Sonuçları.
* retraksiyon: omuzun anatomik pozisyonuna göre daha geride olması * protraksiyon: omuzun anatomik pozisyona göre daha önde olması Kas Kuvveti Sonuçları Gastro-soleus kas gücü tüm bireylerde sağ ve solda 5 değerinde bulunmuştur. El kavrama gücü Mathiowetz ve arkadaşlarının dizayn ettiği normlarla kıyaslanmıştır (Tablo 4) (34) . Tablo 4: Yaş Gruplarına Göre El Kavrama Güçleri.
* Tek grup "t" Testi Kısalık Testlerinin Sonuçları Test edilen tüm kas gruplarında, yüksek oranda kas kısalıkları bulunmuştur. (Tablo 5 a, b, c, Tablo 6) . Tablo 5: Kas Kısalık Testleri.
Tablo 6: Otur-Uzan Testi Sonuçları
Ağrı Analizinin Sonuçları Bölgelere VAS skorları Tablo 7’de özetlenmiştir. Tablo 7: Postür Analizine Göre Ağrılı Bölgeler
Mcgill vücut diyagramına göre en çok ağrı görülen bölgeler: Lumbal bölge, boyun bölgesi, diz çevresi, skapular bölge şeklinde sıralanmıştır (Tablo 8) . Tablo 8: En çok ağrı görülen bölgeler 
Analiz sonuçlarına göre bireylerin yaklaşık %44’ü değişik seviyelerde depresyon problemi yaşadıklarını beyan etmişlerdir. (Tablo 9). Tablo 9: BDİ Sonuçları
Çalışmamıza katılan bireylerin Sürücülük yılı ile Otur-uzan testi arasında ters yönde zayıf anlamlı bir (p<0,05) bir ilişki bulunmuştur. (Tablo 10). Tablo 10: Sürücülük Yılı ile Otur-Uzan Testi
Pearson kolerasyon Postür analizi ile sürücülük yılı arasında istatistiksel açıdan anlamlı ilişki (p>0,05) bulunamamıştır. (Tablo 11 a, b, ). Tablo 11: Sürücülük Yılı ile Postür Analizi
Ki Kare testi Sürücülük yılının VAS ve BDİ ile arasındaki ilişki istatistiksel açıdan anlamlı bulunmamıştır. p>0,05 (Tablo 12). Tablo 12: Sürücülük Yılı ile VAS ağrı skorları ve BDİ
* Bağımsız "t" Testi Sürücülük yılı ile yorgunluk ölçekleri arasındaki ilişki istatistiksel açıdan anlamlı bulunmamıştır. p>0.05 (Tablo 13) Tablo 13: Sürücülük Yılı ile Yorgunluk Ölçekleri Arasındaki İlişki.
* Bağımsız "t" Testi TARTIŞMA Kas iskelet sistemi hastalıkları (KİSH) gelişmiş ve gelişen ülkelerde en önemli sağlık sorunlarından biridir. Araştırmalar, dört kişiden birinde KİSH’e bağlı ağrı yakınması olduğunu göstermektedir. Dünya Sağlık Örgütü, KİSH olan kişilerin yaşam kalitesini artırmak amacıyla 2000-2010 yılları arasını “Kemik ve Eklem 10 Yılı” ilan etmiştir (16,17). Kas iskelet problemlerinin en önemli bulguları postüral bozukluklar, ağrı, kas kısalıkları ve depresyon şeklinde sıralanabilir. Kas iskelet problemleri kişinin yaşam kalitesini ve iş performansını direk etkilemektedir. Hagberg ve ark, fiziksel yüklenmeler, uygun pozisyonlarda çalışmama ve dinlenme sürelerinin yetersizliğinin kas iskelet sisteminde bozukluklara yol açtığını söylemişlerdir (18,19). Çalışmamızda sürücülerin şikâyetlerinin başında; yetersiz dinlenme, hareket saatlerinin düzensizliği, yolcularla iletişim, trafik yoğunluğu ve iş saatlerindeki düzensizlikler gelmektedir. Sosyodemografik bilgilerinin değerlendirmesi sonucu; bireylerin yaş ortalamaları 43,57±6.47 yıl, boy ortalamaları 173,86±5.87 cm, VKİ ortalamaları 28,1±4.27 kg/m2, günlük çalışma süreleri ortalama 8,26±0.63 saat bulunmuştur. 4857 no’lu iş kanununa göre bireylerin haftalık maksimum çalışma süreleri 45 saat olarak belirlenmiştir. Çalışmaya alınan tüm şoförler haftada 6 gün çalıştıklarını beyan etmişlerdir. Buna göre çalışmaya alınan şoförler maksimum iş yüküne tabi tutulmaktadırlar. Benzer çalışma koşullarında çalışan taksi şoförleriyle yapılan bir çalışmada VKİ bizim sonuçlarımıza yakın bir değerde (26,3kg/m2) bulunmuş (20) ve bu sonuçlar uzun süreli araç kullanan bireylerin obezite riskiyle karşı karşıya olduğunu ortaya koymaktadır. Otobüs şoförleriyle yapılan başka bir çalışmada ise VKİ artışının sistemik hastalıklarla da ilişkili olduğu ortaya konmuştur (21). Uzun süre oturma pozisyonunda çalışma, yetersiz dinlenme, belli hareketlerin sık tekrar edilmesi esnekliğin azalmasına sebep olabilir. Çalışmamıza katılan sürücülerin hiçbiri otur-uzan testinde süper ve mükemmel değerleri alamamıştır, bu sonuç genel kas kısalığının varlığını göstermektedir. Otur-uzan testi sonuçları ile bireylerin yaşı ve çalışma süresi arasında ilişki bulunamamıştır. Kas kısalığının çalışma süresinden çok günlük oturma süresinin uzun olmasına bağlı olduğunu düşünmekteyiz. Bu görüşümüzü destekleyen bir çalışmada sandalyede oturan bireylerin oturma öncesi ve oturmadan 4 saat sonraki hamstring esnekliği arasında istatistiksel açıdan anlamlı fark bulunmuştur (22). Kas- iskelet problemleriyle ilgili yapılan çalışmaların büyük kısmı bel ve boyun bölgelerine yöneliktir (23, 24, 25). Çalışmamızda vücudun tüm bölgeleri değerlendirmeye alınmıştır. Çalışma sonucunda en çok ağrı görülen bölgeler literatür ile benzerlik göstermiş; lumbal bölge, boyun bölgesi, diz çevresi, skapular bölge, omuz bölgesi ve torakal bölge şeklinde sıralanmıştır. Grace P ve ark, Hong Kong’ta 481 otobüs şoförüyle yaptıkları bir çalışmada benzer sonuçlar elde etmişlerdir (1). Kas-iskelet sistemine ait herhangi bir sorun nedeniyle işe devam edilemezlik ifadesine ait sonuçlara göre şoförlerin ortalama 1,5 gün ile diğer mesleklerden fazla devamsızlık yapmak zorunda kaldıkları tespit edilmiştir (26). Diz çevresi, omuz bölgesi, el bileği ve ayak bileği ağrılarının kaynağı lokal problemlerden kaynaklanabilir. Fakat boyun bölgesi, lumbal bölge, torakal bölge ve skapular bölge bozukluklarının kaynağının postüral bozukluklar olabileceği düşünülmüştür. Bu amaçla oturma ve ayakta durma pozisyonlarındaki postür analiz sonuçları ile aynı bölgelerde görülen ağrı şiddeti istatistiksel açıdan karşılaştırılmış fakat istatistiksel bir ilişkiye rastlanmamıştır (p>0,05). Şoförlerin el kavrama gücü ölçüm sonuçları Amerikan İş ve Uğraşı derneğinin normlarıyla karşılaştırılmış ve anlamlı farklılıklar elde edilmiştir (p<0,05). Farklılığın sebebi, bölgesel farklılıklar, demografik faktörler veya çalışmadaki birey sayısının yetersiz olmasına bağlı olabilir. Yorgunluk sağlıklı bireylerde de sık görülen subjektif bir deneyimdir. Yapılan bazı çalışmalarda sağlıklı bireylerde yorgunluk prevelansının %15-30 arasında olduğu belirtilmektedir (27,28). Çalışmamızda bireylerin Yorgunluk Etki Ölçeği ve Yorgunluk Şiddet Ölçeği sonuçlarına göre bireylerin % 52,9’u yorgunluk problemi yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Yorgunluk problem oluşturuyor diyenler ise %12,8 oranında çıkmıştır. Biggs ve ark. işe bağlı yorgunluğu iş ortamı, stres, yorgunluğu planlayamama ve kişisel faktörlere bağlamıştır (29). Vries ve ark. 6 farklı anketle çalışan bireylerin yorgunluklarını ölçmüş ve bireylerin yorgunluk değerleri tüm anketlerde yüksek çıkmıştır (30). Sağlıklı bireylerde, beslenme problemleri, günlük aktivitenin yüksek olması, yetersiz uyuma vb. sebeplerle ortaya çıkan yorgunluk kaliteli bir uyku ve stresin azalmasıyla tamamen kaybolurken fiziksel ve mental kaynaklı kronik yorgunlukların büyük kısmında uyku ve istirahatle azalma eğilimi göstermez. Şiddetli ağrı fiziksel ve emosyonel enerjinin daha fazla harcanmasına neden olarak yorgunluğun daha şiddetli hissedilmesine neden olur (31). Bu araştırmanın 70 kişilik örneklem grubunda %44 oranında değişik seviyelerde depresyon mevcuttur ve BDI ortalamaları 10,48 bulunmuştur. Bilgici’nin bir grup kas iskelet problemli hastalarla yapmış olduğu çalışmasında BDI ortalaması 11,62 çıkmıştır (32). Bireylere ait antropometrik faktörler kasların daha fazla efor sarf etmesine, eklemlere normalden fazla yük binmesine neden olabilmektedir. Örneğin kısa boylu bir birey gaz pedalına ulaşabilmek için daha fazla efor sarf edebilir veya dikiz aynasına bakarken boynunu daha fazla rotayona ya da fleksiyona getirebilir. Bunun dışında araç içi ergonomik şartların uygun olmaması da kas iskelet problemlerinin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Örneğin; gaz pedallarının sert olması, direksiyonun uygun özelliklerde olmaması, vitesin kolay değiştirilememesi gibi sürekli zorlayıcı hareketlere maruz kalınabilmektedir. Bu tarz aktiviteler basit hareketler gibi görünse de gün içerisinde defalarca tekrarlandığı için belirli bölgelerde problemlere sebebiyet verebilmektedir. Bu sebeple araç içi koşullar bireylerin antropometrik faktörleriyle uyum içerisinde olmalıdır. İleride yapılacak çalışmalarda ergonomik koşullar da çalışmaya dahil edilerek daha somut verilere ulaşılabilir. Çalışmamızda daha çok fiziksel nedenler üzerine yoğunlaşmıştır. İleride yapılacak çalışmalarda problemlerin psikolojik yönü üzerinde de daha fazla durulmalıdır. Bu amaçla yayınlanmış birçok literatür bulunmaktadır (7, 33, 34).
1. Grace P, Peggo L. Work-related Musculoskeletal Disorders in Urban Bus Drivers of Hong Kong J Occup Rehabil. 2007;17:181–198 2. Blood RP, Ploger JD, Yost MG, Ching RP, Johnson PW. Whole body vibration exposures in metropolitan bus drivers: A comparison of three seats. Journal of Sound and Vibration. 2010;329:109–120 3. Okunribido OO, Shimbles SJ, Magnusson M, PopeCity M. Bus driving and low back pain: A study of the exposures to posture demands, manual materials handling and whole-body vibration. Applied Ergonomics 2007;38:29–38 4. Leinonen V, Kankaanp M, Vanharanta H, Airaksinen O, H¨anninen O. Back and neck extensor loading and back pain provocation in urban bus drivers with and without low back pain. Pathophysiology. 2005;12:249–255 5. Zhou L, Zheng X, Bai L, Wan F, Wang Y, Sang Set al. Perceptions of heat risk to health: A qualitative study of professional bus drivers and their managers in Jinan, China. Int. J. Environ. Res. Public Health 2014;11:1520-1535 6.Shin SY, Lee CG, Song HS, Kim SH, Lee HS, Jung MS, et al. Cardiovascular disease risk of bus drivers in a city of Korea. Annals of Occupational and Environmental Medicine. 2013;25:34 7. Yi S, Jinn-Tsai W. Developing effective proffesional bus driver health programs. Accident Analysis and Prevention. 2011;43:2093-2103 8. Hallvard G, Tanara RS, Raquel B, Asbjørg SC, Renata PL, Ivomar Z, et al. A comparison of alcohol and drug use by random motor vehicle drivers in Brazil and Norway. International Journal of Drug Policy. 2014;0:019 9. Jeremy D, Kerry A, Peter M. Results of the Queensland 2007–2012 roadside drug testing program: The prevalence of three illicit drugs. Accident Analysis and Prevention. 2014;65:11– 17 10. Wells, K.F. & Dillon, E.K. The sit and reach. A test of back and leg flexibility. Research Quarterly. 1952;23:115-118 11. Otman S, Demirel H, Sade A. Tedavi hareketlerinde temel değerlendirme prensipleri, Ankara H.Ü Fizik Tedavi ve Reh. Y.O Yayınları. 2003 12. Ağrı değerlendirme yöntemleri, Fatma Eti-Aslan C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2002;6:1 13. Cavlak U, Kitiş A, Calık B. Farklı meslek gruplarında ağrı analizi ve üst ekstremitelerin fonksiyonel değerlendirilmesi, Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2004;7:13-26 14. Hisli N. Beck depresyon envanteri’nin geçerliği, güvenirliği. Psikoloji Dergisi 1989;23:3-13 15. Mathiowetz V. Weber K, Volland G. Kashman N. Reliability and validity of hand strength evaluation. J Hand Surg. 1994; 9:222 16. Woolf, A.D, Akesson,K. Understanding the burden of musculoskeletal conditions. 2001;322:1079-1080 17. White K.P, Harth M. The occurence and impact of generalised pain. Baillière's Clin Rheumatol. 1999;13:379-389 18. Hagberg M. Occupational musculoskeletal stress and disorders of the neck and shoulder. Int Arch Occup Environ Health. 1989;53:269-278 19. Kilbom, A, Persson J. Work technique and its consequences for musculoskeletal disorders. Ergonomics.1987;30(2):273-279 20. Gulbay BE, Acıcan T, Doğan R, Baccıoğlu A, Gullu E, Karadağ G. Taksi sürücülerinde gündüz aşırı uyku hali ile trafik kazaları arasındaki ilişki. Tuberkuloz ve Toraks Dergisi 2003;51(4):385-389 21. Hayran O, Taşdemir M, Eker H, Sur H. Erkek belediye otobüsü sürücülerinde Hipertansiyon ve Obezite. Turkiye Klinikleri J Med. 2009;29(4):826-32 22. Cascioli V, Heusch I. A, McCarthy P. W, Does prolonged sitting with limited legroom affect the flexibility of a healthy subject and their perception of discomfort? International Journal of Industrial Ergonomics. 2011;41:471-48 23. Deborah A, Yoav S, Youssef M, Michal K, Diana U, Leonid K. Low back pain among professional bus drivers ergonomic and occupational-psychosocial risk factors. Imaj. 2010;12:26-30 24. Punnett L, David H. W. Work-related musculoskeletal disorders: the epidemiologic evidence and the debate. Journal of Electromyography and Kinesiology. 2004;14:13 25. Porter J, Gyi D, The prevalence of musculoskeletal troubles among car drivers. OccupMed. 2002;52(1):4–12. 26. Cavlak U, Kitiş A, Calık B. Farklı meslek gruplarında ağrı analizi ve üst ekstremitelerin fonksiyonel değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2004;7:13,26 27. Lee K.A, Hicks G, Nino-Murcia G. Validity and reliability of a scale to asses fatigue. Psychiatry Research. 1990;36(3):291-298 28. Wessely, S. Chronic fatigue symptom and sydrome. Ann Intern Med. 2001;134: 838–843 29. Biggs, Charles H, Charles D, Donald P, Donald S. Fatigue factors affecting metropolitan bus drivers. A Journal of Prevention, Assessment and Rehabilitation. 2009;32(1):5-10 30. Veries D. J, Michielsen H. J, Heck G. L. V. Assessment of fatigue among working people: a comparison of six questtionnaires. Occup Environ Med. 2003;60:10-15 31. Jakosson, U, Hallberg RI. Pain and quality of life among older people with rheumatoid arthritis and/or osteoarthritis. Journal of Clinical Nursing. 2002;11:430-443 32. Bilgici A, Akdeniz O, Güz H, Ulusoy H, Fibromiyalji Sendromunda Depresyon ve Sosyal Uyumun Rolü. Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi. 2005;51(3):98-102 33. Martin W, Alarcos C, Pedro C, Gerold S. Physical disability due to musculoskeletal conditions. Best Practice & Research Clinical Rheumatology. 2007;21:167-190 34. Alexander C. M, Stress-related musculoskeletal pain. Best Practice and Research Clinical Rheumatology. 2007;21-3:2007 Yüklə 148,12 Kb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||