В. Umurzakov, G. Abdurahmanova, S. Xolmuratov

Xodimning professional va intellektual salohiyatini baholash
. Bo‘sh ish 
o‘rnini egallashda xodimning professional va intellektual salohiyatini, ya’ni kasbiy 
bilim darajasi va kasbiy mahorati, ishlab chiqarish va xizmat borasidagi tajribasi, 
insoniy xususiyatlari, shaxsiy ruhiyati, dunyoqarashi, sog‘lig‘ining mustahkamligi, 
mehnatga layoqatliligi, umumiy madaniyat darajasini belgilash muhim. 
2. 
Korxonadagi ishlab chiqarish jarayoniga xodimning individual hissani 
baholash
. Muayyan xodim mehnatining ish miqdori va mehnat sifati, ishlab chiqarish 
va xizmat sohalaridagi murakkablik darajasi, mehnatining unum va samaradorligi 
ko‘rsatkichlari hamda uning egallab turgan lavozimiga muvofiqligini maxsus uslublar 
yordamida belgilashga yordam beradi. 
3. 
Kadrlarni attestatsiya qilish jarayoni talablari.
Bu jarayon xodimning 
mehnat natijalariga o‘ziga xos majmuaviy baho berish uslubi hisoblanib, xodimning 
professional va intellektual salohiyati hamda mehnatining yakuniy natijadagi alohida 
hissasini hisobga olgan holda baho beriladi. 

---

159 
11-jadval 
Attestatsiya jarayonini baholash uslublari 
Uslub nomi 
Uslubning qisqacha 
tavsifi 
Natija 
1. Manbashunoslik 
(bibliografik) 
Kadrlar ma’lumoti, 
kadrlarni hisobga olish 
varag‘i, shaxsiy arizalar, 
avtobiografiya, ma’lumot 
haqidagi hujjatlar, 
tavsifnomalar tahlili 
Oilasi, ma’lumoti, 
lavozim o‘sishi, fe’l-atvor 
xususiyatlari haqidagi 
mantiqiy xulosalar 
2. Intervyu olish yoki 
suhbatlashish 
Inson haqida qo‘shimcha 
ma’lumotlar olish uchun 
avvaldan tuzilgan yoki 
erkin shaklda “savol–
javob” orqali xodim bilan 
suhbat o‘tkazish 
Savolnomaga kiritilgan 
javoblarga ko‘ra tahlil 
qilish 
3. O‘zini baholovchi
anketa to‘ldirish 
SHaxsiy xususiyatlarni 
shaxsan baholash va ularni 
keyin tahlil qilish uchun 
maxsus anketa yordamida 
so‘rov o‘tkazish 
Bo‘sh ish o‘rniga 
da’vogar anketasini 
tayyorlash 
4. Ijtimoiy so‘rovnoma 
Turli toifalardagi, 
baholanayotgan inson 
(rahbar, hamkasb, qo‘l 
ostidagi xodim)ni yaxshi 
biluvchi xodimlar o‘rtasida 
anketa so‘rovi va shaxsiy 
Insonni ijtimoiy baholash 
anketasi bo‘yicha uning 
xususiyatlari diagrammasi 

---

160 
xususiyatlar diagrammasini 
tuzish 
5. Tashqi kuzatuv 
Lahzali kuzatuvlar va ish 
kunini fotosuratga olish 
uslubi bilan 
baholanayotgan xodimni 
norasmiy (dam olishda, 
maishiy hayotda) va ish 
jarayonida kuzatish 
Kuzatuv to‘g‘risida 
hisobot 
6. Test yordamida so‘rov 
o‘tkazish 
Kasbiy bilim va mahorat, 
ruhlanish qobiliyati, shaxs 
psixologiyasini maxsus 
testlar yordamida aniqlash 
va mahsus “kalitlar” 
uslubida ularni tahlil qilish 
Xodimning psixologik 
portretini shakllantirish 
7. Ekspert baholari 
Korxonaning ekspertlar 
guruhlarini shakllantirish, 
ish joyi sifat talablari 
majmui yordamida ideal 
yoki real ish joyiga ekspert 
bahosini berish 
Ish o‘rni modeli 
8. Favqulodda hodisa 
Favqulodda vaziyatni 
sun’iy yaratish va 
xodimning o‘sha 
jarayondagi harakatlarini 
kuzatish (mojaro, 
murakkab qaror qabul 
Hodisa ro‘y berganda 
xodimning xatti-harakati 
haqida hisobot 

---

161 
qilish, kulfatda o‘zini 
tutishi, xato, ayollarga 
bo‘ladigan munosabat) 
9. Amaliy ishchanlikni 
aniqlovchi o‘yinlar 
o‘tkazish 
Tashkiliy, amaliy va texnik 
o‘yinlar o‘tkazish, ma’lum 
bilimlar va mahoratni tahlil 
qilish, o‘yinchilarning 
rollarini mavqei bo‘yicha 
taqsimlash
chiqish(“g‘oyalar 
generatori”, “tashkilotchi”, 
“ekspert”, “ish yurituvchi”, 
“kuzatuvchi” va sh.k.) 
O‘yinni tashkillashtirish 
to‘g‘risida hisobot berish.
O‘yinchilar va ularning 
ijro etgan rollarini 
baholash 
10. Qo‘yilgan baholarni
qo‘shimcha talablarga 
muvofiq darajalash 
Baholanayotgan xodimlarni 
o‘zaro boshqa uslublar 
bilan qiyoslash va 
tanlangan mezonlar 
bo‘yicha darajalarning 
kamayishi yoki ko‘payishi 
ko‘rinishida joylashtirish 
(guruhdagi o‘rni) 
Xodimlar 
(nomzodlar)ning 
darajalangan ro‘yxati 
11. Imtihon (sinov, biznes-
reja himoyasi) 
Kasbiy bilimlar va mahorat 
borasida baholanuvchini 
muayyan fan (muammolar 
doirasi) bo‘yicha oldindan 
tayyorligini nazorat qilish 
va imtihon komissiyasi 
Biznes-reja baholari 
keltirilgan imtihon varag‘i 

---

162 
oldida so‘zga chiqish 
12. Xodimlarni 
attestatsiyadan o‘tkazish 
Boshqa uslublardan 
foydalanuvchi xodimlarni 
baholash majmuviy uslubi 
(intervyu, anketalash, test 
olish, attestatsiya 
komissiyasi tomonidan 
nomzodning bo‘sh ish 
o‘rniga muvofiqligini 
aniqlash uchun ekspert 
baholari) 
“Attestatsiyadan 
o‘tuvchilarning” anketasi, 
ekspert komissiyasi 
bayonnomasi, direktor 
buyrug‘i
Yuqorida qayd etilgan uslublar bo‘yicha xodimlarni baholash jarayoni yakunida 
quyidagi hujjatlar shakllantiriladi: 
- shaxsning ijtimoiy-psixologik portreti; 
- ishga layoqatlilik to‘g‘risida tibbiy xulosa; 
- amaliy va ma’naviy xususiyatlar; 
- zararli odat va mayllar tahlili; 
- ishlab chiqarish malakaviy darajasini baholash; 
- attestatsiya komissiyasi xulosasi.