Va axborot texnologiyalari 10-sinf toshkent – 2021

IV BOB. 
WWW-TEXNOLOGIYA VA HTML TILI
Kub dastur ishga tushishi bilan yorqin konturda 
faol bo‘ladi. 
Kamera yakuniy sahnada 3D modelning qaysi 
burchak ostida va qanday masofadan ko‘rinishini 
sozlaydi. Animatsiya yaratish jarayonida obyektlar 
kamera yordamida harakatlantiriladi. 
Chiroq
– yorug‘lik manbai. Uning yordamida 
yakuniy model yorug‘likka ega bo‘ladi. Blender 
dasturida moslamalarni tanlash sichqonchaning chap tugmachasini bir marta bosish orqali 
amalga oshiriladi.
Tanlangan obyekt nomi interfeysning yuqori chap burchagida ko‘rsatiladi (2).
Blender dasturida obyektlardan tashqari, 
sahnada qizil X va yashil Y o‘qlari 
bo‘lgan 3D kursor mavjud. 3D kursor, 
asosan, yangi obyektni joylashtirish, 
obyektning markaziy nuqtasini siljitish 
uchun ko‘rsatkich sifatida ishlatiladi. Faol 
holatda 3D kursor sahnaning markazida, 
X va Y o‘qlari kesishmasida 
joylashgan bo‘lib, uni boshqa joyga ko‘chirish uchun uskunalar panelidagi “Kursor” uskunasi 
tanlanadi va u 3D kursorni harakatga keltiradi (5).
3D model oldindan qanday ko‘rinishini 
ko‘rish uchun klaviaturadan “F12” 
tugmachasi bosiladi. Ko‘rish sahnasi 
alohida oyna ko‘rinishida ochiladi. 3D 
Viewport sahnasiga qaytish uchun “Esc” 
tugmachasini bosiladi.
Kamera ko‘rinishini klaviaturaning raqamli 
panelidagi 0 tugmachasini bosish orqali 
ham ko‘rish mumkin. Ortga qaytish uchun 
yana 0 tugmachasi bosiladi (4).
Obyektlarni Outliner muharririda ham tanlash 
mumkin. Bu yerda ularni qayta nomlash, 
berkitish, saralash kabi amallarni bajarish 
mumkin (3).

---

898989
89
Blender dasturidagi asosiy transformatsiyalar 3D 
modelni “Move” (harakatlantirish), “Rotate” (aylantirish) 
va “Scale” (masshtablash) vazifalarini o‘z ichiga oladi. 
Bularning barchasini “Transform” uskunasini tanlab 
ham amalga oshirish mumkin (6).
Har bir 3D model transformatsiyasi tanlanganda, 
obyekt ustida markerlar paydo bo‘ladi (7).
Move
Rotate
Scale
Transform
3D model transformatsiyalarini amalga oshirishda tezkor tugmachalardan ham foydalanish 
mumkin.
G, R, S tugmachalarini bir marta bosish (ushlab turmaslik, shunchaki bosish) orqali quyidagi 
tarnsformatsiyalar bajariladi:
G – Move – tanlash / ko‘chirish;
R – Rotate – aylantirish; 
S – Scale – o‘lchamini o‘zgartirish.
AMALIY MASHG‘ULOT
Blender dasturini ishga tushuring.
“New File” bandidan “General” buyrug‘ini 
tanlang.
Uskunalar panelidan “Scale” uskunasini 
tanlang.

---

90909090