Vabo (cholera) ingichka ichakning zararlanishi, intoksikatsiya, umumiy ahvolning ogʻirlashuvi va organizmning suvsizlanishi bilan davom etadigan oʻtkir infeksion kasallik; oʻta xavfli ichak kasalliklaridan. V

Vabo

Vabo (cholera) — ingichka ichakning zararlanishi, intoksikatsiya, umumiy ahvolning ogʻirlashuvi va organizmning suvsizlanishi bilan davom etadigan oʻtkir infeksion kasallik; oʻta xavfli ichak kasalliklaridan. V. dastlab (1816) Hindistonda — Gang daryosi vodiysida paydo boʻlgan; u yerda turmush sharoiti ogʻir boʻlganligi uchun aholining bir qismi boshqa davlatlarga keta boshlaydi. Natijada V. Yevropaga, keyinchalik butun dunyoga, chunonchi Birma (1819), Yava va Borneo o. lari, Xitoy (1820), Eron (1821), Yaponiya hamda Rossiyaga (1822) tarqaladi. 1823— 1925 y. larda Rossiyada V. epidemiyasi 55 marta qayd qilingan. Turkiston oʻlkasiga V., asosan, Afgʻoniston va Erondan oʻtgan.V. ning klassik V. va El-Tor V. si degan 2 turi bor. Shunga koʻra, V. mikrobi (vibrion deb ataladi) klassik V. vibrioni va ElTor vibrioni deb ataladigan ikki xilga ajratiladi. Klassik V. vibrionini 1883 y. R Kox, El-Tor V. vibrionini esa 1906 y. Sinay ya. o. da Gotshlix topgan. V. vibrioni salgina bukilgan va ikki uchi yumaloqlangan tayoqcha boʻlib, boʻyi 1,5—4 mk va eni 0,2—0,4 mk. V. vibrioni daryo suvida 18 kundan 5 oygacha, muzda bir necha oy, ariqlarda bir necha kun, dengiz suvida ikki hafta, sovuq vaqtda najasda bir necha oy, axlat chuqurlarida 3 oygacha, ichki kiyimlarda 2 oy, qum tuproqda bir necha oy, suv havzalarida 15—30 kun, sut va yogʻda bir oygacha, kartoshkada 2 haftagacha, hoʻl mevada bir necha kungacha, pivoda 3 soatdan 5 kungacha tirik turadi. Dezinfeksiyalovchi moddalar vibrionni tez oʻldiradi. Suv qaynatilganda ham vibrion tez oʻladi. 1960 y. gacha boʻlib oʻtgan V. epidemiyalarining deyarli hammasi (aniqroq aytganda 6 pandemiyasi) ga klassik V. vibrioni sabab boʻlgan.

Klassik V. ogʻir utib, bemor yotib qoladi, kasallik belgilari (tez-tez ich ketishi, qusish, shuning natijasida organizmning suvsizlanishi, shuningdek t-ra pasayishi, muskullarning tirishishi va intoksikatsiyaning boshqa belgilari, yurak urishining susayishi va sh. k.) aksari roʻyirost koʻrinadi, shunga koʻra kasallik V. boshlanishi b-noq tez aniqlanganida, V. ning tarqalishi cheklanadi. El-Tor V. si esa aksari yengil oʻtadi. V. belgilari boʻlmagani holda vibrionlarni tashib yuradigan kishilar koʻproq uchraydi, shu bois El-Tor V. sini aniqlash klassik V. ni aniqlashga nisbatan qiyinroq, shuning uchun ElTor V. sining bir mamlakatdan ikkinchi mamlakatga oʻtish va keng tarqalish imkoniyatlari katta.

V. vibrioni bemorning axlati, qusugʻi, baʼzan siydigi bilan tashqariga chiqadi. Vibrionlar tushgan suv va oziqovqatni isteʼmol qilish natijasida V. yuqadi. Meʼda shirasi vibrionlarni oʻldiradi, ammo suv koʻp ichilganda yoki meʼda shirasi kamroq boʻlganda vibrionlar meʼdadan ingichka ichakka oʻtib, kupayadi. Vibrionlarni pashsha ham tarqatadi. Pashsha axlatga qoʻnganda vibrionlarni qorniga va oyoklariga ilashtirib olib, oziq-ovqatga va ichimlik suvga yuqtirishi mumkin. Bemorni parvarish qiluvchilar va vibrion tashuvchilar (organizmida V. vibrionlari boʻlsa-da, ogʻrimayotgan kishilar) ham kasallik tarqalishiga sabab boʻla oladi. V. yuvuqsiz qoʻl, kir kiyimbosh va parvarish buyumlari orqali ham yuqadi. V. vibrionlari tushgan suvni isteʼmol qilish natijasida kelib chiqqan V. epidemiyalari qisqa vaqtda koʻp aholini kasallantiradi. El-Tor V. si asosan shu yul bilan tarqaladi (ayniqsa qishloq joylarda). Tabiiy sharoit (yozning juda issiq kelishi) va aholi migratsiyasi (dengiz boʻyidagi shaharlarga yezda koʻplab aholining dam olishga kelishi) sanitariya ahvoliga putur yetkazib, V. ning tarqalishiga imkon beradi. V. ning tipik (algid) formasi 2—3, baʼzan 5 kunlik inkubatsion davrdan keyin oʻziga xos belgilar bilan boshlanadi: ich tez-tez va koʻp keladi, bemor qusadi, t-rasi pasayadi (35—34° gacha), muskullari tirishadi, yurak urishi susayadi va h. k. Organizm suvsizlangani uchun bemorning koʻzlari kirtayadi, badani koʻkaradi, terisi burishib qoladi, yopishqoq ter bosadi. Bemor shu ahvolda bir necha kun yotgach ich ketishi va qusish bosilib, sogʻaya boshlaydi. V. ning ich surmaydigan va qustirmaydigan ogʻir ("quruq") formasida bemor talvasaga tushib, oʻziga kelmay, bir necha soatda Ulib qoladi. Zamburugʻ, mishyakdan zaharlanish, shuningdek ovqatdan buladigan toksikoinfeksiyalar ham baʼzan V. ga oʻxshab kechishini nazarda tutish lozim. Bemor, albatta, kasalxonada davolanadi.

Oldini olish: chet ellardan V. oʻtib qolmasligi uchun davlat chegaralarida sanitariya muhofazasi choralari koʻriladi, aholi yashaydigan joylarni, shuningdek oqova suvlarni tozalash, suv havzalarini sanitariya ahvolini himoya qilish, suv taʼminoti, oziq-ovqat va umumiy ovqatlanish korxonalari muntazam nazorat qilinadi, pashsha yoʻqotiladi, sanitariya-gigiyena chora-tadbirlari kuchaytiriladi va h. k. Yuqorida koʻrsatilgan tadbirlardan tashqari, suv va oziqovqatni yuqumsizlantirish va shaxsiy gigiyenaning ahamiyati katta. V. vibrioni chidamsiz boʻlgani uchun suvni qaynatib, masalliqlarni obdon pishirib, ularni V. vibrionlaridan xalos qilish lozim. V. aniqlangan taqdirda Sogʻliqni saqlash vazirligiga darhol xabar beriladi, bemor albatta kasalxonaga yotqiziladi, kasallik topilgan joyda dezinfeksiya, dezinseksiya va karantin chora-tadbirlari amalga oshiriladi. Bemorga yaqin yurgan kishilar 5 kunlik karantinga olinadi va tibbiy koʻrikdan oʻtkaziladi. Jahon Sogʻliqni saqlash tashkilotining tavsiyasiga koʻra hozir vabo kasalligi oʻchogʻida karantin qoʻllanilmaydi.

Davo organizmning suv-tuz maromini rostlash, qon, plazma, fiziologik eritma, Ringer eritmasi, trisol, disol, atsesol, xlosol, reomakrodeks va b. eritmalarni toʻxtovsiz quyish, antibiotiklar berish, organizmning umumiy ahvolini yaxshilash choralarini koʻrishdan iborat.

Vabo. Aholi orasida epidemik tarqalish xususiyatiga ega bo`lgan, to`xtovsiz qusish va ich ketish tufayli bemor organizmining suvsizlanishi, moddalar almashinuvining buzilishi, og`ir intoksikatsiya vujudga kelishi bilan kechadigan hayot uchun xavfli, o`ta og`ir yuqumli kasallik.

Sababi. Kasallikni vabo vibrioni qo`zg`atadi.

Yuqish yoli. Bemor odam yoki bakteriya tashuvchilarning qo`li, idish-tovoqlari, ifloslangan ochiq suv havzalari (daryo, ko`l, kanal, quduq suvlari) orqali mikrob sog` odamga yuqadi.

Belgilari. Kasallikning yashirin davri bir necha soatdan 5 kungacha. So`ngra, ich tez-tez suvdek, kuniga 10 -20 marta va bundan ham ko`p ketadi. Ich ketishi davom etgan sari najas suyuqlashib, huddi guruch suviga o`xshab qoladi.

Kasallikning yengil turida 3-4 kundan keyin bemorning ahvoli yaxshilanadi va bemor tez tuzaladi.

Kasallikning og`ir kechishida ich ketish kuniga 20-30 marta va bundan ham ko`p bo`lishi mumkin. Qusish zo`rayadi, buning natijasida, moddalar almashinuvi buziladi, og`ir intoksikatsiya holati vujudga keladi.Bemor terisi quruqlashib, ko`zlari ichiga botadi, lablari, tili quriydi, yurak-tomir faoliyati o`ta susayadi, qon bosimi pasayadi, kollaps holati yuzaga keladi. Bemor ozadi, bu holatga vabo algidi deyiladi.

Tibbiy yordam. Bemorning vabo bilan kasallanganiga shubha qilinsa, u zudlik bilan yuqumli kasalliklar shifoxonasiga yuborilishi kerak.

Shifoxonada quyidagi davolash tadbirlari o`tkazilishi mumkin:

qusish va ich ketish tufayli yo`qotilgan suyuqlik va mineral tuzlar yetishmovchiligini to`ldirish uchun glyukoza 5 % - 300-500 ml, trisol, atsesol, laktosol, xlosol kabilarning 1-2 tasi 200-250ml tomchi usulida vena tomiriga yuboriladi. Bolalarga suyuqlik miqdori bolaning 1kg tana vazniga og`ir kechishida 50-100 ml bo`lishi kerak. Kasallikning yengil kechishida yoki tuzalish davrida "regidron", "oralit", "sitraglyukosol" eritmalari ichishga beriladi;

mikrobga qarshi eritromitsin, furazolidon, biseptol, levomitsetin, tetrotsiklin, doksitsiklin kabilarning 1-2 tasi 5-7 kun davomida ichishga beriladi;

bemorning umumiy holati juda og`ir bo`lsa, qon yoki qon zardobi vena tomiriga tomchi usulida quyilishi mumkin;

Yurak-tomir faoliyatini yaxshilash uchun strofantin 0,5-1ml (korglyukon), 20%-20 ml glyukoza bilan vena tomiriga sekinlik bilan yuboriladi. Shuningdek, kordiamin, kamfora, kofein (bittasi) teri ostiga 1-2 ml yuboriladi.

Oldini olish. Shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilish, aholining sanitariya madaniyatini oshirish, ochiq suv manbalari suvini qaynatib ishlatish.

СИРДАРЁ ВИЛОЯТИ КЎП ТАРМОҚЛИ ТИББИЁТ МАРКАЗИ

Маслахат поликлиикаси

REFERAT

Mavzu: БРОНХИЛ АСТМА

Guliston – 2014 yil