Vaxobov h, mirzamahmudov o. T
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
9.2.3. Jadvallar bilan ishlash. Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya darslarida ko’pincha raqamlar ma’lum bir ko’rsatgichlar bo’yicha guruhlashtirilgan bo’ladi. Bunday guruh- lashtirilgan raqamlar yig’indisiga jadvallar deb ataladi. Jadvallar maktab geografiyasining barcha tarmoqlarida foydalaniladi. Tabiiy geografiya kurslarida ko’proq quyidagi jadvallardan foydalaniladi: Yer yuzasida quruqlik va suvlikning taqsimlanishi; Okeanlar, dengizlar cho’kmalar, bo’g’izlar; Materiklar va ulardagi daryolar, ko’llar, orollar, cho’qqilar, vulqonlar jadvallari; iqlim ko’rsatgichlari jadvallari; va x.k. Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya kurslarida quyidagi yo’nalishlar bo’yicha jadvallardan foydalaniladi: Davlatlar guruhlari bo’yicha; axolii va uning ko’rsatgichlari; tabiiy resurslari ko’rsatgichlari; sanoat tarmoqlari ko’rsatgichlari; qishloq xo’jaligi ishlab chiqarish ko’rsatgichlari; transport ko’rsatgichlari; xalqaro iqtisodiy aloqalar ko’rsatgichlari; ma’muriy birliklar ko’rsatkichlari. Geografiya ta’limida jadvallar quyidagi guruhlarga bo’linadi: Oddiy; guruhlashtirilgan; kombinatsion; va boshqa jadvallar. Oddiy jadvallarda xalq xo’jaligini tarmoqlari bo’yicha rejalashtirish uchun asos bo’ladigan statistik kuzatishlar natijalari ma’lum bir tizimga solinadi. Bunday jadvallarga markaziy statistika qo’mitasi tomonidan chiqariladigan statistik to’plamlar kiradi. Mazkur jadvallardan O’zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi kursini o’rganishda foydalaniladi. Mazkur jadvaldan har bir viloyatning xo’jaligini rivojlantirish xususiyat- larini o’rganishda ham foydalaniladi. Guruhlashtirilgan jadvallarda statistik ma’lumotlar ma’lum bir ko’rsatgichlar bo’yicha guruhlantiriladi. Masalan, aholini quyidagi guruh- larga bo’lib ko’rsatish mumkin: shahar va qishloqlar aholisi, erkaklar va ayollar, dehqonlar, ziyolilar, bolalar, o’smirlar, qariyalar va x.k. Kombinatsion jadvallar murakkabroq bo’ladi. Masalan, ishchi kuchi ixtisosligi bilangina emas, balki jinsi, yoshi bilan ham guruhlashtiriladi. Kombinatsion jadvallar guruhlarni solishtirishga imkon beradi. Darslikda keltirilgan jadvallardagi statistik ko’rsatgichlarni tahlil qilishga kirishishdan oldin o’quvchilarga tahlil ni maqsadini tushuntirish lozim. Jadvallarni tahlil qilish dars jarayonida amalga oshirish lozim. Ularni tahlil vazifa sifatida bermaslik lozim. Chunki jadvallar bo’yicha tushunmovchiliklar tug’ilishi mumkin. Maktab geografiyasi kurslarida voqea va xodisalarni statistik tahlil dan oldin ularni nazariy jihatdan asoslab berish lozim. Masalan, iqlim haqidagi statistik ma’lumotlarni tahlil qilishdan avval iqlim hosil qiluvchi omillar haqida nazariy bilimlar berib o’tish lozim. Jadvallarni tahlil qilayotganda statistik ko’rsatgichlarni qiyoslash iqtisodiy geografiya darslarida katta axamiyatga ega. Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|