Vazirligi b. M

- jadval. Prokatlash sxemalari

Bo„shatish soni	Sxema bo„yicha prokatlashda siqish tomoni					Bo„shatish soni	Sxema bo„yicha prokatlashda siqish tomoni
	1	2	3	4	5		1	2	3	4	5
1	В	Н	Н	Н	В	9	В	В	Н	Н	Н
2	В	Н	Н	Н	В	10	В	В	Н	Н	Н
3	Н	Н	Н	Н	Н	11	Н	Н	В	В	В

4	Н	Н	Н	Н	Н	12	Н	Н	В	В	В
5	В	В	В	В	Н	13	В	В	Н	Н	Н
6	В	В	В	В	Н	14	В	В	Н	Н	Н
7	Н	Н	В	Н	В	15	Н	Н	В	В	В
8	Н	Н	В	Н	В

3. Silliq bochkada prokatlashning texnalogik ko„rsatkichlarni xisoblash

(2.28) ko„rsatkichi orqali n = n_B + n_H bo„shatishlar soni uchun taxminiy siqish ko„rsatkichlarini olamiz va ularning son ko„rsatkichlarini qayta taqsimlaymiz va umumlashtiramiz. Bochkada bo„shatishlar uchun siqishni qutili kalibrlarni bo„shatishga nisbatan kamroq qilib tanlash kerak. bo„shatishlar bo„yicha siqishni taqsimlab Δh₁, Δh₂, Δh₃, …, Δh_n olamiz (indekslar bo„shatishlar soniga mos kelishi kerak).

Silliq bochkada 1 - chi bo„shatish quyma o„lchamlari sirt kesishmasi Н₀ х В₀ va Δh₁ taxlama balandligi bo„shatishdan so„ng.

h₁ = Н₀ - Δh₁. (2.29)

Qoniqarsiz sharoitlar uchun tutish burchagi (𝐷_{𝑝𝑚i𝑛} bo„lsa)

α₁ - arccos (1 - Δh₁/𝐷_{𝑝𝑚i𝑛} ) (2.30) Tutish burchagi α₁ < 𝛽₃₁ = α_pr, shartlarini qoniqtirishi zarur 𝛽₃₁ va α_pr (2.19)
va (2.20) formula orqali aniqlanadi.
f₃ shu bilan birga α_пр ni oshirish uchun bochka sirtida o„yiq yoki yumaloqlar qilinadi shuning uchun (2.19) bo„yiga f₃ xisoblashda k₁ = 1,1...1,2 qilib qabul qilish zarur.
H_sr/D_р = 0,48...0,665 и H₀/B₀ = 0,70…1,26 nisbatan uchun emperik formula orqali aloqa sirtiga yaqin Δb_max maksimal kengayish va Δb_sr o„rtacha balandlik aniqlanadi.
Uglerodli po„latlar uchun
∆𝑏_𝑠𝑟𝑛 = (𝑏_𝑛−1∆𝑏_𝑠𝑟𝑛 /ℎ_𝑛)(0,555∆𝑏_𝑠𝑟𝑛 /ℎ_𝑛−1 + 0,014); (2.31)


∆𝑏_{𝑚𝑎𝑥𝑛} = ∆ℎ_𝑠𝑟𝑛 (0,0133ℎ_𝑠𝑟𝑛 /_√𝑅_𝑝 ∆ℎ_𝑠𝑟𝑛 + 0,2943). (2.32) Legirlangan po„latlar uchun
∆𝑏_𝑠𝑟𝑛 = (𝑏_𝑛−1∆𝑏_𝑠𝑟𝑛 /ℎ_𝑛)(1,21∆𝑏_𝑠𝑟𝑛 /ℎ_𝑛−1 − 0,04); (2.33)


∆𝑏_{𝑚𝑎𝑥𝑛} = ∆ℎ_𝑠𝑟𝑛 (0,052ℎ_𝑠𝑟𝑛 /_√𝑅_𝑝 ∆ℎ_𝑠𝑟𝑛 + 0,211). (2.34)

bu yerda 𝑏_𝑛−1 - berilgan taxlama kengligi; ∆𝑏_𝑠𝑟𝑛 - berilgan bo„shatishdagi absolyut siqish ; ℎ_𝑛 - berilgan bo„shatishdan keyingi taxlam balandligi; ℎ_𝑛−1 - kalibrdagi berilgan taxlam balandligi; ℎ_𝑠𝑟𝑛 - (h_n-1 + h_n)/2 - taxlamning o„rtacha balandligi; 𝑅_𝑝 jo„vaning ishchi radiusi.

Birinchi bo„shatishdan so„ng taxlam kengligi.
𝑏_𝑠𝑟1 = B₀ + ∆𝑏_𝑠𝑟1 va ∆𝑏_{𝑚𝑎𝑥1} = B₀ + ∆𝑏_{𝑚𝑎𝑥1} . (2.35)

Ikkinchi bo„shatish. Taxlam kesishmalar o„lchami birinchi bo„shatishdan so„ng 𝑏_𝑠𝑟1 x h₁, ikkinchi bo„shatishda siqish Δh₂. (2.30) formulasi orqali α₂. t₂ prokatlash xaroratini qo„llab tutishdagi ishqalanish koeffitsienti ƒ_з2 va ishqalanish burchagi 𝛽_з2 topamiz, bunda α₂ < 𝛽_з2 olishimiz zarur.

∆𝑏_𝑠𝑟2 , Δb_max (2.31)…(2.34) formulalari bilan aniqlanadi.
Uchinchi bo„shatish. Kesishma o„lchami ikkinchi bo„shatishdan so„ng 𝑏_𝑐𝑝2 =
𝑏_𝑠𝑟1 + ∆𝑏_𝑠𝑟2 va h₂ = h₁-Δh₂. Uchinchi o„tishda siqish Δh₃. Agar ikkinchi bo„shatishdan so„ng aylantirish ko„zda tutilgan bo„lsa, u holda taxlam maksimal kengligini xisobga olib quymaning katta kesishmasi bo„ylab uchinchi bo„shatishda tutish sharoitlarini tekshirish zarur.
Maksimal kenglik
𝑏_{𝑚𝑎𝑥𝑛} = 𝑏_{𝑠𝑟𝑛−1} + ∆𝑏_{𝑚𝑎𝑥𝑛} (2.36)


bu yerda (𝑏_𝑠𝑟 = 𝑏_{𝑠𝑟𝑛−2} + ∆𝑏_{𝑠𝑟𝑛−1} ) - belgilangan bo„shatishdan avvalgi taxlamning o„rtacha kengligi.
Agar bo„shatishdan avval aylantirish ko„zda tutilgan bo„lgan, b_max aniqlash uchun

∆ℎ_{𝑚𝑎𝑥3} = 𝑏_{𝑚𝑎𝑥2} − ℎ₃ (2.37)

dan foydalaniladi bunda ℎ₃ = 𝑏_𝑠𝑟2 - Δℎ₃.

Agar ikkinchi bo„shatishdan so„ng aylantirilgan bo„lsa unda
𝛼_{3𝑚𝑎𝑠} = arccos(1 − ∆ℎ_{𝑚𝑎𝑠3} /𝐷_{𝑃𝑚i𝑛} ) (2.38) Taxlam maksimal kengligi bo„yicha 𝛼_{3𝑚𝑎𝑠} aniqlangandan so„ng 𝛼_{3𝑚𝑎𝑠} ≈
𝛽₃₃ = 𝛼_𝑝𝑟 holatda bo„ladi. 𝛽₃₃ ni aniqlash uchun taxlam xaroratini t₃ ga teng qilib qabul qilamiz.
Bochkadagi qolgan bo„shatishlar uchun xisob kitoblar analogik usulda o„tkaziladi. O„zgartirilgandan so„ng α_з tutish burchagi 𝑏_{𝑚𝑎𝑠𝑛−1} orqali aniqlanadi.

4. Qutili kalibrlarda prokatlashning texnologik ko„rsatkichlarini xisoblash

Bochkada n bo„shatishlar va taxlam kesishmasi bajarishni qabul qilsak 1-chi qutili kalibrlarda berilgan b_n х h_n olamiz



𝑛+1
^∑𝑛+2 ∆ℎ = ∆h_𝑛+1 + ∆ℎ_𝑛+2 (2.39)

(2.16) formulasi bilan uglerodli po„latlar uchun (yon chegaradagi og„malar) qutili kalibrda chiqishlarni aniqlaymiz, legirlangan po„latlar uchun

Δ_kl = m_lδ_К. (2.40)

δ_К yoki δ_kl uchun olingan ko„rsatkichni butun songa (katta tomonga) aylantiramiz

(2.17) formulasi bilan h_p oqim chuqurligini aniqlaymiz.
Qutili kalibrlarda aylana radiuslar kalibr tubi bo„ylab qabul qilinadi
𝑟₁ = ⁽0,8 … 1,0⁾𝑟;
burtada (2.41)
𝑟 = ⁽0,22 … 0,25⁾ℎ_𝑝,

bunda h_р - 0,5 (h_к - s₁); s₁ = 10...20 mm - burta oralig„idagi tirqish.

Burta oralig„idagi normal tirqishda yon kalibrlar balandligi
ℎ_к1 = 2ℎ_𝑝1 + 𝑠₁ + 2𝑟⁽1 − 𝑠i𝑛𝜑₁⁾, (2.42) bunda 𝜑_к - yon chegaralar qiyalik burchagi (tg 𝜑_к = 𝛿_к).
Kalibr tubi f₁ qavariq o„qini 0…10 mm chegarada qabul qilamiz. O„q bo„ylab kalibr balandligi
ℎ′_к1 = ℎ_к1 −2ƒ₁ (2.43)

𝐷_{𝑝𝑚𝑎𝑥}, 𝐷_{𝑝𝑚i𝑛} diometirlari (kalibr yonlari bo„yicha) va 𝐷_{𝑝𝑚𝑎𝑥}, 𝐷_{𝑝𝑚i𝑛} (kalibr o„qi bo„ylab) quyidagi formula bilan aniqlanadi.

𝐷_{𝑝𝑚𝑎𝑥} = 𝐷₀ − ℎ_к

𝐷′_{𝑝𝑚𝑎𝑥} = 𝐷′₀ − ℎ_к
^𝐷𝑝𝑚i𝑛 ^{= 𝐷0}𝑚i𝑛 ^{− ℎк}
𝐷′_{𝑝𝑚i𝑛} = 𝐷′_0𝑚i𝑛 − ℎ_к (2.44)

Taxlam kengligini kalibr tubi kengligida (b_k) nuqta bo„yicha yoki (b₁) kesishma nuqta chegarasidagi nisbatan belgilaymiz (2.10 - rasmga qaralsin).

𝑎_к = 𝑏₃/𝑏_к = 1,0 … 1,0 𝑘i 𝑎_к = 𝑏₃/𝑏₁ = 1,0 … 1,04

Agar а_к > 1 qabul qilsak u holda tutish burchagi ortishi bilan kalibrda metall qisilish ta‟sirini xisobga olish zarur. а_к = 1 bo„lganda uncha katta bo„lmagan metall qisilishi mavjud bo„ladi, silliq jo„valarda analogik tutish sharoitlari bilan solishtirganda tutish burchagi o„rtacha 2…3º bo„ladi. а_к = 1 bo„lganda tutish shartlarini (2.19) formula bilan tekshiramiz. Bunda а < 𝛽₂ = α_pr shartlarini kuzatamiz. Nisbiy tutish burchagi α_pr (taxlam) kalibr kengligi va tutish tezligini xisobga olib (2.14 - rasm) egrilik bo„yicha aniqlaymiz.

Tahlam balandligi (n+1) va (n+2) kalibr o„qi bo„shatishlardan so„ng
h_n+1 = h_n - Δh_n+1; h_n+2 = (h_n - Δh_n+1) - h_n+2; (2.45)

kalibr yonlari bo„ylab

h'_n+2 = h_n+1 + 2f₁; h_n+2 = h_n+2 + 2 f₁. (2.46)
Uglerodli po „latlar uchun maksimal kengayishni aniqlaymiz:
Δb_mах = δ_к [h'_n+2 - s'₁ - 2r (1 - sin θ_к)] + 2 (kf₁ + c); (2.47) legirlangan po„latlar uchun
Δb_max = m_лδ_к [h'_n+2 - s'₁ - 2r (1 - sin θ_к)] + 2 (kf₁ + с); (2.48) burtalar orasidagi tirqish

s'₁ = h'_n+2 - 2h_p - 2r (1 - sin θ_к). (2.49)

а'_к = b_3/b₁ = 1 deb qabul qilsak u holda kalibr tubi kengligi nuqtalar bo„ylab formula orqali aniqlanadi.

b'_к = b'₁ - 2r₁ (1 - sin θ_к) tg θ_к (2.50) (bunda a_к = b₃/b_к = 1; b₃ = b_к).

Yon chegarali aylana burta radiusi kesishgan nuqtalar bo„ylab kalibr kengligi
b'_р = b'_к + Δb_mах (2.51)

Birinchi quti kalibrlarning o„lchamlari bir muncha kengayish imkonini beruvchi po„latlar va siqishning maksimal miqdori uchun xisoblab chiqilishi zarur. Kalibrlarda siqishda sanoqdan kam (kalibr o„lchamlarini xisoblash uchun qabul qilingan), uning tahlamidan chiquvchi kengayishni aniqlash uchun chegaralangan kengayish Δb_ogr (2.8) formula bo„yicha aniqlanadi.

h₀/b₀ ≤ 2 va h_sr/l_d ≤ 2 n aylantirgich orasidagi bo„shatishlar soni 1 yoki 2 ga teng bo„lganda tasmalarni prokatlash holati uchun (2.8), (2.9), (2.10), (2.11),
(2.12), (2.13), (2.47) formulalari qo„llaniladi.
H_sr/l_d > 2 va n > 2 bo„lgan hollarda uglerodli po„latlarni prokatlashda qutili kalibrlarni cheklangan kengligini aniqlash uchun (2.14) formulasidan foydalanish tavsiya qilinadi.
Birinchi qutili kalibrlarni prokatlashdan keyingi taxlam balandligi bo„shatishdan so„ng n + 2 (2.43) formulasi bilan aniqlanadi.


h_n+2 − ℎ′_к1 = ℎ_к1 − 2ƒ₁. Kalibrlarni butunlay to„ldirgandagi taxlam kengligi
𝑏_𝑛+2 = 𝑏_𝑛 + ∆𝑏_{𝑚𝑎𝑥1} . (2.52) Chala to„ldirilgan kalibr taxlam kengligi
𝑏_𝑛+2 = 𝑏_𝑛 + ∆𝑏_og𝑟. (2.53)

Aylantirilgandan so„ng taxlam xuddi shu kalibr qutisida prokatlanadi yoki ikkinchi kalibr qutisiga o„tkaziladi. Belgilangan taxlam o„lchamlari: balandlik h =

= b_n+2 = b_n + Δb_max yoki h = b_n+2 = b_n + Δb_ogr, kenglik b = h_n+2 = h_к - 2f₁ (o„q bo„ylab), b = b_к (yoqlar bo„ylab). Umumiy siqish
𝑛+4
∑ ∆ℎ = ∆ℎ_𝑛+3 + ∆ℎ_𝑛+4.
𝑛+3
Agar prokatlash birinchi kalibr nuqtasida davom etsa u holda faqat taxlam o„lchamlari xisoblanadi. Ikkinchi kalibrga o„tkazishda barcha xisob kitoblar shunga o„xshash tarzda o„tkaziladi.
Jo„vani kalibrlash va siqish rejimini berilgan blyuming uchun xisoblash hollarida ishchi diametr D_p ni (2.18) formula bo„yicha aniqlamasa ham bo„ladi.
Biroq (2.18) shartlari H₀ quyma balandligiga va α tutish burchagiga mos ravishda qondirilishi lozim shuning uchun H₀ va D_p nisbati orasidagi tutish sharoitlarini yaxshilash uchun birinchi kalibr qutisida va bochka bo„ylab o„yiqlar va yumaloqliklar hosil qilinadi.
Xisoblangan prokat rejimini qo„llash imkoniyati o„rnatilgan blyuming kuchi bilan tekshirilishi kerak.
Misol. Blyum kesishmasi 315x330 mm og„irligi 9 t kesishmasi (865x770/725x640)x2000 bo„lgan uglerodli po„lat quymalarni prokatlash uchun siqish rejimi, kalibrlash, yangi blyum jo„va diamrtri xisoblansin. Xisoblash natijalari (2.6 jadval) da keltirilgan.

5.