Vazirligi X. N. Nazarov robotlar va robototexnik tizimlar

Izoh. Jadvalda quyidagi belgilashlar qabul qilingan: Q-kesim yuzasi, sm2; l-magnitoprovod uzunligi, sm; ^ -o‘ramlar soni; ^ -magnit
o‘tkazuvchanligi; ^ -dielektrik doimiylik, ^ -solishtirma bosim, N; ⁿ -grafit

disklar soni;
^R1 - sim materialining sezuvchanligi;
^d1 -sim diametri;
^h1 -qog‘oz

qalinligi; ^l1 -datchik uzunligi; ^h2 datchik kengligi; ⁿ¹ -xalqalar soni.
Datchikning 1 korpusida birlamchi va ikkilamchi chulg‘amli g‘altak 2 joylashadi. Seysmik massa 6 (latundan qilingan sterjen) magnit yumshoq materialdan yasalgan qobiq 3 bilan birga prujinalar 4 yordamida asos 5 ga mahkamlanadi.
Xususiy chastotalarning o‘lchanayotgan jarayonga ta’sirini yo‘qotish uchun suyuqlik bilan dempfirlash qo‘llaniladi, bunda dempfirlash darajasi kritik qiymatning  = 0,6 ... 0,7 kattaligiga teng bo‘ladi. Bunda dinamik ta’sirlanuvchanlik koeffitsienti quyidagi formula bilan aniqlanadi:
  С_i

bu yerda:

С ^{ i} - buzg‘unchi tebranishlar chastotasi  _i - garmonikasining datchik


0

xarakatlanish sistemalarining xususiy tebranishlar  ₀ ga nisbati.
Datchik o‘zagi nisbiy siljishi x (t) quyidagi ifoda bilan aniqlanadi
X t    _i _i Sin _it  _i 
bu yerda A_i – asos tebranishlari; i – garmonik tashkil etuvchisining amplitudasi;
_i -

i tashkil etuvchi bo‘yicha dinamik ta’sirchanlik koeffitsienti; siljish.
_i - faza bo‘yicha

Bu turdagi datchiklar turg‘un rejimda vibratsiyani o‘lchash uchun xizmat
qiladi.

Tezlanishlarni o‘lchash

Induktiv datchik tezlanishni proporsional ravishda elektr signallariga o‘zgartirib berishi mumkin.

Tezlanishlarni o‘lchash uchun ishlatiladigan induktiv datchik 12.3-rasmda keltirilgan.

2. - rasm. Tezlanishni o‘lchash uchun datchik

Po‘latdan (yoki dyuraldan) yasalgan asos 6 da ikkita Sh-shaklidagi 2 va 3 o‘zaklar joylashgan. O‘zaklar orasiga ilgak 1 joylashtirilgan, u asos bilan ikkita yassi prujinalar 4 orqali bog‘langan. Ilgak seysmik massa xisoblanadi, ya’ni datchikning sezuvchi elementidir, u nisbiy siljiganda ikkilamchi o‘lchamdagi EYuK va toklar tengsizligi xosil bo‘ladi. Shunga intilishi kerakki, o‘lchash o‘qiga perpendikulyar bo‘lgan o‘qdagi xususiy chastota ikki barabar yuqori bo‘lishi zarur. Datchikning chastotaviy xarakteristikalarini korreksiyalash va xususiy chastotalarning qayd etilayotgan jarayonlarga ta’sirini yo‘qotish uchun apparatura
chiqishiga past chastotalar elektr filtri joylashtiriladi [9].
Tezlanish datchigi nafaqat sinusoidal yoki turg‘un bo‘lmagan jarayonlarni o‘lchashi mumkin, balki impuls xarakterdagi jarayonlarni ham o‘lchash imkoniyatini beradi.
Impulsli jarayonlar tezlanishlar impulsning amplitudasi va davomliligi bilan xarakterlanadi.
Datchikning amplitudaviy diapazonini boshlang‘ich havo oralig‘ini kengaytirish xisobiga oshirish mumkin, ammo bu xolda datchikning sezuvchanligi pasayadi. Datchikning nafaqat amplitudaviy, balki bir vaqtning o‘zida chastotaviy diapazonini oshirish uchun yakorni asosga maxkamlovchi prujinalarni qattiqlash bilan almashtirish va apparatura filtrini yangi xususiy chastotalarga mos ravishda qayta o‘zgartirishi kerak. Shuni ta’kidlash lozimki, datchik xususiy chastotasini oshirish, uning sezuvchanligini kvadratik bog‘lanishda pasaytiradi. Masalan,
xususiy chastotasi 900 Gs bo‘lgan datchik, 400 Gs xususiy chastotali datchikka qaraganda 4 barobar kam sezuvchanlikka ega bo‘ladi.