Vazirligi z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti
Mehribonlik uyilarida psixologik xizmat va psixolog faoliyatini
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.2. Mehribonlik uyilarida psixologik xizmat va psixolog faoliyatini
tashkil etilishining ahamiyati 69 O‘sib kelayotgan yosh, bunyodkor avlod kelajagini har tomonlama takomillashgan va ijtimoiy taraqqiyot talablariga to‘la-to‘kis javob bera oluvchi ta’lim tizimining muvaffaqiyatli tatbiqisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Ta’limning muvaffaqiyati esa tashkil etilgan o‘quv faoliyatining har bir o‘quvchi shaxsiga, uning ijtimoiy taraqqiyotiga qo‘shgan hissasi bilan belgilanadi. Bu mas’uliyatli vazifani, ayniqsa, bugungi kunda psixologik xizmatsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Qolaversa, bolalarni maktab ta’limiga tayyorlashda, o‘quv topshiriqlarini takomillashtirishda, o‘quvchilarni u yoki bu kasbga yo‘naltirishdagi o‘ziga xos individual psixologik xususiyatlarini va qiziqishlarini aniqlashda, ularni o‘z-o‘zini anglashlarida, o‘quv jarayoni, o‘quvchilar jamoasi, o‘quvchi-o‘qituvchi faoliyati bilan bog‘liq barcha muammolarni bartaraf etish yo‘llarini izlashdagi psixolog- olimlarning bugungi yutuqlari haqida yetarli dalillar mavjud. Masalan, I.V.Dubrovina tadqiqotlarida maktabda psixologik xizmatni tashkil etishdagi nazariy va amaliy jihatlarning asoslanishi, L.I.Bojovichning o‘quvchi shaxsi va uning maktab yoshidagi shakllanish bosqichlarini psixologik tasniflovchi empirik ma’lumotlari; A.G.Asmolovning o‘quvchi faoliyati va ustanovka uyg‘unlgini izohlab beruvchi tadqiqotlari; D.I.Feldshteynning ontogenezda rivojlanuvchi shaxs ijtimoiy taraqqiyotining psixologik qonuniyatlarini ochib berishga qaratilgan qator ilmiy-tadqiqiy ko‘rsatmalari,E.A.Klimovning o‘quvchini kasbga yo‘naltirishdagi individual uslubni o‘zida mujassamlashtirgan psixologik mezonlar ishlanmalari, B.S.Merlinning o‘quvchi shaxsidagi individual va sotsial tipik xususiyatlar psixologiyasini izohlab berishga qaratilgan asarlari, E.G‘.G‘oziyevning ta’lim muassasalaridagi psixologik xizmat vazifalarini qayd etishga bag‘ishlangan ko‘rsatmalari, M.G.Davletshinning O‘zbekistondagi psixologik xizmatning bugungi holati va vazifalarini talqin qilishga qaratilgan ilmiy-amaliy fikr- mulohazalari, V.A.Tokarevaning o‘quvchi shaxsi taraqqiyoti uchun muhim bo‘lgan o‘z-o‘zini bilish va axloqiy rivojlanish imkoniyatlarini ochib berishga qaratilgan ilmiy va empirik ma’lumotlari, G‘.B.Shoumarovning Xalq ta’limi tizimida psixologik xizmatning joriy etilishi bilan bog‘liq yangiliklar, muammolar va yechimlarga bag‘ishlangan nazariy-ilmiy va ijtimoiy-amaliy ahamiyatga molik 70 fikr-mulohazalari, B.R.Qodirovning O‘zbekistondagi iqtidorli va iste’dodli bolalarni tanlash va tarbiyalashga qaratilgan qator nazariy-ilmiy va amaliy- uslubiy asarlari shular jumlasidandir. Ayniqsa, bugungi kunda o‘zbekistonlik psixologlar guruhi tomonidan "O‘zbekiston Respublikasi xalq ta’limi tizimida psixologik xizmat, xalq ta’limi tizimida ishlaydigan psixologlarning malakasini oshirish va ularning attestatsiyasi haqidagi Nizom"ning ishlab chiqilishi va Xalq ta’limi vazirligi tomonidan tasdiqlanishi O‘zbekistondagi psixologik xizmat tizimining rasmiy tarzda "jonlanishi" va taraqqiy etib borishi uchun muhim ijtimoiy ahamiyat kasb etadi. Tabiiyki, ushbu "Nizom" ta’lim muassasalarida tatbiq etilajak psixologik xizmat tizimining asl maqsadi, mazmuni, mohiyati, ahamiyati, vazifalari va asosiy yo‘nalishlari haqida yetarlicha tasavvur hosil qilish va shu tasavvur asosida muvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsatish uchun o‘ziga xos qo‘llanma va yo‘llanma bo‘lib xizmat qiladi. Xuddi ana shu " yo‘llanma" asosida bugungi kunda Respublikamiz miqyosida talaygina ta’lim muassasalarida psixologik xizmat tizimi tashkil etilgan. Darhaqiqat, Respublika xalq ta’limi tizimida psixologik xizmatning joriy etilishi, dastavval, o‘quvchi shaxsini har tomonlama tushunish tahlil qilish va rivojlantirish borasida o‘ziga xos yuksak ijtimoiy ahamiyat kasb etadi. Zero, hamma rivojlangan davlatlarda va hamma zamonlarda ham inson omilidan unumli foydalanish muammosi eng dolzarb muammo hisoblangan. Ushbu muammoni bartaraf etish esa eng birinchi navbatda o‘quv maskanlaridagi har bir o‘quvchi shaxsiga, o‘quvchilar jamoasiga bo‘lgan psixologik yondashuvning mazmuniga,mohiyatiga va saviyasiga ko‘p jihatdan bog‘liqdir. Umumta’lim maktablarida tashkil etilgan psixologik xizmat tizimi uchun mo‘ljallangan "Psixologik xizmat Nizomiga" kiritilgan barcha vazifalarni ma’lum ma’noda psixologik himoyalanishni shakllantirish vazifalari ham, deb tushunish mumkin.Chunki, psixologik xizmat jarayonida har bir o‘quvchini o‘z-o‘zini anglashga,o‘z-o‘zidan unumli foydalanishga, o‘z individual imkoniyatlarini namoyon qilishga va rivojlantirishga, faoliyat jarayonida sodir etilishi mumkin bo‘lgan ziddiyatlarga va ayrim tanglik holatlariga yo‘l qo‘ymaslikka qaratilgan 71 tadbirlar ko‘lami muntazam ravishda amalga oshirilib boriladi. Bularning barchasi esa ayni paytda, psixologik muhofaza imkoniyatlarini kengaytirishga qaratilgan uslubiy vositalar bilan ham xarakterlanadi. 1987 yildan boshlab bolalar uylariga (hozirgi mеhribonlik uylari) va maktab intеrnatlarda psixolog shtati joriy etildi. Ushbu hodisa oiladan tashqarida tarbiyalanayotgan bolalarning psixik rivojlanishi uchun maxsus psixologik yordam zarurligini tan olishni anglatadi. Mеhribonlik uylari yoki maktab intеrnatlardagi psixolog ishining asosiy yo’nalishlari, prinsip va mеtodlari ko’p jihatdan oddiy maktabdagiga o’xshash bo’ladi. Biroq shu bilan birga ushbu muassasalardagi psixologlar ishi o’ziga xosliklarga ham ega. Bu o’ziga xoslik, birinchidan, bunday tip muassasalardagi ta'lim tarbiya jarayonining o’ziga xosligi, ikkinchidan, bolalarning psixik rivojlanishidagi o’ziga xoslik tufayli kеlib chiqadi. Shu narsa ma'lumki, ilk bolalik davridanoq (1-3 yosh) intеrnat tipidagi muassasalarda tarbiyalanayotgan bolalar bir qancha psixologik xususiyatlari bilan oilada tarbiyalanuvchi bolalardan farqlanadilar: ba'zi xususiyatlarda ushbu muassasalarda tarbiyalanuvchi bolalar oddiy maktabdagi bolalar bilan barobar va hatto, ulardan ustunroq bo’lsa, ayrim xususiyatlari bilan ulardan hatto o’zidan kichik yoshdagi o’quvchilardan ham orqada qoladilar. Afsuski, bunday holat butun maktab yoshi davrida saqlanib qoladi. Buni shu bilan tushuntirish mumkinki, psixologik rivojlanishda orqada qolish ancha vaqtli, maktabgacha yosh davridayoq vujudga kеladi. Uni bartaraf etish ishi maxsus muassasalarda yеtarli darajada olib borilmasligi oqibatida ular kеyingi yosh bosqichlarida yanada chuqurlashib kеtadi.Mеhribonlik uylari yoki maktab-intеrnatlarda ishlay boshlar ekan, psixolog mе'yoriy hujjatlarda ko’rsatilganidеk, quyidagilarni amalga oshirishi talab etiladi: ota-onalar qaramog’isiz qolgan bolalar bilan mеhribonlik uylari hamda intеrnat tipidagi muassasalarda olib boriladigan psixolog ishi ushbu muassasalar tarbiyalanuvchilarining psixologik jihatdan to’laqonli rivojlanishini ta'minlash, shaxs sifatida va intеllеktual rivojlanish xususiyatlarini, ta'lim tarbiya jarayonidagi 72 buzilishlarning psixologik sabablarini diagnostika qilish va bunday buzilishlarni bartaraf etish uchun profilaktik tadbirlar o’tkazishga yo’naltirishi kеrak. Psixolog bola hayotidagi ro’y bеrgan fojianing bola psixik rivojlanishiga ta'sir etishini susaytirish va tеgishli psixologik mеtodlarni o’tkazish orqali bola shaxsi progrеssiv shakllanishini ta'minlash lozim. Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|