Və vasiTƏLƏRİ fənnindən mühazirələr toplusu hazirladi qaim cəFƏrov metrologiya haqqında ümumi məlumat

Şəkil 10.4. Lissaju fiqurları ilə tezliyin
ölçülməsinə nümunələr

Ossilloqraf üsulunun nisbətən sadə variantında nümunəvi tezlikli f₀ siqnal mənbəyi kimi G₁ generatoru tətbiq olunur. Bu üsulda dairəvi açılış təsvirinin parlaqlığının modulyasiyasından istifadə olunur. Nümunəvi f₀ tezlikli gərginlik R₁ C₁ faza sürüşdürücü dövrə vasitəsilə üfüqi və şaquli girişlərə verilir. Ossilloqrafın gücləndiricisinin güclənmə əmsallarını tənzimləməklə ekranda çevrə alınır. Ölçülən f_x tezlikli gərginlik elektron – şüa borusunun modulyatoruna ( Z girişi ) verilir ( şəkil 10.5 a ). Bu zaman əgər f₀ və f_x tezlikləri bir – birindən tam ədəd nisbətilə fərqlənərsə, ekranda işıqlı qövs alınır ( şəkil 10.5 b ).

Şəkil 10.5. Ekranda işıqlı qövsün alınması

İşıqlı ştrixlərin ( qırıq xəttlərin ) sayı

k = f_x ( 10.6 )
f₀

olacaqdır. Əgər f_x < f₀ olarsa, tezliklərin mənbələrinin yeri dəyişdirilir. Bu üsulda ölçmənin dəqiqliyi praktik olaraq nümunəvi generatorun dəqiqlik sinfindən asılıdır.

Lissaju fiqurları tezliklərin 1:5 nisbətindən 5:1 nis­bətinə qədər təyin etməyə imkan verir. Dairəvi açılışda isə bu nisbətlər 1:1 – dən 20:1 - ə qədər ola bilər. Bu üsuldan orta tezlikləri ölçmək üçün istifadə olunur.

Yüksək tezliklərin ölçülməsi

Yüksək tezliklərin ölçülməsi üçün aşağıdakı ölçmə üsul­ların­dan istifadə olunur:

• 
  rezonans üsulu;
  
• 
  elektron üsulu.
  

Rezonans üsulu. Bu üsulun iş prinsipi paralel konturda cərəyanlar rezonansına əsaslanır. Yəni X_L = X_C götürüldükdə tezliyin qiyməti aşağıdakı düsturla hesablanır:
 ( 10.7 )
Düsturdan görünür ki, tezliyin qiyməti L və C – dən asılıdır. Ölçmə şəkil 10.6 – da göstərilən sxem üzrə aparılır: