Və vasiTƏLƏRİ fənnindən mühazirələr toplusu hazirladi qaim cəFƏrov metrologiya haqqında ümumi məlumat

Şəkil 8.4. Dairəvi açılış

Spiral açılış

Spiral açılış almaq üçün dairəvi açılışda istifadə olunan faza çeviricisinin girişinə sabit amplitudalı sinu­soidal gərginlik əvəzinə mişarvari gərgin­liklə amplitudasına görə modulyasiya olunmuş sinusoidal gərginlik verilməlidir. ( şəkil 8.5 a )

Faza çeviricisinin çıxışında alınan belə gərginlikləri meyletmə lövhələrinə versək, ossilloqrafın ekranında spiral açılış alarıq. Çünki mişarvari gərginliklə modulyasiya olunmuş sinusoidal gərginliyin amplitudu perioddan – perioda artır. Bu o deməkdir ki, ekranda alınan dairənin diametri getdikcə artır və çevrə spirala çevrilir. Bu cür açılışlardan zaman və faza fərqlərini ölçmək üçün istifadə edirlər. ( şəkil 8.5 b, c )


Şəkil 8.5. Spiral açılış

Ossilloqraf vasitəsilə kiçik qiymətli siqnallar tədqiq olunur. Gər­ginlik və cərəyanın ölçülmə dəqiqliyi çox böyük deyildir. Əksər hallarda bu cür ölçmələrdən köməkçi ölçmələr kimi istifadə edilir. Ossilloqraf vasitəsilə elektrik siqnalının tezliyi və faza­sının ölçülməsi geniş tətbiq olunur. Tezliyin ölçülməsi ölçülən siq­nalın etalon tezlikli siqnalla müqayisə olunması yolu ilə aparılır.

Siqnalların tezlikləri haqqında anlayış
Rabitə kanalları və qurğuları yoxlandıqda və onların istis­marı zamanı siqnalın tezliyi ölçülür. Elektrik siqnalının tezliyini bütün hallarda geniş diapazonda ölçmək və nəzarətdə saxlamaq tələb olunur. Tezlik dedikdə vahid zamanda dəyişən cərəyan şiddətinin, elektrik sahə­sinin intensivliyinin, maqnit induksiyasının dəyişmə dövrləri sayı nəzərdə tutulur. Harmonik rəqslər üçün f = 1 / T . Burada T bir tam rəqsə sərf olunan zaman müddəti olub, rəqsin periodu adlanır. Tezliyin ölçü vahidi Hersdir. Siqnalın tezliyini ölçməzdən əvvəl onun hansı tezlik diapazonuna daxil olduğunu bilmək lazımdır. Ra­bitə texnikasında, radio və televiziya yayımında istifadə olunan tezlik spektri sənaye tezliyini çıxmaq şərtilə əsasən aşağıdakı diapazonlara bölünür:
Ən alçaq tezlik 30 kHs – dən aşağı
Alçaq tezlik 30 kHs – dən 300 kHs – dək
Orta tezlik 300 kHs – dən 3000 kHs – dək
Yüksək tezlik 3 MHs – dən 30MHs – dək
Ən yüksək tezlik 30MHs – dən 300MHs – dək
Ultrayüksək tezlik 300MHs – dən 3000MHs – dək
İfrat yüksək tezlik 3QHs – dən 30QHs – dək
30QHs – dən böyük olan tezliklər də vardır ki, bu da milli­metrik dalğa diapazonuna uyğun tezliklərdir.
Elektrik rabitə texnikasında ölçmələr apardıqda rabitə qurğusunun işlədiyi tezlik diapazonuna uyğun cihaz seçilir.