Və vasiTƏLƏRİ fənnindən mühazirələr toplusu hazirladi qaim cəFƏrov metrologiya haqqında ümumi məlumat

Şəkil 10.2. Müqayisə üsulunun sxemi

f_x - naməlum G₂ generatorun tezliyi, f₀ – məlum etalon G₁ generatorun tezliyidir. Bu zaman f_x və f₀ tezlikləri qiymətcə çox fərqli olduqda telefondan iki ton eşidilir. Dəyişən intensivlikli f_dəy = f_x - f₀ tezlikli ton f_x və f₀ tezliklərinin yaxın qiymətlərində, monoton səs f_x = f₀ qiymətində eşidilir. Beləliklə ölçmə zamanı tezliklər arasında fərqi azaltmaqla döyünmə siqnalını eşitmək və bu döyünməni tamamilə aradan qaldırmaq lazımdır. Nəticədə

f_x = f₀ olduqda monoton səs alınacaqdır. Ölçmə yüksək omlu telefondan istifadə etməklə aparılır.
Ossilloqraf üsulu. Sinusoidal formalı tezlikləri Lissaju fiqurları və ya dairəvi açılış vasitəsilə müqayisə etmək üçün elektron ossilloqraf tətbiq edilir. Lissaju fiqurlarını almaq üçün ossilloqrafın daxili xətti açılışı söndürülür. Nümunəvi G₁ generatorun siqnalı Y girişinə, tezliyi ölçülən siqnal isə X girişinə verilir ( şəkil 10.3 ).

Şəkil 10.3. Ossilloqraf üsulunun sxemi

Ümumi halda ( təsadüfi tezliklərdə) işıqlanan düzbucaqlı ( kvadrat ) müşahidə edilir. Tezliklər bərabərdirsə ekranda ellips, dairə və ya diaqonal üzrə düz xətt görünəcəkdir. Tezliklərin nisbəti tam ədədlərdirsə ( 2; 3 və s.) ekranda “səkkizvari” və daha mürəkkəb fiqurlar müşahidə olunacaqdır. Şaquli və üfüqi oxlar üzrə fiqurun kəsişmə nöqtələrinin sayları nisbəti, tezliklərin nisbətini təyin edir:

f₀ / f_x = n_y / n_x buradan _ (10.5)
Burada n_x - x oxu ilə fiqurun kəsişmələrinin sayı, n_y - y oxu ilə fiqurun kəsişmələrinin sayıdır. f₀ – məlum tezlikdir. Nümunəvi tezlik kimi 50 Hs sənaye tezliyindən istifadə etmək olar.
Fransız alimi Lissaju ilk dəfə bu üsulla ölçmə apar­dığına görə bu üsulun digər adı Lissaju əyriləri üsulu adlanır. Şəkil 10.4 – də Lissaju fiqurları ilə tezliyin ölçülməsinə aid nümunələr göstərilmişdir: