Verska(1 128) 2017 yil p65

Savol va topshiriqlar
1. Bosh kelishik shakli qanday qo‘shimchaga ega?
2. Bu shakl qanday so‘roqlarga javob bo‘ladi?
3. Ular gapda qanday vazifa bajaradi?
4. Bosh kelishikdagi so‘zlar qatnashgan gaplar tuzing va ularning
vazifasini tushuntiring.
?

---

59
!
121-mashq. 
Uyga vazifa. «Ilm – aql chirog‘i» mavzusida matn tuzing.
Unda ishtirok etgan bosh kelishikdagi otlarning tagiga chizing va vazifasini
tushuntiring.
QARATQICH KELISHIGI SHAKLI
1-topshiriq. Berilgan gaplardagi ajratib ko‘rsatilgan so‘zlar-
ning qaysi so‘z turkumiga mansubligini, qaysi kelishikda ekanini
ayting.
1. Kechasi Saidaning hujrasiga Kozimbek bilan muxbir A’zamjon
keldi. Saida Kozimbekdan otasining sog‘lig‘ini so‘radi. (Abdulla
Qahhor) 2. Uning hovlisini ko‘rib, Saidaning og‘zi ochilib qoldi.
(Abdulla Qahhor)
Qaratqich kelishigi shaklidagi so‘z – qaratqich,
qaratqich bog‘lanib kelgan so‘z esa qaralmish deyiladi.
Qaratqich kelishigi qaratqichni qaralmishga tobelash-
tirib bog‘lab keladi va qaralmishda ifodalangan narsa-
hodisa, belgi-xususiyat, harakat-holatlarning qaratqich
shaklidagi ismlarga qarashli ekanini bildiradi.

---

60
122-mashq.
 Quyidagi birikmalarda qaratqich va qaralmishlarning qanday
shakllanganini izohlang.
Sinf burchagi, maktabimiz bog‘i, bizning maktab, Ahmad-
ning akasi, shuning o‘zi.
123-mashq.
 Qaratqich kelishigida qo‘llangan so‘zlarni topib, ularga
izoh bering. Gaplardagi g‘oya bo‘yicha fikrlashing.
1. Yolg‘on doim rostdan yengiladi. U xuddi suv yuzasidagi
ko‘pikday yo‘q bo‘lib ketadi. (Abu Rayhon Beruniy) 2. Shu
bilan birga, Alisher Navoiy saboqlari hamisha qalbingiz tubida
bo‘lsin. (E. Vohidov) 3. O‘z qadrini bilmagan o‘zganing qadrini
ne bilsin? O‘z yurti, o‘z xalqi tarixi bilan qiziqmagan kishining
jahon tarixini bilganidan ne naf? (E. Vohidov) 4. Umrining
mazmunini millatning dardiga darmon bo‘lishdan iborat deb
bilgan Amir Temur xalqimizning ana shunday ardoqli, ulug‘
farzandidir. Amir Temur – xalqimiz dahosining timsoli, ma’-
naviy qudratimiz ramzidir. Amir Temur nafaqat Turon, Turkis-
ton, O‘zbekiston zaminining, balki insoniyatning eng ulug‘
daholaridan biridir. Sohibqironning bunyodkorlik sohasidagi
tarixiy xizmatlari undan ham beqiyos. («Inson baxt uchun
tug‘iladi» kitobidan)