Vi semestr uchun o’quv materiallari 1-Mavzu: Diktant va uning turlari

IJODIY DIKTANT
Ijodiy diktant о‘quvchilardan faollik va mustaqillikni talab qiladi. Ijodiy diktant:

1. 
   О‘quvchilarga bilimlarni ongli о‘zlashtirishlarida yordam beradi.
   
2. 
   Ijodiy diktant o‘quvchini mustaqillikka o‘rgatadi, faolligini oshiradi.
   
3. 
   Yozma nutqni tо‘g‘ri shakllantiradi.
   
4. 
   О‘quvchilarning og‘zaki va yozma nutq boyliklarini oshiradi, nutqiy savodxonlikka о‘rgatadi.
   
5. 
   О‘quvchining ma’naviy kamolotiga, nutq madaniyatining о‘sishiga yordam beradi (masalan, mavzu: «A va O unlilarining yozilishini mustahkamlash).
   

O‘qilon, oshqozon, tog‘olcha, gultojixo‘roz, Sirdaryo, Yangiyo‘l, Oqqo‘rg‘on, Mingbuloq, Beshariq, otboqar, beshiktervatar, qoraqurt, kungaboqar, laylakqor, oybolta, umumxalq, baqaterak, badantarbiya, arpapoya va boshqalar. O‘quvchilar bu so‘zlar yordamida gap tuzishlari, kichik-kichik hikoya yozishlari mumkin.
Ayrim vaqtlarda a va o unlilarining imlosini mustahkamlash uchun o‘qituvchi obod, tamom, tomosha, futbol, mavsum, qora, sovuq, anor kabi so‘zlarni yozadi, shu so‘zlar yordamida “odob” haqida insho yozishni topshiradi. Uni uyga vazifa qilib berish ham mumkin. Bu so‘zlarning talaffuziga ham e’tibor berilishi lozim.
Matnni kengaytirish maqsadida boshqa so‘z turkumlariga, masalan, sifatga oid: Har nimadan or-nomus baland. Nodon bilan sirdosh bo‘lma. Odam-temirdan qattiq, guldan nozik kabi gaplarni doskaga yozadi. O‘quvchilar gapdagi sifatlarni aniqlab yozadilar va shunday yo‘nalishda gaplar tuzish uyga vazifa qilib beriladi.
LUG‘AT DIKTANT
Bunday diktantlar o‘quvchilarning nutq madaniyatini o‘stirish va rivojlantirishda o‘zining ixchamligi va ko‘p vaqt talab qilmasligi bilan boshqa diktantlardan farq qiladi. Lug‘at diktant uchun 10 daqiqa vaqt yetadi. Lug‘at diktantning asosiy maqsadi imlosi qiyin so‘zlami yozishga o‘rgatishdan iborat.
Lug‘at diktantdagi so‘zlar yordamida so‘z birikmalari, gaplar tuzdiriladi. Masalan: tashakkur, diqqat, albatta, assalom, avval, ekkan, sodda, modda, rassom, achchiq, zarra, professor, izzat, grammatika kabi qo‘sh undoshli so‘zlar yordamida gap tuzish hamda kichik-kichik insholar yozish mumkin.