Wo’zbekistan Respublikasi’ baylani’s, informatsiyalasti’ri’w ha’m

Biliwdin’ maqseti, predmeti,
da’rejeleri ha’m formalari.


Biliwdin’ maqseti ilimiy bilimler payda etiwden g’ana ibarat emes, ba’lkim biliw protsesinde payda qiling’an bilimler ja’rdeminde insannin’ na’wqiranlig’ina umtiliw, ta’biyat ha’m ja’miyetti insaniyatlastiriw, ta’biyiy ha’m sotsialliq garmoniyag’a erisiwdur. Pa’n – pa’n ushin emes, ba’lkim insan ma’pleri ushin xizmet etiwi lazim. Insan ilimiy bilimler ja’rdeminde ruwxiy na’wqiranliqqa erisip barg’ani sayin, ilim – pa’n qa’driyat sipatinda qa’dirlene baslaydi.
Biliw predmeti subekttin’ biliw faoliyati qamrap alg’an biliw obektnin’ ayrim tarawlari ha’m ta’repleri bolip esaplanadi. Pa’nnin’ u’yreniw tarawi barg’an sayin konkretlesip baradi. Ta’biyatshunasliq pa’nlerin biliw predmetine qarap botanika, zoologiya, geografiya, ixtiologiya ha’m basqa tarawlari ju’zege kelgen. Izertlew predmeti pa’nleri bir-birinen parqlawg’a imkan beretug’in a’hmiyetli belgi bolip esaplanadi.
Biliw da’rejelerin sha’rtli ra’wishte: to’mengi, joqari ha’m oily da’rejelerge ajiratiw mu’mkin. Biliwdin’ to’mengi da’rejesi barliq ja’nzatlarg’a say bolip, hissiy biliw dep ataladi. Hissiy biliw sezgiler tiykarinda biliw bolip esaplanadi.
Insannin’ sezgi ag’zalari (ko’riw, esitiw, iyis seziw, da’m biliw, teri sezgisi) basqa ja’nzatlaeda bolg’anlig’I sityaqli onin’ na’rselerge say qa’siyet, belgilerdi pariqlaw, ta’biyiy ortaliqqa maslasiw ha’m qorg’aniwi ushin ja’rdem beredi. Biliwdin’ to’mengi basqishinda sezgi, idrok, ko’z-qaras, diqqat, aiyal sirtqi a’lemhaqqindag’I belgili bir bilimler payda etiwge ja’rdem beredi.
Biliwdin’ joqari da’rejesi intuitiv biliw, qalibten biliw ha’m jasirin biliwdur. O’zinin’ pu’tkil barlig’in pa’n, din, siyasat ha’m ko’rkem-o’nerge bag;ishlag’an ulli insanlar a’ne usinday biliw qa’biletine iye boladi. Induktiv biliw hissiy ha’m aqliy biliwge tayanadi. Ulli insanlardin’ jasirin biliwi olardin’ turaqli tu’rde pikirin ba’nt etken, sheshimin ku’tip atirg’an uliwma ashariy mashqalalar menen baylanisli.
Ilimiy biliw fakt ha’m da’liyllerge, olardi qayta islew, uliwmalastiriwg’a tiykarlanadi. Ilimiy fakt ha’m da’liyller toplaniwinin’ o’zine say metodlarin u’yrenetug’in arnawli taraw – Metodologiya dep ataladi. Ilimiy biliw metodlari o’z xarakterine qayay:

1. 
   En’ uliwma ilimiy metodlar;
   
2. 
   Uliwma ilimiy metodlar;
   
3. 
   Arnawli ilimiy metodlarg’a bo’linedi.
   

En’ uliwma ilimiy biliw metodlari barliq pa’nler ushin say bolg’an metodlar bolip esaplanadi. Bug’an analiz ha’m sintez, uliwmalastiriw ha’m abstraktlastiriw, induktsiya ha’m deduktsiya, salistiriw ha’m modellestiriw siyaqlilardi ko’rsetiw mu’mkin.