Azərbaycan memarliq və İNŞaat universiteti NƏQLİyyat fakultəsi

Təhlükəsiz hava yastıqları 

TK-rinin əsas özünəməxsus çatışmamazlıqlarından biri sürücü və sərnişinlə-

rin avtomobildə hərəkətlərinin məhdudlaşdırılmasıdır. Bu səbəbdəm konstruk-
torlar insanların hərəkətlərini avtomobildə yalnız qəza zamanı məhdudlaşdıran, 
digər hallarda isə onlara mane olmayan, yeni sistemlər yaratdılar. Bu sistemlərin
ən bariz nümünəsi təhlükəsizlik hava yastıqlarıdır (THY). İlk belə sistem 50-ci 
illərdə Amerika mühəndisi C.Xetrik tərəfindən ixtira edilmişdir. 
Müasir belə sistemlər aşağıdakı elementlərdən ibarətdir: 
-batareya; 
-qəza vericiləri; 
-alışdırma qaz qeneratoru; 
-sürücü və sərnişinlərin hava yastıqları; 
-SRS qurğusu. 
Avtomobildə quraşdırılmış vericilər 50km/saat sürətində toqquşmalarda və ya
ona ekvivalent olan zərbələrdə işə düşür və SRS-in moduluna siqnal göndərirlər. 
Modul öz növbəsində alışma qaz qeneratoruna elektrik impulsu göndərir. Nəticə-
də qeneratorda olan kristallar ani olaraq qaza çevrilir və 15-60msan ərzində hava 
yastıqlarını doldurur. Dolma zamanı yastıqlar sürücü və sərnişinlərə tərəf saatda 
200-300km sürətlə yaxınlaşır. Ona görə də, təhlükəsizlik kəmərləri taxmayan in- 
sanlar, yerdəyişmə nəticəsində ağır xəsarətlər ala bilərlər. Sürücülərin hava yastıq- 
larının hıcmi 60-80-litr, sərnişinlərinki isə 120-130litr olur. Yastıqların başqa mən- 
fi xüsusiyyətləri də ondan ibarətdir ki, onlar dolma zamanı yüksək səviyyəli səs 
(təxminən 165dBA-dan çox) yaradırlar, hansı ki, insanların qulaq pərdələrini 
zədələyə bilər. 
Təhlükəsiz oturacaqlar 
Avtomobilin oturacaqları toqquşmalar zamanı (xüsusən də eyni istiqamətli) 
50. 

---

sürücü və sərnişinlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsində böyük rol oynayır. 
Oturacaqların bərkidilmə yerləri avtomobilin uzununa oxuna paralel yönəl-
miş və oturacağın öz çəkisindən 20 dəfə artıq olan yükə tab gətirməlidir. Otura- 
caqların yerdəyişmə və tənzimlənmə sistemləri uzunluq boyu yönəlmiş 20g-yə 
qədər yükə tab gətirən bloklayıcıya malik olmalıdırlar. 
Oturacaqların baş yastıqları toqquşmalar zamanı insanların boyun onurğa 
sümüyünün xəsarətləri və sınmasının qarşısını alır. Statistikaya əsasən yastıqla-
rın tətbiqi toqquşmalar zamanı xəsarətlərin sayını 42%-ə qədər azalda bilər.