Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
Yüklə 4,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bir zamandan digər zaman zonasına "sıçrayışlar
- 18.7. Su altında qalmaq, yüksək təzyiq
- XÜSUSİ TƏCHİZATLAR (LƏVAZİMATLAR) OLMADAN SU ALTINDA QALMAQ
- Barozədələnmə (təzyiqin təsiri altında yaranan zədələnmə).
- Şəkil 2. Suyun daha dərin qatlarına dalma şəraitində ağciyər tutumu (AT) və
- 18.8. Aparatlarla suyun dərinliklərində qalma
- 18.9. Su altında istiqamətin müəyyən edilməsi Görmə.
- Su altında qalmanın qaydaları.
- 18.10. İqlim və yaşayış yerinin ventilyasiya edilməsi İqlim.
- Komfort (rahatlıq) şəraiti.
- Müəyyən hüduddan kənara çıxmayan soyuğun təsiri nə- ticəsində zədələnmələr.
- Cədvəl 4 Müxtəlif şəraitlərdən yetkin insan üçün təqribi neytral temperaturlar
- Temperatur
- Geyimsiz çimərlik kostyumu
|
18.6. Avia və kosmik uçuşlar Böyük yüksəklikdə uçuşlar zamanı insan yuxarıda təsvir olunan kəskin oksigen çatışmazlığı problem ilə qarşılaşır. Bundan əlavə, kabinədə təqribən eyni olan təzyiq, 2300 m yüksəklikdə uçuş və eniş zamanı qısamüddətli dəyişikliyə məruz qalır; təzyiqin belə qalxıb-düşməsi əsas etibarilə hava ilə dolu olan kəllə boşluğuna təsir göstərir. Yüksəkliyin artması ilə həm də ətraf mühitin yüksək radiasiya və aşağı temperaturunun təsirinə qarşı tədbirlər görmək lazımdır.
saat qurşağının keçilməsi ilə həyata keçirilən uçuş endogen ritm və xarici zaman amilləri, həmçinin gəlmə və yerli sakinlərin işgörmə qabiliyyətinin sutkalıq ritminin fazaları arasında 419 downloaded from KitabYurdu.org ziddiyyətlərin yaranmasına səbəb olur. Məsələn, 6 saatlıq zaman qurşağından şərqə doğru "sıçrayış" və yerli vaxtla saat 9- da təyyarədən enmə zamanı səyahətçi öz işgörmə qabiliyyətinin minimum səviyyəsində olur (onun "daxili saatı" ilə saat 3- də). Həmin uçuşun əks istiqamətində səyahətçi saat 9-da təyyarədən enərkən işgörmə qabiliyyətinin nahardan sonrakı zirvə (pik) səviyyəsində olur (onun "daxili saatı"na görə 15 saat). Məhz bu səbəbdən şərq istiqamətində uçuşlar qərb istiqamətində uçuşlara nisbətən uyğunlaşma zamanı daha böyük çətinliklərə səbəb olur. Bu nəticə statistik məlumatlara əsaslanır, lakin ayrı-ayrı insanlar arasında böyük fərqlər mövcuddur. Bioloji ritmlər yerli şəraitdə müxtəlif sürətlə uyğunlaşır. Daha tez sürətlə uyğunlaşan ritmlər yuxu-ayıqlıq və işgörmə qabiliyyətidir; onların sinxronzasiyasmm* bərpa edilməsi üçün hər 2 saat dəyişkənlik üçün «1 sutka tələb olunur. Kosmik uçuşlar üçün təzyiq altında olan kabinə və ya kostyumlar vacibdir; onlar olmazsa 19 km-ə bərabər və ya artıq yüksəklikdə 37°C temperatur şəraitində qan qaynamağa başlayır (qaynama). Təzyiq altında olan kabinə həmçinin udulan havada oksigenin adekvat parsial təzyiqini təmin edir və soyuqdan, eləcə də tam da olmasa açıq kosmosda şüalanmadan mühafizə edir. Ümumiyyətlə, insanın uyğunlaşma qabiliyyəti və texnika onun kosmosda həyatını bir neçə həftəlik və ya aylıq təmin edə bilər, Yerə qayıtdıqdan sonra isə readantasiya ilə bağlı yeni çətinliklər meydana çıxır. 18.7. Su altında qalmaq, yüksək təzyiq Dalğıc insan orqanizmi üçün yad olan mühitdə hərəkət edir; əgər onun suda olma müddəti nəfəsin tutulub saxlanılması ilə qalma müddətindən yuxarı olarsa, o, tənəffüs üçün hava almalı və yüksək təzyiqə uyğunlaşmalıdır. Suya dalma istilik tarazlığının saxlanılmasında özünü göstərir, belə ki, istilik daha sürətlə itir. Beləliklə, şərait termo neytral zonadan kə
downloaded from KitabYurdu.org narda olur. Nəhayət, görmə və eşitmə siqnallarına əsasən isti- qamətin müəyyən edilməsində çətinliklər yaranır. XÜSUSİ TƏCHİZATLAR (LƏVAZİMATLAR) OLMADAN SU ALTINDA QALMAQ Sadə üsulla - heç bir xüsusi təchizat olmadan su altında qalmaq çox da böyük olmayan dərinliklərdə mümkündür. Qa- baqcadan hiperventilyasiyanın olması 2 səbəbdən təhlükəlidir; 1 ) respirator alkaloz ucbatından suya baş vurmamışdan qabaq başgicəllənməsi və ya qıcolmalar əmələ gələr və 2 ) suya baş vurmanın sonunda oksigen ehtiyatının düzgün qiymətləndi- rilməməsi baş verə bilər, belə ki, ümumi tənəffüs aktivliyi CO 2 parsial təzyiqinin azalması və respirator alkalozla əlaqədar olaraq aşağı düşür. Suya baş vuran zaman bu halda meydana çıxan oksigen çatışmazlığı özlüyündə yalnız zəif stimulyator rolunda çıxış edir ki, bu səbəbdən də tənəffüsü əvvəlcədən hiperventilyasiya olmadan suya başvurma şəraitində olduğuna nisbətən daha uzun müddətə tutub saxlamaq olur. Buna görə də artan oksigen çatışmazlığının qəfil huşunu itirməyə gətirib çıxarması təhlükəsi əmələ gəlir. Hiperventilyasiya nəticəsində arterial qanın oksigenlə dolması baş vermir, ancaq ağciyərlərdə oksigenin fraksiyası bir neçə dəfə dərindən nəfəsalma nəticəsində təqribən 0,05 dəfə arta bilər. Maska, yaxud eynək və nəfəs almaq üçün çubuq (truba) ilə təchiz olunub suya başvurma sualtı dünyanı fasiləsiz olaraq müşahidə etməyə imkan verir. Adətən belə məşğuliyyətin nə- ticəsində günəş şüalarının təsirindən kürək və boyun nahiyəsində yanıqlar və həmçinin həddindən artıq soyuma baş verir. 30-35 sm uzunluğunda olan standart çubuğun ölçüsünü azaltmaq qadağandır. Hərəkətsiz sahənin belə uzadılması sox çətin ki, tənəffüsə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərsin, lakin suyun daha dərin qatlarına dalma zamanı qan-damar sisteminə bu əməliyyatın aparılması xeyli dərəcədə təsir göstərir. Belə ki, alveol havasının təzyiqi suyun üst qatındakı təzyiqə uyğun gəldiyindən bədənin qalan hissəsini suyun əlavə təzyiqi aşağı 421 downloaded from KitabYurdu.org təzyiq sistemində daxili və xarici torakal hissələr arasında qra- diyent təzyiqinin yaranmasına səbəb olur. Buna görə də, suyun daha dərin qatlarına döş qəfəsi daha dərindən nəfəsalmalar şəraitində daha çox qanla dolmağa başlayır, nəticədə ağciyər damarları və ürəyin potensial olaraq ölümcül zədələnməsi (gərilmə və ya zərbə nəticəsində) baş verir. Digər təhlükə soyuq axma düşmə ehtimalı ilə bağlıdır; yemək yedikdən sonra, xüsusilə vaqotonik fazada dəri- visseral reflekslər arterial təzyiqin kəskin (kritik) aşağı düşməsi ilə müşayiət olunan vazo- vaqal kollipsa səbəb ola bilər. Tənəffüsün saxlanılması ilə suyun dərin qatlarına baş- vurma zamanı aşağıdakı fiziki qaz qanunlarını nəzərə almaq lazımdır: 1) Boyl-Mariot qanunu: təzyiq və həcmin vurma hasili sabit kəmiyyətdir; 2) Dalton qanunu: ümumi təzyiq parsial təzyiqlər cəminə bərabərdir; 3) Henri-Dalton qanunu: həll olan qazm miqdarı onun parsial təzyiqi və həllolma əmsalına mütənasibdir. Bu qanunlar, əlbəttə ki, yalnız ideal qazlar üçün düzgün hesab olunur, lakin təcrübələr göstərmişdir ki, onları tamamilə suyun dərin qatlarına baş vurma zamanı meydana çıxan problemlərin həllində tətbiq etmək olar.
Boyl-Mariot qanunu hava ilə dolu bədən boşluqları (yəni ağciyərlər, kəllədəki boşluq, diş və mədədəki boşluq) üçün doğrudur. Enmə zamanı ətraf mühitin artan təzyiqi son anda toxumaların zədələnməsinə gətirib çıxaran pozğunluqlara səbəb ola bilər. Məsələn, suya dalmanm başlanğıcında döş qəfəsinin, uyğun olaraq ağciyərlərin tutumu 30-40 m dərinlikdə minimuma çataraq çox asanlıqla azalır (şəkil 2). Ağciyərləri daha çox basmağa (sıxmaq) icazə verilmədiyindən suyun daha dərin qatlarında dərinliyin artmasına daha uyğun olaraq döş qəfəsindən xaricdə (ətraf mühit) fasiləsiz olaraq artan təzyiqə baxmayaraq, döş qəfəsinin daxilindəki təzyiq sabit qalır. Təzyiqlər arasında yaranan fərq döş boşluğundakı orqanlara qan axınının kifayət qədər artmasına səbəb olur; döş qəfəsi daxilindəki təzyiq ağciyər damarları və ürəyin inkişaf edib dəyişilməsinə uyğun olaraq getdikcə aşağı düşür ki, bu da nə
downloaded from KitabYurdu.org ticədə onların zədələnməsinə gətirib çıxarır. Hava ilə dolu olan kəllə boşluğundakı təzyiq burun və boğaz vasitəsilə öz-özünə və ya xüsusi üsulla (bağlı burunla aparılan Valsalva təcrübəsi) döş qəfəsinin daxilindəki təzyiqə bərabərləşir. Əgər orta qulaq və burunun əlavə boşluğunun udlaqla əlaqələndiyi kanallar tutulubsa (məsələn, soyuqdəymə zamanı selikli qişanın şişməsi nəticəsində) bu təzyiqi bərabərləşdirmək çətin və ya qeyri- mümkün olur. Bu halda təzyiqlərin bərabərləşdirilməsi yalnız təbil pərdəsinin xaricə doğru çəkilməsi (partlayan qədər) və yaxud selikli qişanın onun ağrılı şişməsi və partlamasına səbəb olan sonradan qanla dolması hesabına mümkün olur. Dərinlik Om 10 m
40 PiT 1 bar
2 bar 5 bar
AT 5,01
2,51 1,01
PaÜ 2 105 mm.c.süt. 210mm.c.süt. 525 mm.c.süt. Şəkil 2. Suyun daha dərin qatlarına dalma şəraitində ağciyər tutumu (AT) və parsial təzyiq 0 m dərinlikdə döş qəfəsi maksimal nəfəsalma, 40 m dərinlikdə maksimal nəfəsvermə vəziyyətində olur. Alveol havasının P Q üçün oksigenin sərf edilməsi sayılır; döş qəfəsi daxilində lbar=100 kPa (intratorkal təzyiq). Su səthinə qalxma zamanı oksigen çatışmazlığı. Əgər nə- fəsini saxlayaraq suya dalan dalğıc nəfəsvermənin vacibliyinə müqavimət göstərə bildiyi qədər su altında qala bilirsə, o,
downloaded from KitabYurdu.org mütləq suyun üzünə qalxan zaman huşunu itirə-cəkdir. Enmə zamanı ətraf mühitin təzyiqinin artması alveol havasında P Q 2
yüksəlməsinə səbəb olur, lakin bu üstünlük xəyalidir, belə ki, su uzununa qalxma zamanı əks hadisə baş verir (şəkil 1 ). Dalğıc su səthinə qalxan zaman ağciyərlərdə P 0; tezliklə 30-35 mm.c.süt (4,0-4,7 kPa) bərabər olan kritik astanaya çatıb və ötüb- keçərək sürətlə aşağı düşür. Bu azalma xüsusilə su səthinə yaxın kəskin şəkildə özünü büruzə verir, belə ki, sonuncu 10
m-i qalxan zaman mühitin təzyiqi yarıbayarı azalır (şəkil 1 ).
18.8. Aparatlarla suyun dərinliklərində qalma Üç tip tənəffüs aparatı mövcuddur: sıxılmış hava, oksigen və qaz qarışığı ilə olan aparatlar.
daşma bilən tənəffüs aparatları, havanın su səthindən ötürülmə sistemləri (şlanq və ya nasosla) və kessonlar aid edilir. Bütün hallarda udulan havanın təzyiqi ətraf mühitin təzyiqinə bərabərləşir, verilən hava isə suya xaric edilir (açıq sistem). Tənəffüs şəraitində həyata keçirilən iş sıxılmış havanın yüksək özlülüyü ilə əlaqədar olaraq artır.
olduqca toxumalarda daha artıq miqdarda azot həll olur. Normal atmosfer təzyiqi şəraitində orqanizmdə həll olan azot inert olur, lakin 40 m-ə bərabər və ya artıq dərinliklərdə toxumalarda olan azotun qatılığı vəziyyət və dalğıcın meylliyindən asılı olaraq tapşırıqların yerinə yetirilməsi zamanı səhvlərin olması və hətta huşun itirilməsi ilə müşayiət olunan intok- sikasiya (eyforiya, həmçinin narahatçılıq) əlamətlərinin yaranmasına səbəb olur. Buna görə də heç bir zaman sıxılmış hava ilə olan aparatdan istifadə edərək 50 m dərinliyə enmək olmaz. Dekompressiya. Barozədələnmələrdən uzaq olmaq üçün suyun səthinə qalxma zamanı mühitin təzyiqi aşağı düşdükcə sıxılmış hava ilə dolu olan bədən boşluqlarındakı təzyiqin ar-
downloaded from KitabYurdu.org xasmca nəzarət etmək lazımdır. Məsələn, sıxılmış hava ilə olan təchizatlardan istifadə edən dalğıc 50 m dərinlikdən bağlı səs yarığı şəraitində su səthinə qalxan zaman ağciyərlər dartılır, sonra isə cırılır (yırtılır) ki, bu zaman hava damar sisteminə daxil olur (hava emboliyası)*. Bundan əlavə, toxumalarda toplanan inert qazlar (məsələn, azot) yavaş-yavaş onlardan ayrılmalı, sonra isə verilən nəfəslə xaric olunmalıdırlar; əgər de- kompressiya həddindən artıq sürətlə baş verərsə onlar qanda qazlı su olan butulkanın ağzını açan zaman olduğu kimi qo- vuqcuqlar əmələ gətirir. Yuxarı qalxma və su səthinə çıxma sistematik olaraq, yavaş-yavaş və mərhələlərlə həyata keçirilməlidir. Su səthinə dərhal o vaxt çıxmaq olar ki, su altına dalma toxumalarda qovuqcuqlarm əmələ gəlməsi üçün vacib olan qazların kritik toplanmasına müvəffəq olunmayan zaman hüdudunda həyata keçirilsin (sıfır zamanı); tənəffüsün saxlanması suya dalmanın bütün formalarında və 10 m-dən artıq olmayan dərinliyə suya dalma şəraitində vəziyyət demək olar ki, həmişə belə olur. Dekompressiya zədələri, həmçinin uzunmüddətli su altına dalmadan sonra yer səthinə sürətlə çıxma zamanı da (məsələn, təyyarədə) baş verə bilər. Oksigen aparatı. Müxtar tənəffüs aparatı həm də təmiz oksigenlə nəfəs almanı təmin edə bilər. Qapalı sistemdə tənəffüs zamanı verilən oksigenlə zəngin hava ilə onun tərkibində olan karbon dioksidi canına hopduran materialın köməkliyilə kənar etdikdən sonra təkrar nəfəs almaq olar. Belə aparat uzun müddətə su altına təkrar nəfəs almaq olar. Belə aparat uzun müddətə su altına dalmağa imkan verir, lakin idman üçün yararlı deyil, çünki 7 m-dən artıq dərinlikdə təmiz oksigen (P 02 =172 kPa və ya 1292 mm.c.süt.) mərkəzi sinir sisteminə toksiki təsir göstərir. Kəskin oksigen zəhərlənməsinin əlamətlərinə qusma, qıcolma və huşun itirilməsi aid edilir. Bu aparatlar çox təhlükəli olduqlarından, onları yalnız xüsusi məqsədlər üçün istifadə edirlər (məsələn, sualtı kəşfiyyatçılar tərəfindən). Sıxılmış hava ilə nəfəsvermə zamanı hipoksiya ilə bağlı olan pozğunluqlar 74 m və daha artıq dərinliklərdə yarana bilər. Qaz qarışığı ilə olan qapalı tip aparatlar böyük dərinlik 425 downloaded from KitabYurdu.org lərdə istifadə edilməsi üçün yararlıdır: burada təmiz oksigen ya sıxılmış hava, ya da helium ilə qarışdırılır. Sıxılmış havanın istifadə edilməsi ilə su altına dalması 7 m-dən artıq dərinlikdə həyata keçirmək olar, belə ki, helium ilə olan qarışıq azotu narkozdan müdafiə edir. Lakin 70 m və daha dərin qatlara dalma zamanı hipertoksik zədələnmələrdən uzaq olmaq üçün qarışığın tərkibində normada olduğundan daha az oksigen olmalıdır.
azalır.
100 m dərinlikdə hətta əlverişli şəraitdə belə, əbədi qaranlıq hökm sürür. Əgər mühafizə gözlükləri taxılmazsa gözün buynuz qişası hava əvəzinə fərqli sındırma xüsusiyyətlərinə malik olan su ilə təmasda olur. Bunun nəticəsində yalnız gözə yaxın məsafədə yerləşən obyektlər fokusda olur. Suya dalmaq üçün olan gözlüklər bu təsiri aradan qaldırır, lakin iti bucaq altında düşən işıq şüalarının çoxsaylı sınmalarının hesabına əşyalar daha xırda və uzaq məsafədə görsənir. Bundan əlavə, görmə oxuna lateral istiqamətdə yerləşən əşyalar təhrif olunurlar, lakin dalğıclar buna çox tez öyrəşirlər. Eşitmə. Suda səs havadakma nisbətən daha tez yayılır (330 m/s yerinə 1450). Bu səbəbdən də su altında səs mənbəyi insana əslində olduğundan daha yaxın gəlir. Bundan əlavə, qısa qulaqarası ləngiməyə görə səs mənbəyinin müəyyən edilməsi praktiki olaraq qeyri-mümkün olur.
qulağa düşə və üfüqi yarımdairəvi kanalın istilik stimulyasi- yasına səbəb ola bilər ki, bu zaman məkandə istiqamətin müəyyən edilməsində pozğunluqlar meydana çıxa bilər. Bu vəziyyətdə dalğıc təlaşa düşüb özünü itirərsə, öz həyatını təhlükə altına qoymuş olar.
bir çox hal və vəziyyətlər su altında təhlükəli ola bilərlər. 426 downloaded from KitabYurdu.org Su altına dalmanın 10 ən vacib qaydalarından, xüsusilə, 2-ni nəinki bütün dalğıclar, həm də heç bir yüksək nailiyyət əldə etmək iddiasında olmayan həvəskarlar belə yadda saxlamalıdırlar: 1.
Heç bir zaman təklikdə su altında qalmayın. 2.
Əgər soyuqdəyməniz varsa, heç bir zaman su altında qalmayın (barozədələnmə). 18.10. İqlim və yaşayış yerinin ventilyasiya edilməsi İqlim. İqlim həkimlər üçün həm müalicəvi təsir nöqteyi- nəzərindən (günəş şüası, təmiz hava və aşağı atmosfer təzyiqinin təsiri), (həm də hava kondisionerlərinin yaşayış yerlərində temperatur və rütubəti tənzim edən cihaz) tətbiq edilməsi ilə əlaqədar böyük maraq doğurur. Havanın kondisiyalaşdırılma- sı* tətbiqi fiziologiyanın misalıdır, çünki, yaşayış yerlərində iqlim, otaqda təmiz havaya olan ehtiyac nəzərə alınmaqla insanda istilik tənzimi barədə məlum olanların əsasında yaradılır. Komfort (rahatlıq) şəraiti. Yaşayış yerindən kənarda olan insanlarda istilik tənziminin əsas təyinedici amilləri rolunda ətraf mühitin temperaturu, nisbi rütubət, küləyin sürəti və günəş radiasiyası çıxış edir. Geyimdən, fiziki aktivliyin səviyyəsi və fərdi meyllilikdən asılı olaraq bu amillərə insanın subyektiv reaksiyası “komfort” hissindən “diskomfort” vəziyyətinə qədər dəyişə bilər. Psixoloji olaraq müəyyən edilən komfort zonası neytral temperatur tərəfindən fizioloji olaraq müəyyən edilən sahəsidir. İnsanın havada və ya su altına dalmış vəziyyətdə olmasından, həmçinin geyimdən asılı olaraq komfortun şərtləri arasında kəskin fərq mövcuddur (cədvəl 4).
ayrı-ayrılıqda, ya da bütünlükdə pozğunluqlar əmələ gətirə bilər. Müəyyən hüduddan kənara çıxmayan soyuğun təsiri nə- ticəsində zədələnmələr. +4°C-dən aşağı temperatur şəraitində 427 downloaded from KitabYurdu.org periferik qan damarları kəskin yığılır; kondisiyalaşdırma* - standartda, normaya uyğunlaşdırma bunun da nəticəsində bədənin burun, qulaq, əl və ayaqda barmaqlar kimi hissələr adekvat olaraq qidalandırıcı maddələrlə təmin edilmir. Bu şəraitdə toxumanın donması (nekroz) ağrı hissələrinə səbəb olmur, çünki belə aşağı temperaturlarda sinir impulslarmın keçməsi pozulur (soyuğun təsiri ilə anesteziya). Müalicə üsulu kimi təcili olaraq isindirmədən istifadə etmək məsləhət görülür; toxumaları zədələmək qorxusu olduğundan masajdan uzaq olmaq məsləhətdir.
fiziki sakitlik, neytral radiasiya şəraiti
jeyimsiz çimərlik kostyumu
Geyimsiz çimərlik kostyumu
vazokonstraksiyanın istilik tənzimi nəticəsində normal şəkildə qanla təchiz olunma ürək və MSS kimi mərkəzi orqanlarda saxlanılır, ətraflar və periferik orqanların qanla təchiz olunması getdikcə daha çox zəifləyir (azalır). Qan axınının güclənən bu mərkəzləşməsinə baxmayaraq, sonunda beyin və ürək də həmçinin soyuyur; bədənin daxili hissələrində temperaturun 30°C-dən aşağı düşməsi şəraitində insan huşunu itirir. 28°C-dən aşağı temperatur şəraitində isə mədəciklərin fıltra- siyası meydana çıxır. Hipotermiya vəziyyətində olan insanla 428 downloaded from KitabYurdu.org damarların genişlənməsi və ya əzələ nasosu təsirinə, bunun nə- ticəsində də periferik qan axınının həddindən artıq sürətlə bərpa olunmasına səbəb ola biləcək heç nə etmək olmaz. Bu halda bədənin periferik hissəsində olan qan nəinki həddindən artıq soyuq, eləcə də cərəyanın ləngiməsi nəticəsində güclü şəkildə dəyişmiş olur (məsələn, onda laktatın qatılığı artır), bu səbəbdən də onun mərkəzi qan axınına sürətli qaytarılması ürək və beyin fəaliyyətində pozğunluqlara gətirib çıxarır. Massaj və aktiv hərəkətlər qadağandır - hipotermiya və- ziyyətində olan insana qızınmaq üçün qaçmaq olmaz; bu halda hətta gəzinti belə ölümə gətirib çıxara bilər. Yardımın ən sadə və təhlükəsiz forması xəstənin istiliyi əks etdirən folqa və ədyala bükülməsidir ki, bu zaman orqanizmin özü tərəfindən yaranan istiliyin təsirindən yavaş-yavaş, yüngül şəkildə isinmə baş verir. İstiliyin təsiri. Həddindən artıq isti sirkulyar kollaja və istilik və ya gün vurmaya səbəb ola bilər. Xüsusilə sakit vəziyyətdə, əgər rektal temperatur 38,0-38,3°C-dən artıq qalxmırsa dərinin damarlarının genişlənməsi istiliyin təsirindən bayğınlığa gətirib çıxara bilər. Güclü şəkildə istilik törənişinə baxmayaraq onu müşayiət edən dəri damarlarının sıxılması və qan təzyiqinin hesabına fiziki aktivlik özündən getməyə olan meylə əks təsir göstərir. Beləliklə, qızmar şəraitdə iş zamanı istilik vurma təhlükəsi - beynin 40°C-dən artıq temperatur şəraitində mərkəzi sinirin tənzimedici sistemində pozğunluqlar mövcud olur. İstiliyin təsirindən baş verən bayğınlıq zamanı zərərçəkənin ayaqlarını qaldırmaq, bədən temperaturunu xarici soyutma yolu ilə aşağı salmaq və sonrakı isinmənin qarşısını almaq lazımdır. Lakin dərinin kəskin soyudulması az effektli olur, belə ki, dəridə qanın cərəyan etməsi o qədər zəif olur ki, soyuma orqanizmin daxili hissələrinə əməlli-başlı təsir göstərə bilmir. Yerli qızdırılma dəridə yanıqların əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Anesteziya vəziyyətində olan və periferik sinirləri zədələnmiş xəstələrdə xüsusi ehtiyatlılıq tələb olunur ki, bunlarda hətta 37°C kimi aşağı temperaturda zədələnmələrə gətirib Yüklə 4,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|