Qаz хiDMƏTİ İŞÇİSİNİn sоrğu kitаbi

 
Qazın sıxılma əmsalının təyin olunması qrafiki
 
 
Magistral qaz kəmərinin borusunun divarının qalınlığının
təyin olunması 
Hidravliki hesabat daxili diametr üzrə aparıldığından qaz 
kəmərinin borusunun divarının qalınlığının təyin olunması tələb 
olunur. Az.DTN 2.9.2 əsasən boru metalının 
n
R
1
və qaynaq 
birləşmələrinin 
n
R
2
dartılmaya (sıxılmaya) normativ müqavimətləri, 
borunun texniki şərtləri və dövlət standartı üzrə minimal müvəqqəti 
müqavimətə 
σ
m
və axma həddinə 
σ
a
bərabər qəbul olunmalıdır: 
m
n
R
1
; 
a
n
R
2
Boru metalının 
R
1
və qaynaq birləşmələrinin 
R
2
dartılmaya 
(sıxılmaya) hesablanmış müqavimətləri aşağıdakı düsturla müəyən 
olunur: 
)
/(
1
1
1
e
n
k
k
m
R
R
)
/(
2
2
2
e
n
k
k
m
R
R
burada 
m
– boru kəmərinin işləmə şəraitinin əmsalı, qaz kəmərinin 
kateqoriyasından (AzDTN 2.9.2 cədvəl 1 əsasən qəbul olunur) asılı 
olaraq 0,6-0,9 bərabərdir; 
k
1
, k
2
– boru materialının xüsusiyyətlərindən 

---

67 
asılı olaraq material üzrə etibarlıq əmsalıdır: 
k
1
=1,34÷1,55, 
k
2
=1,1÷1,2; 
k
e
– diametr və daxili təzyiqdən asılı olaraq etibarlıq əmsalıdır (AzDTN 
2.9.2 cədvəl 10 əsasən qəbul olunur).
Borunun divarının qalınlığı:
δ=n∙p∙d
x 
/ 
[
2(R
1
+n∙p)
]
 
burada 
p
– işçi (normativ) təzyiq, MPa; 
n
– boru kəmərində daxili işçi 
təzyiqə - yükə görə etibarlıq əmsalıdır (AzDTN 2.9.2 cədvəl 13 əsasən 
qəbul olunur); 
d
x
 
– borunun xarici diametri, sm. 
Yeraltı qaz kəmərlərinin möhkəmliyi aşağıdakı şərtə uyğun olaraq 
yoxlanılır: 
σ
uzG
≤ ψ
2
R
1
burada 
σ
uzG
– hesabi yüklərdən və təsirlərdən ox üzrə uzununa 
gərginlik; 
ψ
2
– ox üzrə dartılıb uzununa uzadılan gərginliklərdə 
(
σ
uzG
≥0), vahidə bərabər qəbul edilən, sıxılan gərginliklərdə (
σ
uzG
<0) 
aşağı düsturla təyin edilən, borunun metalının iki oxlu gərginlik 
vəziyyətini nəzərə alan əmsal:
1
2
1
2
5
,
0
75
,
0
1
R
R
h
h
burada 
σ
h 
– daxili təzyiqdən halqavari gərginlik; 
σ
h
=
n p d
d
/2
δ
, burada 
d
d
– borunun daxili diametridir, sm. 
Düzxətli və ellastik-əyilmiş sahələr üçün uzununa ox üzrə 
gərginlik aşağıdakı düsturla müəyyən olunur: 
t
E
d
p
n
d
uN
25
,
0
burada 
α
– xətti genişlənmə əmsalıdır, 1,2∙10
-5
bərabərdir; 
E
– metalın 
ellastiklik modulu, MPa; Δ
t
– hesabi temperatur düşgüsü, 
0
C.