Qazlar. Qazların ümumi xassələri. Qazın təzyiqi və qazın təzyiqinin ölçülməsi. Sadə qaz qanunları

Mavi oxlar atmosfer təzyiqini göstərir. (a) ucu açıq şüşə borunun xaricində və daxilində maye civənin hündürlüyü eynidir. (b) ucu qapalı sütununda civənin hündürlüyü 760 mm-ə bərabərdir. Civə sütununun (civə ilə dolu şüşə borunun) altındakı təzyiq atmosfer təzyiqi ilə eynidir. Ucu qapalı Şüşə borunun ümumi uzunluğuna baxmayaraq (c) sütundakı civənin hündürlüyü 760 mm -ə bərabər olur. Ucu qapalı (d)həm sütununun hündürlüyü, həm də sütundakı maye civənin hündürlüyü 760 mm-dən azdır. (b) və (c) sütünlarındakı boşluq civə buxarıdır.

Barometrdəki civənin hündürlüyü barometrik təzyiqi ifadə edir. Barometrik təzyiq millimetr civə sütunu ilə ölçülür. Bir millimetr civə sütunu, hündürlüyü 1 millimetr, sıxlığı 13.5951 g/cm3(0 °C) olan civənin qravitasiya qüvvəsi 9.80655 m/s2 olduqda əmələ gətirdiyi qüvvədir. Göründüyü kimi təzyiqin vahidi civənin verilmiş sıxlığında və ona uyğun olaraq verilmiş qaravitasiya qüvvəsinə görə hesablanıb. Çünki civənin sıxlığı temperaturdan asılı olaraq dəyişir. Qravitasiya qüvvəsi isə yer kürəsinin bəzi hissələrində bir-birindən fərqlənir. Əksər hallarda yuxarıda verilən sıxlıq və qravitasiya qüvvəsində atmosfer təzyiqi 760 mm hündürlüyündə olan civə sütununun həmin səthə göstərdiyi təzyiqlə eyni qəbul edilir. Buna görə də şərti olaraq civə sütununun 760 mm`də göstərdiyi təzyiq normal atmosfer təzyiqi kimi qəbul edilir və 760 mmHg kimi işarə olunur. (6.2) tənliyindən istifadə edərək 760 mm hündürlüyündəki civə sütununun, sıxlığı d = 13.5951 q/sm3 = 1.35951 × 104 kq/m3 olduqda (g = 9.80655 m/s2 ) əmələ gətirdiyi təzyiqi hesablayaq.

Barometrdəki civənin hündürlüyü barometrik təzyiqi ifadə edir. Barometrik təzyiq millimetr civə sütunu ilə ölçülür. Bir millimetr civə sütunu, hündürlüyü 1 millimetr, sıxlığı 13.5951 g/cm3(0 °C) olan civənin qravitasiya qüvvəsi 9.80655 m/s2 olduqda əmələ gətirdiyi qüvvədir. Göründüyü kimi təzyiqin vahidi civənin verilmiş sıxlığında və ona uyğun olaraq verilmiş qaravitasiya qüvvəsinə görə hesablanıb. Çünki civənin sıxlığı temperaturdan asılı olaraq dəyişir. Qravitasiya qüvvəsi isə yer kürəsinin bəzi hissələrində bir-birindən fərqlənir. Əksər hallarda yuxarıda verilən sıxlıq və qravitasiya qüvvəsində atmosfer təzyiqi 760 mm hündürlüyündə olan civə sütununun həmin səthə göstərdiyi təzyiqlə eyni qəbul edilir. Buna görə də şərti olaraq civə sütununun 760 mm`də göstərdiyi təzyiq normal atmosfer təzyiqi kimi qəbul edilir və 760 mmHg kimi işarə olunur. (6.2) tənliyindən istifadə edərək 760 mm hündürlüyündəki civə sütununun, sıxlığı d = 13.5951 q/sm3 = 1.35951 × 104 kq/m3 olduqda (g = 9.80655 m/s2 ) əmələ gətirdiyi təzyiqi hesablayaq.