Yer: Van, Rescate Otel program ve özetler programme and abstracts

Erken Dönem İslam Diş Hekimliği ve Anadolu Türk Diş 
Hekimliğine Yansıması
İlter UZEL
Prof.Dr. 
[e-mail]
  
Özet
   Bu bildiride önce dokuzuncu yüzyılda yaşayan Huneyn’ bin Ishak’tan başlayarak 
üç önemli İslam hekim - yazarı olan Razi (865 – 925), İbn Sina (980 – 1036) ve 
Ebulkasım  Zehravi’  nin  (?  –  1013)  diş  hekimliğine  katkıları  incelenmiştir.  Bu 
bilgiler, onları ana kaynak olarak alan Hacı Paşa, İbn Şerif, Sabuncuoğlu ve Nidai 
gibi  Anadolu  -  Türk  hekim  -  yazarlarının  diş  hekimliği  literatürü  ile 
karşılaştırılmıştır.
  Türk hekim yazarlarının diş hekimliği literatürüne katkılarının olduğu sonucuna 
varılmış, ayrıca eserlerinde ana dilleri olan Türkçeyi kullanmaları da bilim iletişimi 
açısından önemli bulunmuştur.
66

Türkiye’de Felaketlerin Hastanelere Kazandırdığı Kadın 
Hastabakıcı Mesleği “Hemşirelik”
Disasters Raising Nursing Care in Hospitals as a Woman’s 
Carrer in Turkey
 
Prof.Dr.Nil SARI
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
e-mail:[e-mail]
Özet
   Osmanlı döneminde kadınların hastanelerde çalışması düşünülmezdi. Kadınlar 
(anneler, eşler, kız kardeşler) ailelerinin doğal hastabakıcılarıydı. 19’uncu yüzyılın 
ikinci yarısından itibaren savaşlar, göçler ve salgın hastalıklar gibi felaketler sebebi-
yle Osmanlı’lar kadın hastabakıcılarla tanışmaya başladı. Kırım Savaşı’nda (1853-
56)  Türkiye’ye  gelen  rahibe  hemşireler  ordularının  yaralı  ve  hasta  askerlerine 
baktılar. Rahibe hemşireler 1865 kolera salgınında özveriyle hizmet ederek takdir 
topladılar. Osmanlı-Rus Savaşı’nda (1877-78) Kızılhaç ile birlikte kurulan Hilâl-i 
Ahmer  Hastanelerinde  rahibe  hemşireler  de  hizmet  verdiler.  Kafkas  ve  Balkan 
göçlerinde  hastanelere  yatırılan  evsiz  ve  kimsesiz  kadın  hastaların  bakımı  için 
kadınlar görevlendirildi. 
19’uncu yüzyılın sonlarında kadın hastalar için açılan hastanelerde ve koğuşlarda 
hasta  bakımı  yapan  kadınlar  “kadın  hizmetçi”,  “inâs  hademe”  ve  “tımarcı”  gibi 
sıfatlarla çalışmaktaydı. Osmanlı-Rus Savaşı başladığında “Yaralı ve Hasta Asker-
lere Yardım Cemiyeti” olarak 1877 yılında kurulan Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemi-
yeti  içinde  kadınların  örgütlenmesi  ancak  1912’de  gerçekleşti.  Birinci  Dünya 
Savaşı’nda  Osmanlı  hanımefendileri  gönüllü  olarak  hastanelerde  hemşirelik 
yaptılar ve göçmenlere yardım ettiler. Kadın hastabakıcı (hemşirelik) mesleğinin 
Türkiye’de  toplumca  benimsenmesi  ve  gelişimi  Dr.  Besim  Ömer  Paşa’nın 
öncülüğünde  ve  Hilâl-i Ahmer  Cemiyeti  vasıtasıyla  sağlanmıştı. Ard  arda  gelen 
felaketler  Osmanlı  kadınının  toplum  içinde  yer  almasına  zemin  teşkil  etmiş  ve 
hastanelerde hasta bakımının bir kadın mesleği olarak benimsenmesine yol açmıştı.
Summary
  It would have been unthinkable for a woman to be a nurse in an Ottoman hospital 
before late 19th century. Female members of Ottoman families (wifes, mothers, 
sisters)  were  considered  as  inborn  nurses  of  the  family.    Ottomans  came  to  be 
acquainted with professional female nurses as a result of disasters such as wars, 
migrations and epidemic diseases. Nursing nuns who came to Turkey during the 
Crimean War (1853-56) looked after the wounded and sick soldiers of their armies. 
Nursing sisters were greatly appreciated due to their devoted service for patients 
during the cholera epidemic in 1865. Nursing sisters also served at hospitals estab-
lished by the Ottoman Red Crescent Society together with the International Red 
Cross Society during the Ottoman-Russian War (1877-78). Women were commis-
sioned in Ottoman hospitals to care for homeless and forlorn sick women immi-
grants from the Caucasus and Balkans. 
During the end of the 19th century women who cared for female patients in Otto-
man hospitals and wards established for women were employed as “female maid” 
or  “female  servant”.  Organization  of  women  within  the  Ottoman  Red  Crescent 
Society, founded in 1877 at the start of the Russian War under the name “Relief of 
Wounded and Sick Soldiers”, was not realized until1912. During the Ist World War 
Ottoman ladies worked as volunteer nurses in hospitals and aided the immigrants. 
Nursing was adopted socially as a female career under the leadership of Dr. Besim 
Ömer Pasha and he also pioneered the development of professional nursing through 
the  support  of  the  Ottoman  Red  Crescent  Society.  Disasters,  one  after  another, 
constituted grounds for Ottoman women to participate in social life together with 
men and opened the way for the adoption of nursing in hospitals as a female career.   
67

Türkiye’de Felaketlerin Hastanelere Kazandırdığı Kadın 
Hastabakıcı Mesleği “Hemşirelik”
Disasters Raising Nursing Care in Hospitals as a Woman’s 
Carrer in Turkey
 
Prof.Dr.Nil SARI
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
e-mail:[e-mail]
Özet
   Osmanlı döneminde kadınların hastanelerde çalışması düşünülmezdi. Kadınlar 
(anneler, eşler, kız kardeşler) ailelerinin doğal hastabakıcılarıydı. 19’uncu yüzyılın 
ikinci yarısından itibaren savaşlar, göçler ve salgın hastalıklar gibi felaketler sebebi-
yle Osmanlı’lar kadın hastabakıcılarla tanışmaya başladı. Kırım Savaşı’nda (1853-
56)  Türkiye’ye  gelen  rahibe  hemşireler  ordularının  yaralı  ve  hasta  askerlerine 
baktılar. Rahibe hemşireler 1865 kolera salgınında özveriyle hizmet ederek takdir 
topladılar. Osmanlı-Rus Savaşı’nda (1877-78) Kızılhaç ile birlikte kurulan Hilâl-i 
Ahmer  Hastanelerinde  rahibe  hemşireler  de  hizmet  verdiler.  Kafkas  ve  Balkan 
göçlerinde  hastanelere  yatırılan  evsiz  ve  kimsesiz  kadın  hastaların  bakımı  için 
kadınlar görevlendirildi. 
19’uncu yüzyılın sonlarında kadın hastalar için açılan hastanelerde ve koğuşlarda 
hasta  bakımı  yapan  kadınlar  “kadın  hizmetçi”,  “inâs  hademe”  ve  “tımarcı”  gibi 
sıfatlarla çalışmaktaydı. Osmanlı-Rus Savaşı başladığında “Yaralı ve Hasta Asker-
lere Yardım Cemiyeti” olarak 1877 yılında kurulan Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemi-
yeti  içinde  kadınların  örgütlenmesi  ancak  1912’de  gerçekleşti.  Birinci  Dünya 
Savaşı’nda  Osmanlı  hanımefendileri  gönüllü  olarak  hastanelerde  hemşirelik 
yaptılar ve göçmenlere yardım ettiler. Kadın hastabakıcı (hemşirelik) mesleğinin 
Türkiye’de  toplumca  benimsenmesi  ve  gelişimi  Dr.  Besim  Ömer  Paşa’nın 
öncülüğünde  ve  Hilâl-i Ahmer  Cemiyeti  vasıtasıyla  sağlanmıştı. Ard  arda  gelen 
felaketler  Osmanlı  kadınının  toplum  içinde  yer  almasına  zemin  teşkil  etmiş  ve 
hastanelerde hasta bakımının bir kadın mesleği olarak benimsenmesine yol açmıştı.
Summary
  It would have been unthinkable for a woman to be a nurse in an Ottoman hospital 
before late 19th century. Female members of Ottoman families (wifes, mothers, 
sisters)  were  considered  as  inborn  nurses  of  the  family.    Ottomans  came  to  be 
acquainted with professional female nurses as a result of disasters such as wars, 
migrations and epidemic diseases. Nursing nuns who came to Turkey during the 
SÖZLÜ ÖZETLER
ORAL ABSTRACTS
(Alfabetik Sırayla/ In Alphabetic Order)
Crimean War (1853-56) looked after the wounded and sick soldiers of their armies. 
Nursing sisters were greatly appreciated due to their devoted service for patients 
during the cholera epidemic in 1865. Nursing sisters also served at hospitals estab-
lished by the Ottoman Red Crescent Society together with the International Red 
Cross Society during the Ottoman-Russian War (1877-78). Women were commis-
sioned in Ottoman hospitals to care for homeless and forlorn sick women immi-
grants from the Caucasus and Balkans. 
During the end of the 19th century women who cared for female patients in Otto-
man hospitals and wards established for women were employed as “female maid” 
or  “female  servant”.  Organization  of  women  within  the  Ottoman  Red  Crescent 
Society, founded in 1877 at the start of the Russian War under the name “Relief of 
Wounded and Sick Soldiers”, was not realized until1912. During the Ist World War 
Ottoman ladies worked as volunteer nurses in hospitals and aided the immigrants. 
Nursing was adopted socially as a female career under the leadership of Dr. Besim 
Ömer Pasha and he also pioneered the development of professional nursing through 
the  support  of  the  Ottoman  Red  Crescent  Society.  Disasters,  one  after  another, 
constituted grounds for Ottoman women to participate in social life together with 
men and opened the way for the adoption of nursing in hospitals as a female career.   
68

Türkiye’de Felaketlerin Hastanelere Kazandırdığı Kadın 
Hastabakıcı Mesleği “Hemşirelik”
Disasters Raising Nursing Care in Hospitals as a Woman’s 
Carrer in Turkey
 
Prof.Dr.Nil SARI
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
e-mail:[e-mail]
Özet
   Osmanlı döneminde kadınların hastanelerde çalışması düşünülmezdi. Kadınlar 
(anneler, eşler, kız kardeşler) ailelerinin doğal hastabakıcılarıydı. 19’uncu yüzyılın 
ikinci yarısından itibaren savaşlar, göçler ve salgın hastalıklar gibi felaketler sebebi-
yle Osmanlı’lar kadın hastabakıcılarla tanışmaya başladı. Kırım Savaşı’nda (1853-
56)  Türkiye’ye  gelen  rahibe  hemşireler  ordularının  yaralı  ve  hasta  askerlerine 
baktılar. Rahibe hemşireler 1865 kolera salgınında özveriyle hizmet ederek takdir 
topladılar. Osmanlı-Rus Savaşı’nda (1877-78) Kızılhaç ile birlikte kurulan Hilâl-i 
Ahmer  Hastanelerinde  rahibe  hemşireler  de  hizmet  verdiler.  Kafkas  ve  Balkan 
göçlerinde  hastanelere  yatırılan  evsiz  ve  kimsesiz  kadın  hastaların  bakımı  için 
kadınlar görevlendirildi. 
19’uncu yüzyılın sonlarında kadın hastalar için açılan hastanelerde ve koğuşlarda 
hasta  bakımı  yapan  kadınlar  “kadın  hizmetçi”,  “inâs  hademe”  ve  “tımarcı”  gibi 
sıfatlarla çalışmaktaydı. Osmanlı-Rus Savaşı başladığında “Yaralı ve Hasta Asker-
lere Yardım Cemiyeti” olarak 1877 yılında kurulan Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemi-
yeti  içinde  kadınların  örgütlenmesi  ancak  1912’de  gerçekleşti.  Birinci  Dünya 
Savaşı’nda  Osmanlı  hanımefendileri  gönüllü  olarak  hastanelerde  hemşirelik 
yaptılar ve göçmenlere yardım ettiler. Kadın hastabakıcı (hemşirelik) mesleğinin 
Türkiye’de  toplumca  benimsenmesi  ve  gelişimi  Dr.  Besim  Ömer  Paşa’nın 
öncülüğünde  ve  Hilâl-i Ahmer  Cemiyeti  vasıtasıyla  sağlanmıştı. Ard  arda  gelen 
felaketler  Osmanlı  kadınının  toplum  içinde  yer  almasına  zemin  teşkil  etmiş  ve 
hastanelerde hasta bakımının bir kadın mesleği olarak benimsenmesine yol açmıştı.
Summary
  It would have been unthinkable for a woman to be a nurse in an Ottoman hospital 
before late 19th century. Female members of Ottoman families (wifes, mothers, 
sisters)  were  considered  as  inborn  nurses  of  the  family.    Ottomans  came  to  be 
acquainted with professional female nurses as a result of disasters such as wars, 
migrations and epidemic diseases. Nursing nuns who came to Turkey during the 
Crimean War (1853-56) looked after the wounded and sick soldiers of their armies. 
Nursing sisters were greatly appreciated due to their devoted service for patients 
during the cholera epidemic in 1865. Nursing sisters also served at hospitals estab-
lished by the Ottoman Red Crescent Society together with the International Red 
Cross Society during the Ottoman-Russian War (1877-78). Women were commis-
sioned in Ottoman hospitals to care for homeless and forlorn sick women immi-
grants from the Caucasus and Balkans. 
During the end of the 19th century women who cared for female patients in Otto-
man hospitals and wards established for women were employed as “female maid” 
or  “female  servant”.  Organization  of  women  within  the  Ottoman  Red  Crescent 
Society, founded in 1877 at the start of the Russian War under the name “Relief of 
Wounded and Sick Soldiers”, was not realized until1912. During the Ist World War 
Ottoman ladies worked as volunteer nurses in hospitals and aided the immigrants. 
Nursing was adopted socially as a female career under the leadership of Dr. Besim 
Ömer Pasha and he also pioneered the development of professional nursing through 
the  support  of  the  Ottoman  Red  Crescent  Society.  Disasters,  one  after  another, 
constituted grounds for Ottoman women to participate in social life together with 
men and opened the way for the adoption of nursing in hospitals as a female career.   
XVIII . Yüzyıl Tıp Abidesi 
ABBASOVA Kəlamə Ejder kızı
Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi
Elyazmalar Enstitüsü bilimsel araştırmacı
e-mail:[e-mail]
Özet
 Her zaman sağlıklı yaşam hakkında düşünen insan evladı doğanın bahşettiği doğal 
araçlarla yollarını arayıp - incelemiş , bu alanda cilt cilt kitaplar yazmış ve çeşitli 
başarılara imza atmışlardır . Bu açıdan Elyazmaları Enstitüsü hazinesinde birçok 
değerli tibbnamələr saklanmaktadır .
   Hacı Kaçar Süleyman İrəvaninin " Fevaid'ul - hikmet " tibbnaməsi de bu eserler 
içerisinde  önemli  bir  yer  tutmaktadır  .  XYIII  yüzyıla  ait  olan  bu  yazının 
1203/1788-89 yılında Erivan beylerbeyi Ebülnesr Muhammed Han'ın teklifi üzer-
ine yazılmaya başlanmış ve altı ile tamamlanmıştır . Döneminin tanınmış Tabipleri 
tarafından  yüksek  değerlendirilerek  onayını  bulmuş  bu  inci  hazinesinin  elimize 
kusurlu şekilde ulaşması ne yazık doğuracak faktördür .
   Nesteliqle aktarılmış eser iki bölümden oluşur . Birinci bölümde tıpta kullanılan 
bitki ve hayvan alemi , eşyalar , onların doğası , özelliği , uygulandığı hastalıklar , 
onları ıslah eden araçlar , yerine , bunları kullanmak miktarı ve zamanı konusunda 
bilgi  verilir  .  İkinci  bölümde  ise  somut  olarak  hastalıklar  ve  tedavi  yöntemleri 
gösterilmiştir . Əzcaçılıq Terimleri fars alfabetik, hastalıklar hakkında bilgiler ise 
xüsusüi  tutarlılık  dikkate  alınarak  baş  bölümden  bacaklara  doğru  olmakla 
sıralanmıştır.  Tedavi  sırasında  İslam  kanunları  dikkate  alınarak  haram 
buyrulmuşlardan  kullanarak  olunmamıştır.  Eserde  insan  məzaclarına  nedenle 
muayene yöntemleri dikkate alınmıştır.Yazarın kendisinin belirttiği gibi , tibbname 
dönemin umutsuz ve çaresiz insanları dikkate alınarak yazılmış kolay ve çabuk elde 
edilen araçlarla tedavi vasitesidir. O, dönemin ölçü birimleri , bitkilerin sinonimleri 
de eserde özel küçük kesitler şeklinde verilmiştir . Yazarın temel amacı sık elde 
edilen  araçlarla  kolay  ve  başarılı  tedaviye  ulaşmak  olmuştur  .  Bu  da  eseri  çok 
değerli  bir  araç  olarak  öne  çekiyor  .  Eserdeki  tedavi  araçları  ve  yöntemlerinin 
araştırılarak  tıp  alanında  uygulaması  yeni  başarıların  elde  edilmesine  ortam 
yaratıyor.
69

Historical Islamic Contributions to Gynecology: 
      Extrapolation to Modern Practice
Ahmed Tageldin ABDELHAFIZ*' **; Jihan Abdelmonaim MOHAMED**
*Professor of Gynecology, Obstetrics and Fetal Medicine; Department of 
Gynecology, Obstetrics and Reproductive Medicine, Souj University. 
e-mail: [e-mail],  
**Chief-person, Microbiology Lab, Asyout Gynecology Clinic,
EGYPT
Summary
It is thanks to the pioneering works of leading Muslim doctors that Gynecology and 
Obstetrics have been established as well-recognized medical specialties. These are 
major examples: 
A_  Alrazi in Alhawi has described in detail: 1) care of the pregnancy, 2) malpresen-
tations,  3)  abnormal  labor  and  placentation,  and  even  5)  therapeutic  remedies, 
including intrauterine ones
B_ AL-Zahrawy described dystocias, fetal anomalies, and, introduced very accurate 
and  delicate  instruments  for:  1)  managing  dystocia  and  malpresentations,  2) 
performing versions, 3) delivering the dead fetus, and, 4) vaginal scoping.
C_ Serefeddin Sabuncuoglu Contributions: including detailed colorful illustration 
of gynecologic interventions and instrumentation. The woman was illustrated not 
only as "gynecologic patient", but also as "practical surgeon".  His book "jirahat'o 
alhania" was far much advanced beyond its era.
D_ Cesarean section elegantly used on both medical and ethical bases
Meticulous studying of these contributions, and detailed analysis of the described 
instrumentation, in view of the current practice, gives the following conclusions: 
1) 
version/destruction  instrumentations  are  of  better  mechanical  advantage 
and much more ergonomic than many of the currently used models,
2) 
vaginal scopes were made of "more tolerable" and less distressing materi-
als, and used better "visualization approach". Imitating models are now produced 
and proved higher clinical efficacy,
3) 
medical  education  involved  the  production  of  excellently-produced  text 
book illustrations
4) 
 women-doctors for women patient, was a good policy, but, not a strict one!
5) 
Psychic and spiritual issues of the disease were of major significance; natu-
ral music therapy major example
Details of these contributions, instrumentation, and achievements are presented.
70

Muhammed bin Mahmud bin eş- Şirvani ve Onun " 
Rövzetül - atr " Eseri .
ABILOVA  Zakiya  AĞABABAKIZI 
Prof.Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Bilimler Akademisi 
M. Fuzuli adına Elyazmaları Enstitüsü
e-mail:[e-mail]
Özet
  Vatikan Opostol kütüphanesinin zengin yazmaları hazinesinde çok sayıda Türk , 
Arap , Fars ve diğer Müslüman halklarının da eserleri muhafaza edilmektedir . Son 
yıllarda  bu  kütüphanede  staj  olmuş Azerbaycan  Ulusal  Bilimler Akademisi  M. 
Fuzuli adına Elyazmaları Enstitüsü emektaşı Profesör Ferid Elekperli bilim alemi 
için  ilginç  olan  yüzlerce  elyazmasının  mikrofilmini  Elyazmaları  Enstitüsüna 
getirmiştir  .  Bilimin  çeşitli  alanlarından  bahseden  bu  eserlerin  arasında  tıbba  ait 
eserler de vardır . Bunlardan biri de Azerbaycanlı yazar Muhammed bin Mahmud 
bin Şirvaninin " Rovzatul - atr " eseridir . Mesleği Eczacı olmuş Muhammed bin 
Mahmud bin Şirvani bilim alemine parfüm ve şarap üreticisi olarak tanınmaktadır . 
Eser hakkında bilgi veren Katip Çelebi " Kaşf al - Zunun " da Şirvaninin dilinden 
yazıyor : " Eczacılık sanatına olan merakımdan bu eseri yazdım . Bunun için " el - 
Kanun " , " ez - Zexira " , " Muxtarat " , " el - İrşad " , el - Mövcüz " , " Mufradatul 
- Maliqi " , " el - Minhaceyni " , " el - Havi " , " el - Kifəyə " , " ez - Zahrəvi " ve " 
Bustanul - ətibbə " , İbn Tilmizinin " Əlqrabadeyn " , " Disturul - Maristani " gibi 
kitaplardan parçalar topladım . Onlara güvenli kaynaklardan eşitdiklərimni , deney-
den  keçirtdiklərimi  ve  kullanım  yaptıklarımı  ekledim  .  "  Tıp  ilminin  tanınmış 
temsilcilerinin yaratıcılığına başvurmuş yazar değerli bir eser meydana getirmiştir . 
Bilimleri - elmul - Abdan ( beden ellmleri ) ve elmul - edyan ( dini bilimler) diye 
ikiye  bölen  yazar  tıp  bilimine  adadığı  bu  eserinde  bir  çok  hastalıklar  ve  onların 
devaları bildirilecektir . Sekiz bölüm ve kırk dört babdan oluşan eserde devaların 
adreslerini Arap  alfabesi  sırasıyla  verir  .  Doğal  bitkilerle  tedavi  yöntemlerinden 
bahseden eserin modern tıp bilimi için de ilginç olacağına ümit ediyorum .
71

Meyyāfāriḳīn Bīmāristānı Üzerine Bazı Yeni Bilgiler 
Işığında Bir Değerlendirme
An Evaluation on Mayyāfāriqīn Hospital in The Light of 
Some New Data
Ahmet ACIDUMAN,  Kemal TUZCU 
  Doç. Dr., Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim 
Dalı, Ankara, Türkiye; [e-mail]; 
[e-mail]; [e-mail] 
2Doç. Dr., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Doğu Dilleri 
ve Edebiyatları Bölümü, Arap Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Ankara, 
Türkiye; [e-mail]; [e-mail] 
Özet
    Tıp  tarihimizle  ilgili  ana  konulardan  birisi  olan  dārü’ş-şifālar  ya  da  diğer  bir 
deyişle bīmāristānlar ve vakıfları hakkında Türk tıp tarihi literatüründe çok sayıda 
çalışma  bulunmaktadır.  Ünver  de  çeşitli  yazılarında  Anadolu’da  tesis  edilen 
hastaneler  konusunu  ele  almış,  bu  hastanelerden  birisinin  de  Meyyāfāriḳīn’de 
(Silvan)  Artuklular  döneminde  kurulduğunu  bildirmiştir.  Selçuk  Tababeti  adlı 
kitabında, adı geçen bu hastanenin Ebū’l-Muẓaffer Alb İnalc Ḳutluġ Beg tarafından 
vakıfları  tayin  edilerek  yaptırıldığını  Dioscorides’in  Materia  Medica’sının 
Kitābu’l-Ḥaşāyiş olarak adlandırılmış Arapça çevirilerinden birisi olan ve İstanbul, 
Topkapı  Sarayı  Kütüphanesi,  III.  Ahmed  Koleksiyonu,  No:  2147’de  bulunan 
nüshasını kaynak göstererek açıklamaktadır. Yine bu çalışmasında Dr. Aḥmed ‘Īsā 
Beg’in Tārīḫu’l-Bīmāristān fī’l-İslām adlı Arapça eserini kaynak göstererek, Halīfe 
el-Ḳā’im bi-emrillah döneminde Meyyāfāriḳīn’de Diyarbakır Valisi Naṣīru’d-devle 
bin  Mervān’ın  hasta  olan  kızını  tedavi  eden  hekim  Zāhidu’l-‘ulemā’nın 
Naṣīru’d-devle  bin  Mervān’ın  kızının  iyileşmesi  için  nezr  ettiği  parayla  hastane 
yapılmasını  tavsiye  etmesi  üzerine  bir  hastane  yaptırıldığı  bilgisini  vermektedir. 
Ünver Ebū’l-Muẓaffer Alb İnalc Ḳutluġ Beg tarafından yaptırılan hastanenin ise 
bundan ayrı ve sonra tesis edilmiş olduğu bilgisiyle açıklamasını sonlandırmaktadır. 
Hamarneh  ise  ünlü  hekim  ve  cerrah  İbnü’l-Ḳuff  üzerinde  yazdığı  İngilizce 
kitabında  İbnü’l-Maṭrān’ın  Bustanu’l-Eṭibbā  adlı  eserini  kaynak  göstererek 
Meyyāfāriḳīn  hastanesi  hakkında  çok  değerli  bir  bilgi  vermekte,  Meyyāfāriḳīn 
hastanesinin  tamamlandıktan  sonra,  417  [1027]  yılının  Şevvāl  ayının  1.  günü 
hastaların buraya kabul edildiğini haber vermektedir. 
            Meyyāfāriḳīn  Bīmāristan’ı  hakkında  ikincil  kaynaklarda  karşılaşılan  bu 
bilgilerin alıntılandığı birincil kaynaklara ulaşılarak, bunların yayınlandıkları dilde 
dijital  ortama  aktarılması,  tam  metinlerinin  ve Türkçe  çevirilerinin  verilmesi  ve 
elde edilen bu bilgiler ışığında Meyyāfāriḳīn Bīmāristanı tarihinin yeniden gözden 
geçirilmesi bu çalışmanın amaçlarını oluşturmaktadır.