X III bob. Kurakli nasoslar nazariyasining asoslari 5-§. Markazdan qochma nasoslar

H =
(13.4.)
2g 
2g
2g
Ish g‘ildiragi kanaliga kirish va undan chiqishdagi tezlik parallelogrammlaridan foy- 
dalansak
w,2 = ufcj* - 2u,c, cos or, 
w\ = ii\ + c \ -  2u2c2 cos or2.
Bulami (13.4) ga qo‘yib, ba’zi soddalashtirishlardan keyin ushbuni olamiz:
m
,
c
, cos a , -w.c. cos a, 
. . - , >
H =-2-1
--- 1-- u --- L. 
(u.D .j
2 
g
Shunday qilib, kirish va chiqishdagi bosimlaming farqi yoki, boshqacha aytganda, 
suyuqlikning ish g‘ildiragidan olgan bosimi (13.5) munosabat yordamida aniqlanadi va 
u markazdan qochma mashinalaming asosiy tenglamasi yoki Eyler tenglamasi deyiladi. 
Bu tenglama harakat miqdori momentlari teoremasidan foydalanib ham chiqarilishi 
mumkin.
2.8-§. Nasosning nazariy bosimi. Kuraklar egriligining bosimga ta'siri
Yuqorida keltirilgan Eyler tenglamasi barcha kurakli mashinalar uchun umumiy 
bo'lib, bir qancha soddalashtirishlar kiritilgandan keyin olingan. Haqiqatda esa, ish 
g'ildiragi kuraklari orasidagi harakat ancha murakkabdir. Shuning uchun (13.5) 
tenglama yordamida hisoblangan bosim nazariy bosim deyiladi. Bu tenglamani nasosga 
qo‘llaganda a/ =90° deb qabul qilish kerak. Chunki, odatda, suyuqlik so‘rish trubasi va 
so‘rilish yo‘li orqali o‘tib, ish g‘ildiragi kanaiga radial yo‘nalishda kiradi. Bu kanalga 
zarbasiz kirishni ta’minlaydi. Shuning uchun Eyler tenglamasi nasoslarga quyidagi 
ko‘rinishida qo‘llaniladi:
H' =u2c2cosal 
(136)
g
Bu tenglama nasos ish g'ildiragi suyuqlikka bergan bosimning nazariy tenglamasi yoki 
markazdan qoshma nasoslaming asosiy tenglamasi deb ataladi. Bu tenglamada 
u2 
aylana tezlik 
s2s0sa2,
esa absolyut tezlikning aylana tezlik yo‘nalishiga proyeksiyasi 
ekanligini nazarda tutish kerak.

---

Asosiy tenglama (13.6) dan ko‘rinib turibdiki, 
u2
va 
s2
faqat bosimga bog‘liq 
boiib, nasosdan o‘tayotgan suyuqlik miqdoriga bog‘liq emas. 2.5 - rasmda keltirilgan 
tezlik parallelogramidan foydalanib (13.6) dan 
s2
ni yo‘qotish mumkin. Nasos g‘ildiragi 
kuragining chiqishdagi yo‘nalishi (yoki chiqishdagi nisbiy tezlik yo‘nalishi) aylana 
tezlik yo‘nalishi bilan 
ft
burchak tashkil qiladi. Tezlik parallelogramidan ko‘rinadiki 
(2.5-rasm), 
u2
bilan 
s2
o‘rtasida quyidagi munosabat mavjud:
Oxirgi tenglamadan ko‘rinadiki, nasosning nazariy bosimi ish g‘ildiragi aylanishlari 
soni kvadratiga proporsional (shunki u2
= mJ2n ) va kuraklar shakliga bogMiq ekan. 
Bunda uchta holni ko‘rish mumkin:
1. Kuraklar ish g‘ildiragi aylanishi tomoniga egilgan, ya’ni 
p2 >
90° va
2. Kuraklar ish g‘ildiragi aylanishiga teskari egilgan, ya’ni cos/?, > 0
3. Kuraklar radial yo‘nalishiga ega, ya’ni 
p2
=90° va cos/?, =0. Bu holda qavs
ichidagi miqdor birga teng: 
Hn=^-
2g
Ko‘rinib turibdiki, nazariy bosimning eng katta qiymati kuraklar ish g ‘ildiraklari 
aylanishi tomoniga egilganda bo‘lib, eng kichik qiymat teskariga egilganda bo‘ladi. 
Leknn 
fi2
ning qiymati ortgan sari gidravlik yo‘qotishlar ortib, nasosning gidravlik FIK i 
kamayib ketadi. Shuning uchun amalda nasoslarda nazariy bosim kam boMishiga 
qaramay, 
p2
ni 90° dan kichik qilib olinadi. Amalda eng ko‘p qo‘llaniladigan burchaklar 
16° dan 40° gacha qiymatlarda olinadi. Albatta /?2 ning kichrayishi ish g‘ildiragining 
“reaktiv” ligini oshiradi. Bu esa turbinalar nazariyasida qo‘l keladi va aylanish sonining 
ortishiga sabab bo‘ladi.
c2 cos u2
- w2
cos /?, 
Bu tenglikni (13.6) ga qo‘ysak, ushbu ko‘rinishga keladi
(13.7)
cos /?, < 0. Bu holda (13.7) tenglamada qavs ichidagi miqdor birdan katta: