X. K. Aripov, A. M. Abdullaev, N. B. Alimova elektronika

2 - laboratoriya ishi
Bipolyar tranzistorlarning statik xarakteristikalari va

parametrlarini tadqiq etish
Ishning maqsadi: Bipolyar tranzistorlarning asosiy statik xarakteristikalari va parametrlarini tadqiq etish, xarakteristikalarni o’lchash va tajriba natijalarini qayta ishlash uslubi bilan tanishish.
1. Laboratoriya ishini bajarishga tayyorgarlik:
Grafik ko’rinishda ifodalangan tok va kuchlanish orasidagi bog’liqlik tranzistor statik xarakteristikalari deb ataladi. Umumiy emitter ulanish sxemasida mustaqil o’zgaruvchilar sifatida baza toki va kollektor – emitter kuchlanishi tanlanadi, shunda:

(2.1)
Ikki o’zgaruvchili funksiya grafik ko’rinishda xarakteristikalar oilasi kabi tasvirlanadi.

BT kirish xaratkeristikalari oilasi 2.1- rasmda keltirilgan. Xarakteristikalarning har biri quyidagi bog’liqlik bilan ifodalanadi:
, bo’lganda (2.2)
(abssissa o’qi bo’ylab u_EB, ordinata o’qi bo’ylab esa i_B qo’yiladi).
Xarakteristikalar oilasidagi har bir xaratkeristika kollektor – emitter kuchlanishining o’zgarmas qiymatida o’lchanadi (2.1- rasmda ).

2.1 – rasm. 2.2 – rasm.

Chiqish xarakteristikalari oilasi
, bo’lganda (2.3)
2.2- rasmda keltirilgan .
Punktir chizig’idan chaproqda joylashgann soha BT to’yinish rejimiga, o’ngda joylashgan soha – aktiv rejimga mos keladi.
Kichik amplitudali signallar bilan ishlanganda va qiymatlar bilan beriladigan ixtiyoriy ishchi nuqta atrofidagi nochiziqli bog’liqliklar (2.1-2.3), chiziqli tenglamalar bilan almashtirilishi mumkin, masalan tranzistorning h- parametrlar tizimidan foydalanib.

(2.4)
yozish mumkin, bu yerda , _bo’lganda

, _bo’lganda
, bo’lganda (2.5)
, bo’lganda

h- parametrlar (2.5) formulalari yordamida xarakteristikalar oilasidan aniqlanishi mumkin (h₁₁ va h₁₂ – kirish xarakteristikalar oilasidan, h₂₁ va h₂₂ – chiqish xarakteristikalar oilasidan).
Approksimatsiyalangan kirish xarakteristiklari uchun

(2.6)
ga egamiz.

Chiqish xarakteristikalari uchun esa

(2.7)
2.6 va 2.7 formulalarda

U_BO’S- emitter o’tishdagi bo’sag’aviy kuchlanish,

- tranzistor kirish qarshiligining o’rta qiymati ( ),

- to’yinish rejimidagi tranzistor chiqish qarshiligi (boshlang’ich sohada).

, va (2.8)

- aktiv rejimda chiqish qarshiligi ning o’rta qiymati.

va bo’lganda (2.9)

2. Laboratoriya ishini bajarish uchun topshiriq:
2.1. Tajriba o’tkazishga tayyorgarlik ko’rish:
Tranzistor tuzilishi va chegaraviy parametrlari bilan tanishib chiqing, tranzistor haqidagi ma’lumotlarni yozib oling, o’lchash uchun jadval tayyorlang.


2.1 - jadval
Kirish va boshqarish xarakteristikalari

EB	V
uBE	V
iB	mkA
iK	mA

2.2 - jadval
Tranzistor chiqish xarakteristikalari

iB, mkA
	uKE	V
	iK	mA
	uKE	V
	iK	mA
	uKE	V
	iK	mA
va x.z.

2.4 – rasmda keltirilgan o’lchash sxemasini yig’ing. Tranzistor sokolining sxemasi 2.5 – rasmda keltirilgan. Rezistor qarshiligi

R₁q (5–10 )kOm.
2.2. o’zgarmas kuchlanish qiymatida tranzistorning kirish va boshqarish xarakteristiklarini o’lchang. O’lchash natijalari va hisoblarni 2.1 - jadvalga kiriting.
2.4 – rasm.

2.5 – rasm.

2.3. Chiqish xarakteristikalar oilasini o’lchang:
Chiqish xarakteristikalar oilasini baza tokining i_B q50mkA qiymatidan boshlab har 50 mkA qiymatlari uchun o’lchang. Kollektor toki bu vaqtda ko’rsatilgan chegaraviy qiymatlardan oshmasligi kerak;

u_ke kuchlanish qiymatining o’zgarish oralig’i shunday tanlanishi kerakki, aktiv va to’yinish rejimlarida 3-5 ta nuqta olish mumkin bo’lsin.
3. O’lchash natijalarini ishlash:
3.1. Kirish, boshqaruv va chiqish xarakteristikalar oilasi grafigini quring. u_ke q5 V, i_B q100mkA nuqtada tranzistor parametrlarini aniqlang
, ,
3.2. Baza toki 100 mkA bo’lganda chiqish xarakteristikasini quring. Chiziqli – bo’lak approksimatsiyani amalga oshirib , , , larni hisoblang.
4. Hisobot mazmuni:
1) o’lchash sxemalari;
2) olingan bog’liqliklar jadvallari va grafiklari;
3) o’lchash va hisob natijalarining tahlili.