1.4. Intellektual, adaptiv va programmali robotlar.
Adaptiv robot moslashuvchan sistemalarning bir turidir. Bunday robot
programmalashtirilgan harakat funksiyalari qisman aniq tashqi muhitda bajarish
imkoniyatiga ega. Tashqi muhit o‘zgarishini adaptiv robot sensor qurilmalari
yordamida qabul qilib, o‘z faoliyatini avtomatik ravishda qayta programmalaydi.
Adaptiv robotlarda sensor qurilmalari sifatida sun’iy ko‘z, lokatsion
sensorlar, taktil va kuch-moment datchiklari qo‘llaniladi.
Adaptiv robotning sxemasi 1.3- rasmda keltirilgan.
1.3- rasm. Adaptiv robot sxemasi:
14
1- manipulyator, 2- harakatlanish qurilmasi, 3- programmani o‘zgartirish
qurilmasi, 4-hisoblash qurilmasi, 5- sun’iy intellekt, 6- sensor qurilmasi, 7-
muloqot qurilmasi, 8- manba blogi.
Adaptiv robotlarda sun’iy intellekt blogi bo‘lmaydi.
Programmali robot sxemasi 1.4- rasmda keltirilgan. Bunday robot aniq
tashqi muhitga oldindan programmalashtirilgan harakat funksiyalarini bajaradi [5].
Shuni ta’kidlash lozimki, «avlod» termini robotlarning bir avlodini
ikkinchisi bilan almashtirish deb tushunmaydi. har bir robot avlodi mustaqil
ahamiyatga ega va element bazasi bo‘yicha texnik ko‘rsatgichlari takomillashib
boradi. har bir robot avlodi ekspluatatsiya tartibiga qarab, keng qo‘llaniladi.
Adaptiv robotlarga qaraganda intellektual robotlarda kuchli rivojlangan
matematik ta’minot bo‘ladi. Intellektual robot struktura sxemasi 1.5 – rasmda
keltirilgan.
1.4- rasm. Programmali robot sxemasi
15
1.5- rasm. Intellektual robot sxemasi:
1-manipulyatorlar, 2 – harakatlanish qurilmasi, 3 – programmalarni
o‘zgartirish qurilmasi, 4 – hisoblash qurilmasi, 5 – sun’iy intellekt, 6 – sensor
qurilmalar, 7 – muloqot qurilmasi, 8 – manba bloki;
BQ – boshqarish qurilmasi, TIS – ta’minot ijro sistemasi, TM – tashqi
muhit;
– informatsion o‘zaro ta’sir,
,
–- material, energetik o‘zaro
ta’sir va aloqalar.
Intellektual robotning boshqarish qurilmasi (BQ) robotga intellektuallik
xususiyatini ta’minlash va tashqi muhit bilan faol va maqsadli informatsion o‘zaro
ta’sirlarni bir necha kompyuterlar asosida amalga oshiradi.
BQ si quyidagilardan tashkil topadi: sensor qurilmasi (6), u tashqi muhit va
robotning holati bo‘yicha informatsiya bilan ta’minlaydi; muloqot qurilmasi (7)
robotning operator bilan va tashqi muhitdagi funksional qurilmalar bilan dialogi
uchun xizmat qiladi; sun’iy intellekt (5) obrazlarni bilish, ma’lum predmat
sohasidagi bilimlarni yig‘ish va ishlatishga xizmat qiladi; hisoblash qurilmasi (4)
boshqarish programmalarini shakllantiradi; programmalarni o‘zgartirish qurilmasi
(3) boshqarish programmalarini o‘zgartiradi va manipulyator yuritmalarini,
harakatlanish qurilmasini, tashqi muhitdagi texnologik jihozlarni boshqarish uchun
kerakli holga keltiradi; tashqi muhit (9) – real mavjud fizik muhit, robot u bilan
16
informatsion va energetik o‘zaro ta’sirda bo‘ladi. Agar robot ishlab chiqarish
sharoitida ishlatilsa, unda robotning tashqi muhitiga operator, boshqa robotlar,
texnologik jihozlar, texnologik jarayonlar, transport sistemalari, energiya ta’minoti
sistemalari va boshqalar kiradi.
Dostları ilə paylaş: |