Xalq ijodiyoti

1.2 Madaniyat va san’at iqtisodiyoti istiqbolini oldindan belgilash 
(prognozlashning) shakllari 
Istiqbolni oldindan aytib berish — madaniyat va san‘at soqasining 
kelajakdagi me‘yoriy yoki maqbul qolatlari, ularga erishish va bu boradagi 
rejalarni ro‘yobga chiqarishning alternativ yo‘llari va muddatlari to‘g‘risidagi 
ehtimolga yaqin marralarni ishlab chiqishdir. Madaniyat va san‘at 
muassasalarining ijtimoiy iqtisodiy dasturlarini va rejalarini ishlab chiqishdan 
avval istiqboli oldindan belgilanadi. Istiqbol ilmiy tahlillar asosida, uzoqni 
ko‘zlab mufassal axborotlarga tayangan holda belgilanadi. Bunday tadbir 
madaniy taraqqiyotning ustivor yo‘nalishlarini aniqlashga yo‘l ochadi, 
madaniyat muassasalarini axborotlar bilan ta‘minlaydi, ishonch bilan qarorlar 
qabul qilishda yordam beruvchi asosli mezonlarni ishlab chiqadi. 
Istiqbolni belgilash — madaniy tadqiqot uslublarini, madaniy rivojlanish 
tizimlarining uslublarini va ko‘rsatkichlarini o‘z ichiga oladi: 

izchillik. Istiqbolni belgilash uzluksiz jarayon bo‘lib, madaniyat va 
san‘at sohasida muayyan sharoitdagi o‘zgarishlar tahliliy baholanadi, rejalash 
bilan marralarni aniqlash o‘rtasidagi bog‘liqliklar ta‘minlanadi; 

taraqqiyot bilan soha yo‘nalishi o‘rtasidagi mutanosiblik. Madaniyat va 
san‘atda taraqqiyot qonuniyatlari va soha yo‘nalishlarini teng olib boruvchi 
muvozanat bo‘lib, uning doirasida yaqin kelajak istiqboli belgilanadi va 
rejalarga tegishli o‘zgarishlar kiritiladi; 

nazariya bilan amaliyot muvofiqligi. Madaniyat va san‘at iqtisodiy 
istiqbolini ilmiy-texnika istiqboli bilan muvofiqlashtirib belgilash; 

xilma-xillik. Muayyan jarayon istiqbolini belgilash uchun shu soqa 
xilma-xil jarayonlarini o‘rganish. 

---

11 
Madaniyat va san‘at iqtisodiyoti istiqbolini belgilash mezonlari 
quyidagilardan iborat: istiqbolning ko‘lami. Istiqbolni belgilaydigan soqalar 
soni; istiqbolni belgilaydigan soqadagi jarayonlar qajmi. Istiqbolni belgilash 
davrlari: uzoq muddatli (5 — 10 yil), o‘rtacha muddatli (1 — 5 yil), qisqa 
muddatli (1 yil), tezkor (bir va bir necha oy) muddatlarda bo‘ladi. Istiqbolni 
belgilashdan maqsad: tadqiqotlar, me‘yorni taqlil qilish. 
Istiqbolni tez belgilash davrida o‘rganilayotgan madaniyat va san‘at 
obyektida muqim sifat va miqdor o‘zgarishlari ro‘y bermasligi mumkin. Ya‘ni 
ko‘rilayotgan voqealar sifat jiqatidan emas, balki miqdor jiqatidan ortishi 
mumkin. 
Qisqa muddatli istiqbolni belgilashda faqat miqdor o‘zgarishlargina 
qisobga olinadi. O‘rtacha va uzoq muddatli istiqbollarni belgilashda 
o‘rganilayotgan madaniyat ob‘ektida qam miqdor, qam sifat o‘zgarishlar 
qisobga olinadi. Me‘yor jixatdan istiqbolni belgilaganda muayan vaqt 
mobaynida zimmaga qo‘yilgan maqsadga qay darajada erishilgani tadqiq 
etiladi.
5
Madaniyat va san‘at amaliyotida iqtisodiy istiqbolni belgilash uch 
bosqichda olib boriladi: