Xalq ijodiyoti

1.3
 
Madaniyat va san’at sohalarida biznes faoliyati subyektlarini tashkil 
etish va ularni davlat ro’yxatiga olish 
Madaniyat va san‘at sohalarida biznes faoliyati bilan shug‘ullanayotgan 
korxonalar hisobot davrida (bir yil davomida xodimlarni o‘rtacha soni 10 
kishidan oshmagan muassasalar) kichik tadbirkorlik sub‘ektlari hisoblanadi. 
Ular mustaqil balansga, muhrga, hisob-kitob raqamiga ega bo‘ladilar. 
Davlat ro‘yxatidan o‘tkazish uchun quyidagi hujjatlar tahdim etiladi: 
6
A. Ro`zmetov. Madaniyat va sanʼat o‗quv yurtlarida taʼlim jarayonini tashkil etishning ilmiy asoslari. Taʼlim 
va tarbiya, 2018 yil. 

---

14 

xodimning, ta‘sischi (ta‘sischilar)nint ro‘yxatdan o‘tkazish hahidagi 
arizasi; 

ta‘sis hujjatlari (korxona ustavi, tegishli turdagi korxonalar uchun esa 
shartnoma); 

korxonani tashkil etish hahida haror, majlis bayonnomasi; 

korxonaning tabiatni muhofaza qilish mahalliy organlari tomonidan 
ro‘yxatdan o‘tganligi hahidagi ma‘lumotnoma; 

bank tomonidan berilgan davlat boji to‘langanligini tasdihlovchi hujjat. 
Shuningdek, «Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi jismoniy 
shaxslardan olinadigan ro‘yxatdan o‘tkazish to‘lovlari va ularni ro‘yxatdan 
o‘tkazash tartibi haqida»gi qonunga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi 
qonunchiligiga ko‘ra ruhsat etilgan tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanish 
istagini bildirgan jismoniy shaxs o‘zi doimiy yashab turgan tuman, shahar, 
shaharlardagi tuman hokimiyati tomonidan davlat ro‘yxatidan o‘tkaziladi. 
Jismoniy shaxs ariza bergan paytdan boshlab 15 kunlik muddatdan 
kechiktirilmasdan davlat ro‘yxatidan o‘tkaziladi va ro‘yxatdan o‘tkazish to‘lovi 
to‘laganligi haqidagi hujjat taqdim etilganidan so‘ng unga arizasida ko‘rsatilgan 
muddatga guvoqnoma berilishi kerak. 
Ro‘yxatdan o‘tkazish to‘lovi 1994 yil 16 apreldagi 213-rakamli qarorga 
ko‘ra madaniyat va xalq hunarmandchilik faoliyati bilan shugullanuvchi 
tadbirkorlar uchun eng kam ish haqining yarmi miqdorida belgilanishi 
tarafdorimiz. 
Biznes faoliyati korxonalarini davlat ro‘yxatiga olish yoki ro‘yxatga 
olishning asoslangan holda rad etilishi tadbirkorlik tashkilotini kichik korxona 
sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tkazish, zarur qujjatlarni ilova qilgan qolda ariza 
berilgan paytdan boshlab 10 kun, xususiy korxona esa ariza berilgan kundan 
boshlab uch kun mobaynida ro‘yxatdan o‘tkazilishi lozim. Agar kichik va 
xususiy tadbirkorlik sub‘ektlarini davlat ro‘yxatiga olish asossiz rad etilsa, bu 
haqda belgilangan tartibda sudga shikoyat qilinishi mumkin. 

---

15 
Musiqa va san‘at maktablari o‘qituvchilarini moddiy rag‘batlantirish 
omillari 
Musiqa va san‘at maktabi o‘qituvchilarining mehnat munosabatlari 
amaldagi mehnat to‘g‘risidagi qonunlar kodeksi, «Kasaba uyushmalari, ularning 
huquqlari va faoliyatining kafolatlari to‘g‘risida», Mehnatni muhofaza qilish 
to‘g‘risida qonunlar, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Respublikada 
musiqiy ta‘limni, madaniyat va san‘at o‘quv yurtlari faoliyatini yaxshilash 
to‘grisida»gi Farmoni hamda boshqa me‘yoriy-qonunchilik hujjatlari bilan 
tartibga solib boriladi. 
Musiqa va san‘at maktabi faoliyati demakratiya va insonparvarlik, 
umuminsoniy qadriyatlar ustuvorligi, xalqning madaniy an‘analari, o‘qitishning 
ilg‘or xarakteri, iqtidorlilarni rag‘batlantirish, o‘quvchi va pedagog shaxsini 
hurmat qilish tamoyillari asosida ish yuritadi. Maktablarning asosiy maksadi — 
o‘quvchilarni madaniy jihatdan har tomonlama rivojlangan, ma‘naviyatli shaxs 
sifatida shakllantirish, shuningdek, ongli ravishda sevgan musiqa sohasi yoki 
cholg‘u asbobi bo‘yicha dasturini tanlash, ularni o‘zlashtirish uchun asos 
yaratishdan iboratdir. Bir so‘z bilan aytganda, musiqa va san‘at maktablari 
ta‘lim oluvchilarning badiiy-estetik ehtiyojlarini qondirishda ko‘maklashishga 
da‘vat etilgandir. 
Prezidentimizning 1996 yil 31 dekabrda «Respublikada musiqiy ta‘limni, 
madaniyat va san‘at o‘quv yurtlari faoliyatini yaxshilash to‘g‘risida»gi 
Farmoniga asosan Madaniyat ishlari vazirligining o‘z tasarrufidagi bolalar 
musiqa va san‘at maktablari «ta‘lim muassasalari» ro‘yxati tarkibiga kiritildi. 
Bolalar maktablari, oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlarida iqtidorli yoshlarning 
milliy an‘analarni chuqur o‘rganish va o‘zlashtirish, shuningdek, jahon 
andozalariga mos ravishda ta‘lim olishlari uchun mahsus dasturlarni tayyorlash, 
iste‘dodli yoshlarning san‘at sohasidagi xalqaro va respublika miqyosidagi 
ko‘rik-tanlovlar, festivallar va boshqa turdagi anjumanlarda ishtirok etishlari, 

---

16 
ularning chet ellarga ijodiy safarlarga chiqishining ustuvor yo‘nalishlari belgilab 
berildi.
7
Musiqa va san‘at maktablarining moliyaviy mablag‘i davlat darajasiga. 
erishishini ta‘minlovchi normativ asosida ajratiladigan Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjet mablag‘lari va 
maktabning boshqa manbalardan tashkil topuvchi o‘z mablag‘lari hisobiga 
shakllanadi. Bir qator normativlar bo‘yicha ajratiladigan har yili narxlarni 
erkinlashtirish bidan aniqlanadigan mablag‘lar yig‘indisi mak200 tabdagi o‘quv- 
tarbiya jarayonlari, msxnat jamoasini ijtimoiy rivojlantirish va uning 
xodimlariga ish haqi to‘lashning asosiy moliyaviy manbalari hisoblanadi. 
Musiqa va san‘at maktabining moliyaviy mablag‘lari unish‘ to‘la ixtiyorida 
bo‘ladi va ular olib qo‘yilmaydi. Bu mablag‘larni maqsadli taqsimlash huquqi 
maktab kengashiga tegishlidir. 
Musiqa va san‘at maktablarining o‘z mablag‘lari quyidagi manbalar 
asosida shakllanadi. 
Birinchidan, maktab tomonidan ko‘rsatilgan pulli xizmatlardan, binoni va 
jihozlarini ijaraga berishdan olingan daromadlar. Pulli xizmatlar ko‘rsatish 
deganda, san‘at ta‘limiga nisbatan majburiy talablar darajasini oshiruvchi turli 
mazmundagi pulli kurslar va ayrim musiqa fanlarini chuqur o‘rganish bo‘yicha 
kurslar, madaniyat va san‘at muassasalari, ijodiy uyushmalardan yuqori malakali 
mutaxassislarni taklif qilish yo‘li bilan maxsus ma‘ruzalar va maslahatlashuvlar 
o‘tkazish. O‘quvchilar va o‘qituvchilarning mehnat faoliyati jarayonida 
yaratilgan san‘at asarlarini sotish, maktab xonalari, musiqa-cholg‘u asboblari va 
boshqa buyumlarni ijaraga berish, o‘qituvchilar va o‘quvchilar kuchi bilan 
aholiga spektakllar va kontsertlar namoyish qilish nazarda tutiladi. 
Musiqa va san‘at maktablarining pulli xizmatlari, belgilangan tartibda 
tasdiqlangan narxlar va tariflar bo‘yicha, bunday narxlar va tariflar bo‘lmagan 
7
A. Ro`zmetov "Madaniyat va sanʼat sohasining huquqiy asoslari". Hayot va qonun, 2018 yil. 

---

17 
taqdirda — shartlashilgan narxlar bo‘yicha ko‘rsatiladi. Biroq, yuqori 
tashkilotlar tomonidan maktablarga pulli xizmatlarni rivojlantirish bo‘yicha 
rejalashtirilgan topshiriqlarning, ular qanday shaklda bo‘lmasin, berilishiga yo‘l 
qo‘yilmaydi. Shuningdek, pulli xizmatlarni ko‘rsatish byudjetdan moliyaviy 
ta‘minlanadigan faoliyat o‘rniga amalga oshirilmasligi va pulsiz xizmat 
ko‘rsatish darajasini kamaytirish evaziga bo‘lmasligi kerak. 
Ikkinchidan, davlat, ijtimoiy, tijorat va boshha tashkilotlar, ota-onalar 
hamda boshqa fuqarolarning ixtiyoriy badallaridan, vazirliklar, idoralar, tayanch 
va boshqa korxonalarning maqsadli qo‘yilmalaridan tushgan pullar. 
Uchinchidan, bank kredit va boshqa tushumlardan iborat bo‘lgan 
daromadlar. 
Musiqa va san‘at maktablari bank kreditidan foydalanishi mumkin. Banklar 
tomonidan maktabning kundalik faoliyati uchun qisqa muddatli kredit ajratiladi. 
Moddiy negizni rivojlantirish va ijtimoiy rivojlantirish uchun kelgusida qarzni 
uzish sharti bilan maktabning ishlab chiqarish va ijtimoiy rivojlanish fondi 
hisobidan uzoq muddatli kredit beriladi. 
Musiqa maktabi o‘qituvchilariga mehnat haqi to‘lash va ularni moddiy 
rag‘batlantirish mehnatga haq to‘lashning amaldagi shartlariga muvofiq amalga 
oshiriladi. Lavozim maoshlari va stavkalariga o‘qituvchilarning va boshqa 
xodimlarning tegishli malaka toifalari uchun kafolatlangan eng kam ish haqi 
sifatida qaralishi kerak. Kundalik o‘quv mashg‘ulotlari soni va tartibi maktab 
direktori 
tomonidan 
tasdiqlangan 
dars 
jadvali 
bilan 
belgilanadi. 
O‘qituvchilarning haftalik mehnat qiymati 14,16 dars soati hajmidan oshmasligi 
lozim.
8
O‘qituvchilarning ish haqlari quyidagi talablar asosida shakllanadi: 
8
A. Ro`zmetov. "Bozor iqtisodiyoti va madaniyat". "Sanʼat", 2020 yil. 

---

18 

musiqa va san‘at maktablarining, mulkchilik shaklidan qat‘i nazar, har 
bir o‘qituvchining mehnat daromadlari pirovard ish natijalarini yoki bajarilgan 
soat qiymatining hajmini hisobga olgan holda ulish shaxsiy mehnat ulushi bilan 
belgilanadi; 

o‘qituvchilar uchun ish haqining eng kam miqdori O‘zbekiston 
Respublikasining qonunchilik hujjatlari bilan belgilanadi; 

mehnat haqi shakllari va miqdori shuningdek, o‘qituvchilarning boshqa 
xildagi daromadlari maktab ma‘muriyati bilan ishga yollash an xodim o‘rtasida 
tuzilgan shartnoma shartlariga muvofiq belgilgnadi. Shu bois, ikki tomonlama 
tuziladigan mehnat shartnomasida mukofotlash, ustama va qo‘shimcha haqlar 
to‘lash shartlari va miqdorlari hamda ular qaysi toifadagi o‘qituvchilarga tegishli 
ekanligi unda o‘z aksini topishi zarur. 
Musiqa va san‘at maktablarida lavozim maoshlariga va stavkalariga kasb 
mahorati, mehnatda erishgan yutuqlari, alohida muhim ishlarni bajargani uchun 
va bir yo‘la bir necha kasbda ishlagani uchun mablag‘larni tejash va maktab 
fondi hisobidan tabaqalashtirilgan qo‘shimcha haq va ustamalar berilishi 
mumkin. Qo‘shimcha haqlar joriy etish va o‘qituvchilar hamda boshqa 
xodimlarni mukofotlash shartlari va tartibi Maktab kengashi (pedkengash) 
tomonidan belgilanadi. 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994 yil, 29 
sentyabrdagi «Xalq ta‘limi xodimlari mehnatiga haq to‘lash tartiblarini tartibga 
solish to‘g‘risida»gi qaroriga muvofiq 80 nafargacha o‘quvchisi bo‘lgan etti 
yillik musiqa maktablarida hamda badiiy maktablarda, sinflarga rahbarlik uchun 
o‘qituvchilardan bittasiga, o‘quvchilar soni 50 nafargacha bo‘lgan etti yillik 
musiqa maktablarida va badiiy maktablarda — eng kam oylik ish hahining 15 
foizi miqdorida qo‘shimcha haq to‘lanadi. O‘quvchilar soni 150 dan 200 
nafargacha bo‘lgan hamda o‘quv ishlari bo‘yicha direktor o‘rinbosari lavozimi 
belgilanmaydigan etti yillik musiqa maktablari va badiiy maktablarda 

---

19 
o‘quvchilarga rahbarlik qiluvchi o‘qituvchiga kam oylik ish hahining 15 foizi 
miqdorida qo‘shimcha haq to‘lanadi. 
Bo‘limga rahbarlik qiluvchi (bo‘limning ixtiyorida bir ixtisoslikdagi 
kamida 10 ta to‘garak mavjud bo‘lsa) maktabdan tashqari muassasaning 
to‘garak rahbariga eng kam oylik ish haqining 30 foizi miqdorida haq to‘lanadi. 
Biroq, bo‘limda mudir lavozimi mavjud bo‘lgan taqdirda ko‘rsatib o‘tilgan 
qo‘shimcha haq to‘lanmaydi. 
Vazirlar Mahkamasining 1992 yil 8 yanvardagi 3-sonli qarori, O‘zbekiston 
Respublikasi Prezidentining «O‘zbekiston teatr va musiqa san‘atini yanada 
rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish to‘g‘risida»:gi Farmoni 
hamda Vazirlar Maqkamasining 1995 yil 28 oktyabrdagi 415-sonli qarorlarida 
musiqa va san‘at maktablari o‘qituvchilari uchun qator imtiyozlar berilgan. 
Chunonchi, musiqa va san‘at maktabi o‘qituvchilari yashab turgan davlat va 
idoralarga qarashli uylar hamda kvartiralarni shaxsiy mulk qilib bepul berish, 
kvartirani isitish va yoritish uchun to‘lanadigan haqdan ozod qilinadi. Agar 
ularning umumiy ish staji 10 yildan kam bo‘lmasa va ularga nafaqa (pensiya) 
shu joylardagi maktablarda ishlagan davrda tayinlansa, imtiyozlar nafaqachi va 
uning oila a‘zolari uchun saqlanib qoladi. 
Kvartirani isitish va yoritish (shahar maktab o‘qituvchilar uchun imtiyoz 
qiymati 50 foizi miqdorda bo‘ladi) bo‘yicha imtiyozlardan o‘qituvchi butun ish 
davomida, jumladan, navbatdagi mehnat ta‘tiliga chiqqanida, ayollar esa 
homiladorlik va tug‘ish davrida, chaqaloq uch yoshga to‘lguncha uni parvarish 
qilish uchun ta‘til olganida, shuningdek, uzoq muddat kasallanganda, malaka 
oshirish kurslarida o‘qigan paytlarida foydalanaveradi. Shuningdek, musiqa va 
san‘at maktablari o‘qituvchi va kontsertmeysterlari mehnatini rag‘batlantirish va 
ularni ijtimoiy himoya qilishni ta‘minlash maqsadida ularga uzoq muddat 
xizmat qilganligi uchun lavozim maoshiga nisbatan foizlardagi har oylik 
maoshiga: 3 yildan 5 yilgacha — 10 foiz; 5 yildan 10 yilgacha — 15 foiz; 10 
yildan 15 yilgacha — 20 foiz; 15 yildan 20 yilgacha — 30 foiz; 20 yildan 25 

---

20 
yilgacha — 40 foiz; 25 yildan ortiq — 50 foiz miqdorida taqdirlash puli 
qo‘shiladi. Maktab o‘qituvchilari va kontsertmeysterlarining asosiy nafaqalariga 
qar oyda eng kam ish haqining 50 foizi miqdorida usgamalar qo‘shib beriladi.
9
Musiqa va san‘at maktablarida buxgalteriya va statistika xisobi hamda 
xisobotini yuritish tartibi amaldagi qonunchilik bilan tartibga solinadi.