««xalqaro audit»

Buxgalteriya hisobi va audit 
tizimining modellari 
Argentina, Boliviya, 
Braziliya, Gayana, 
Paragvay, Peru, 
Urugvay, Chili, 
Ekvador 
Janubiy Amerika 
modeli 
Kontinental 
model 
Avstriya, Angola, 
Belgiya, Burkina-
Faso, Gvineya, 
Gretsiya, Daniya, 
Jazoir, Misr, Zair, 
Ispaniya, Italiya, 
Kamerun, Mali, 
Lyuksemburg, 
Marokash, Norvegiya, 
Portugaliya, Togo, 
Senegal, Sera-Leone, 
Frantsiya, 
Shveytsariya, 
Shvetsiya, Yaponiya 
Avstraliya, AQSh, 
Barbados, Benin, 
Buyuk Britaniya, 
Venesuela, Kipr, 
Dominikan, Zambiya, 
Isroil, Hindiston, 
Indoneziya, Panama, 
Irlandiya, Kanada, 
Keniya, Kolumbiya, 
Malayziya, Meksika, 
Nigeriya, Fidji, 
Niderlandiya, JAR, 
Pokiston, Singapur, 
Tanzaniya, Filippin, 
Yamayka 
Britan-Amerika 
modeli 

---

17 
AQSh, Kanada va Buyuk Britaniyaning auditorlik faoliyatida milliy standartlar 
amal qilib, xalqaro auditorlik standartlaridan ma’lumot uchun foydalaniladi. 
Avstraliya, Braziliya, Niderlandiya va boshqa davlatlarda xalqaro auditorlik 
standartlari milliy auditorlik standartlarini ishlab chiqishda asos bo’lib xizmat qiladi. 
O’zbekistonda ham xalqaro audit standartlari asosida auditning milliy standartlari 
ishlab chiqilmoqda va amaliyotga tatbiq etilmoqda. 
Malayziya va Nigeriyada milliy standartlar ishlab chiqilmaydi, ularning 
auditorlik amaliyotida xalqaro standartlar to’lig’icha amal qiladi. 
Har bir mamlakatda auditning standartlarini ishlab chiqishda maxsus 
tashkilotlar faoliyat yuritadi. Masalan, AQShda standartlarni ishlab chiqish bilan 
Moliyaviy hisobot standartlarini ishlab chiquvchi kengash (FASB) shug’ullanadi. 
Ushbu standartlarning amalda qo’llanilishini nazorat qilish hukumatning Qimmatli 
qog’ozlar va birjalar bo’yicha komissiyasi (SEC) zimmasiga yuklatilgan. FASB va 
SECning o’zaro hamkorligi tufayli AQShda audit standartlari qo’llanilishining 
samarali mexanizmi yaratilgan.
Auditning vatani hisoblangan Buyuk Britaniyada esa buxgalteriya hisobi va 
audit siyosati asosan nohukumat tashkilotlar tomonidan olib boriladi. Shu boisdan 
AQSh va Buyuk Britaniyada qabul qilingan audit standartlari bir-biriga mos 
tushmaydi.
Xalqaro auditorlik standartlari (XAS)ning qo’llanilish 
darajasi 
XAS milliy standartlarni 
ishlab chiqishda 
qo’llaniladi 
Malayziya,
Nigeriya 
Avstraliya, Braziliya 
AQSh, Kanada, Buyuk 
Britaniya 
XAS to’lig’icha amal 
qiladi, milliy standartlar 
mavjud emas 
XASning faqat 
ma’lumot uchun 
ishlatilishi 

---

18 
Frantsiyada auditning milliy standartlarini Milliy kompaniya qo’mitasi 
tomonidan ishlab chiqiladi. Ushbu davlatda qabul qilinadigan auditning milliy 
standartlari xalqaro standartlarga to’lig’icha mos keladi, ayrim mutaxassislarning 
aytishicha, Frantsiyada qabul qilinadigan milliy standartlar «Xalqaro standartlarning 
frantsuzcha varianti» deb yuritiladi. 
Umuman olganda, xalqaro auditorlik standartlari jahon miqyosida audit 
tizimini unifikatsiyalashga xizmat qiladi. Respublikamiz iqtisodiyotini yanada 
rivojlantirish yo’lida auditorlik faoliyatini xalqaro standartlar asosida tashkil qilish 
hamda milliy auditorlik standartlarini qabul qilish jarayonida yuqorida sanab o’tilgan 
mamlakatlar tajribasidan foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi.