XəZƏR 2014, №2 bu sayda güMÜŞ DÖVRÜN ŞAİRLƏRİ

Repetitions. Təkrar. Nabokov qeyd eləyir ki, rus mətnində ev sözü altı cümlədə səkkiz dəfə təkrar olunur və bu təkrarlar cəsarətli müəllif üsuludur. Bununla belə, fransızcaya tərcümədə “ev” yalnız bir dəfə, çex dilinə tərcümədə iki dəfə ortaya çıxır. Elə həmin kitabda da: Tolstoy hər yerdə “dedi” yazır, tərcümədə isə “dilləndi”, “etiraz elədi”, “birdən ağlına gəldi”, “qışqırdı”, “yekun vurdu” və s. tapıram. Tərcüməçilər sinonimlərə aludədilər (mən “sinonim” anlayışını qəbul eləmirəm: hər sözün özünün mənası var və semantik cəhətdən dəyişdirilə bilməz). Paskal: “Əgər nitqdə sözlər təkrar olunursa və biz onları dəyişməyə çalışanda, o qədər dəqiq olduqlarını görürük ki, əvəz eləsən, nitqi korlayarıq, bu da onları saxlamaq lazım gəldiyinin əlamətidi”. Söz ehtiyatının zənginliyi özlüyündə məqsəd deyil: Heminqueydə məhz sözlərin məhdud seçimi, eyni sözlərin elə eyni abzaslarda təkrar olunması üslubun musiqisini və gözəlliyini yaradır. Fransız nəsrinin ən gözəl əsərlərindən birinin ilk abzasında təkrarların incə söz oyunu: “Mən qrafinya de… ni dəlicəsinə sevirdim; mənim iyirmi yaşım varıydı və sadəlövhüydüm; o, mənə xəyanət elədi, mən dava-dalaş saldım, o, məni atdı. Mən sadəlövhüydüm, mən peşman oldum; mənim iyirmi yaşım varıydı, o, məni bağışladı; bir halda ki, mənim iyirmi yaşım varıydı və mən sadəlövhüydüm, həmişəki kimi aldadılmışdım, amma artıq atılmamışdım, özümü sevgililərdən ən sevimlisi, deməli, adamların ən xoşbəxti sayırdım…” (Vivan Denon (1747-1825), fransız yazıçısı, “Nə sabah, nə sonra” əsərindən).