Monopolistik mehnat bozori. Amalda kasaba uyushmalarini monopolist deb qarash mumkin. Ular ishchilarga oʻz ta’sirini oʻtkazib, mehnat taklifini qisqartirib, ish haqini oshirishga harakat qiladilar.
Faraz qilaylik, kasaba uyushmalari sof monopolist. Ushbu holat 14-rasmda keltirilgan.
14-rasm. Sof monopol mehnat bozorida monopolistning ish haqiga va bandlikka ta’siri
Raqobatlashgan mehnat bozorida muvozanat nuqtada oʻrnatiladi va ishchi ish bilan ta’minlanib, ish haqi oladi. Mehnat bozorida kasaba uyushmasi monopol hokimiyatga ega boʻlganligi uchun, u band boʻlgan ishchilar sonini dan ga qisqartirib, ish haqini dan ga oshirishi mumkin. Ishchilar oladigan alternativ foyda (iqtisodiy renta) toʻrtburchak yuziga teng.
Mehnat bozoridagi ikki tomonlama monopoliya. Bunday bozorda monopsonist firmaga ishchi kuchini taklif qiluvchi monopolist (kasaba uyushmasi) turadi. Ikki tomonlama monopolistik bozordagi holat quyidagi 15-rasmda koʻrsatilgan.
15-rasm. Mehnat bozoridagi ikki tomonlama monopoliya
Raqobatlashgan bozorda muvozanat holat nuqtada oʻrnatilgan boʻlar edi. Bu nuqtada mehnatga boʻlgan talab va taklif chiziqlari kesishadi. Muvozanat holatda ishchi ish bilan band boʻlib, ish haqi oladi. Lekin, monopsonist firma ish bilan band boʻlgan ishchilar sonini dan gacha qisqartirib, ish haqini dan gacha qisqartirishga harakat qiladi. Kasaba uyushmalari (monopolist) ish kuchi taklifini qisqartirib, ( gacha), ish haqini gacha koʻtarishga harakat qiladi.
Shunday qilib, ish bilan band boʻlgan ishchilar sonining nisbatan kichik oʻzgarishga ish haqlarining (ushbu yondashishda) bir-biridan juda katta farq qilishi toʻgʻri keladi . Ushbu vaziyatda ish haqining qanday boʻlishi, qarama-qarshi turgan monopolistik va monopsonik kuchlarga bogʻliq. Koʻrinib turibdiki, ish haqi muvozanat ish haqi ga ham yaqinlashishi mumkin.
Dostları ilə paylaş: |
