5.9.2. Iqtisodiy rivojlanish tarixi
1990 yillar o'rtalarida boshlangan islohotlar mamlakatni ochiq va tez o'sib
borayotgan iqtisodiyotga aylantira boshladi. Jahon savdo munosabatlari va xorijiy
investitsiyalar uchun mamlakat ochiq va erkinlashtirilgan. Litva endi yuqori
darajadagi tadbirkorlik va moliyaviy erkinlikka ega bo‘la boshladi. Litva milliy
iqtisodiyoti Yevropa uchun tartibga solish nisbatan shaffof va samarali bo'lib,
xorijiy va mahalliy kapital bilan bir xil valyuta kredit munosabatlariga asoslanadi.
Moliya sektori ilg'or, mintaqaviy tarzda integratsiyalashgan va ozgina zo'ravonlik
qoidalariga bo'ysunadi.
Litvaning eng muhim islohotlaridan biri davlat mulklarini xususiylashtirish
bo‘ldi. Xususiylashtirishning birinchi bosqichi 1991-1995 yillarda amalga oshirildi.
Fuqarolarga nominal qiymati 3,1 milliard yevro miqdoridagi investitsiya
shartnomalari berildi va ular davlat aktivlarni sotishda ishtirok etishga imkon berdi.
1995 yilning oktyabriga qadar ular quyidagi tarzda foydalanilgan: aktsiyalarni sotib
551
https://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm
XORIJIY MAMLAKATLAR IQTISODIYOTI
- 844 -
olish uchun 65%; Turar joylar uchun 19%; Qishloq xo'jaligi uchun 5%; va 7%
ishlatilmagan. Umumiy hisob-kitob qiymatida 2,0 mlrd. yevro miqdorida davlat
kapitalini
tashkil
etilgan
5,700
dan
ortiq
korxona to'rtta boshlang'ich
xususiylashtirish usullari bo'yicha sotildi:
aktsiya takliflari;
auktsionlar;
eng yaxshi biznes rejalari tanlovlari;
valyuta savdosi;
Ikkinchi bosqich 1995 yilda xususiylashtirish usullarini yanada kengaytirishni
ta'minlaydigan va kvotasiz savdo jarayonida qatnashishga imkon beradigan yangi
qonunni tasdiqlash orqali boshlandi. 1996 va 1998 yillar mobaynida 526 ta korxona
0,7 mlrd.yevrodan ko'proqqa sotilgan. Islohotlar oldidan davlat sektori umuman
iqtisodiyotda monopol edi. Ushbu islohotlar xususiy sektorning yalpi ichki
mahsulotdagi ulushini 2000 yilda 70 foizdan, 2011 yilda esa 80 foizga o‘sishini
ta‘minladi
552
.
2015 yil 1 yanvar kuni Litva Yevroni qabul qigan 19-davlat bo'ldi. Yevroga
valyutasiga qo'shilish Litva Bankini litaning qiymatini himoya qilishdan qutqaradi
va "bu Yevropa Markaziy Banki (ECB) qarorlarini qabul qilishda Litvaning ham
takliflari hisobga olinishi, shuningdek, ECBning yagona rezolyutsiyasi fondi va
arzonroq qarz olish imkoniyatlarini" kengaytirdi.
Litvaliklar bank kartalaridan farqli ravishda naqd puldan foydalanish afzalligini
ta‘kidlab, uni yuqori darajada qabul qilinishiga umid qilishardi. Bu tizim
mamlakatning katta norasmiy iqtisodiyotiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin edi.
EMB (ECB) ma'lumotlariga ko'ra, litvaliklar estoniyaliklar yoki latviyaliklar kabi
naqd puldan ikki barobar ko'proq mablag sarflashadi va bu naqd pulni qarama-
qarshi pul sifatida faydalanishadi. Chunki, tijorat banklarida muddatli depozitlar
bo'yicha foiz stavkalari juda past edi.
552
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lth.html
|