Ġxtisas: MÜhasibat üÇotu fənnin adi : sahibkarliğin əsaslari fənn müƏllimii: HƏbibi həbib məMMƏd o

Marketinq termini
ingilis dilində market sözündən olub, satış bazarı sferasında 
fəaliyyətiəhatə edir. Ona görə də marketinq geniş anlayış olub hər şeydən əvvəl iqtisadi fəaliyyət 
sistemidir. Marketinqi xarakterizə edən ən mühüm cəhətlərdən biri də onun bir tərəfdən istehsala 
yönəldilməklə buraxılmış məhsulu istiqamətləndirməklə bazarın, tələbatın, alıcının və onun 
zövqünün diqqətli və hər- tərfli öyrənilməsini əhatə edir. İkinci tərəfdən isə marketinq bazara, 
mövcud tələbə və istehlakın formalaşdırılmasma fəal təsiri özündəəks etdirir. Sənayecə inkişaf 
etmiş ölkələrdə alıcılar yaradıcı əməyin ən başlıca məhsuldar qüvvəsi hesab edilir. İşçinin əməyi 
yüksək ixtisaslı olmaqla, onun hazırladığı məhsul cəmiyyət üçün lazımlı və yüksək keyfiyyətli 
və aşağı istehsal xərcləri hesabına başa gəlmişsə belə həmin istehsal edilmiş məhsul öz alıcılarını 
tapmırsa və son istehlaka yönəldilmirsə, 0 qeyri-məhsuldar hesab edilir. 
Məhsulun istehsaçısı ilə həmin məhsulun alıcısı arasında əlaqə, daha doğrusu onların bir-
birlərini tapması ilk növbədə marketinqfəa- liyyəti ilə xarakterizə edilir. Beləliklə, marketinq 
özlüyündə mübadilə vasitəsi ilə xarakterizə edilir. Beləliklə, marketinq özlüyündə mübadilə 
vasitəsi ilə ehtiyacların və istehlakın ödənilməsinə yönəldilmiş insan fəaliyyətini əks etdirir. Bu 
baxımdan marketinq prosesi aşağıdakı əsas anlayışları: ehtiyac, tələbat, əmtəə, mübadilə, alqı-
satqı əməliyyatları və bazarları özlüyündə əks etdirir. Marketinqin əsasını ilk növbədə insanların 
ehtiyaclarının öyrənilməsi təşkil edir. İnsanların ehtiyacları çoxsahəli və mürəkkəb xarakter 
daşıyır. İnsanların ehtiyacları çoxsahəli və mürəkkəb xarakter daşıyır. İnsanların ərzaq 
məhsullarına, geyimə, elektirik və yanacaq,məhsulla- rına, təhlükəsizliyə oldan fərdi ehtiyacları 
bu proseslərə daxildir. Bütün adları çəkilən məsəllər isə reklam agentliklərinin gücü ilə 
formalaşır. İnsan cəmiyyətinin yaranması və iqtisadi təcrübəsi göstərir ki, əgər ehtiyaclar 
ödənilmirsə, onda insanlar özlərini kimsəsiz və xoşbəxtlikdən uzaq hesab edirlər. Bu və ya digər 
ehtiyacların mövcudluğu isə istehlak tələbatlarının təmin edilməsi imkanlarının olmamasından 
irəli gəlir. İnsanların ehtiyaclarının təmin edilməməsini onların tələbatlarını təmin edən 
obyektlərin axtarılmasında və onların istehsal fəaliyyətində axtarmaq lazımdır. Marketinqin 

---

ikinci ideyası insanların ehtiyacları və onların ödənilməsinin təmin edilməsidir. İstehlak fərdi 
qaydada hər bir vətəndaşın mədəni səviyyəsinə uyğun olaraq mövcud olan ehtiyaclardyır. 
Bazar iqtisadiyyatına keçmiş inkişaf etmiş dünya ölkələrinin tarixi təcrübəsi göstərir ki, 
marketinqin əsasını bilavasitə əmtəə istehsalı, bazarın tədqiqi, kommunikasiyaların formalaşması 
və inkişaf etdirilməsi, yük daşınmasının təşkili, qiymətlərin müəyyən lıışdirilməsi və servis 
xidmətin təşkili ilə əlaqədar proqramın işlənib hazırlanması təşkil edir. 
Marketinq fəaliyyətində bir qayda olaraq məhsul satıcısının və alı- I I,sının əsas kütləsi daha 
çox xüsusi çəkiyə malik olur. Ev təsərrüfatla- II xüsusi marketinq fəaliyyəti həyata keçirir. 
Kommersantlar məhsulu ııxtararkən onun hansı şərtlərlə satılmasına diqqət yetirməlidirlər. Bu 
prosesi daha çox satıcı bazarı da adlandırırlar. Satıcı bazarı bazardakı qıllıqla bağlı satıcının daha 
çox üstünlüyə malik olmasını xarakterizə alir. Bu zaman alıcı bazarın “fəal” iştirakçısına çevrilir. 
Alıcı bazarı osas etibarı ilə maddi nemətlər və xidmət tam həcmdə doydurulmuş ba/arı 
xarakterizə edir. Həmin bazarda alıcının, yəni istehlakçının he- p.omonluğu daha çox aşkar hiss 
edilir və ona uyğun olaraq bazarda sa- iıcrfəal” iştirakçıya çevrilir. 
Alqı-satqı prosesləri ilə məşğul olan bütün satıcılar satış problemi, lumıçinin məhsulun 
istehlakçıya çatdırılması ilə bağlı problemlərlə (|iirşılaşırlar. Hər bir məhsul istehsalçısının və 
satıcısının, eləcə dəalı- I ının əsas vəzifəsi özləri üçün qənaətbəxş kommersiya nəticələrinin aklo 
etməsini təmin etməkdir. Kommersiya müvəffəqiyətinin təmin ı-dilməsi bilavasitə firmaların 
dərindən və hərtərəfli öyrənilməsin- don,eləcə də bazarın tipindən və növündən daha çox asılıdır. 
Müxtəlif bazarlarda satışın arzu olunan səviyyəsinə nail olmaq m.ıqsodi ilə marketinq 
fəaliyyəti seçilmiş vahid konsepsiya çərçivəsin- dti həyata keçirilir. Ümumiyyətlə, marketinq 
konsepsiyaları tələbatın müəyyənləşdirilməsi, məhsulun keyfiyyəti və assortimentinin, həmçinin 
onun alıcılıq qabiliyyətinin müəyyənləşdirilməsi əsasında hazırlanır. 
Marketinq praktikasında çox zaman aşağıdakı suallara cavab axta- ıdnıası daha çox aktuallıq 
kəsb edir: 
- marketinq səylərini hansı konsepsiya istiqamətləndirməlidir?
- müəssisə, təşkilat, firmaların və onların malgöndərilərinin və ümumiyyətlə cəmiyyətdə 
mənafelərin müqayisəsinin həmiyyəti nədəndir? 
Bütövlükdə götürdükdə cəmiyyətdə mənafelər bir-birinə zidd xa- iıikier daşıyır. Proseslərə 
məhz bu aspekdən yanaşdıqda belə qənaətə Hitlmok olar ki, marketinq sahəsində hər hansı 
fəaliyyət bu və ya digər vahid konsepsiya çərçivəsində həyata keçirilməldidir. Bazarın inkişaf 
lanxində marketinq konsepsiyasının formalaşmasının və təkamülün aşağıdakı mərhələlri mövcud 
olmuşüdur:
- istehsalın təkmilləşdirilməsi; 
- əmtəənin təkmilləşdirilməsi; 
- kommersiya səylərinin intensivləşdirilməsi; 
- marketinq;
- sosial-etik. 

---