Ġxtisas: MÜhasibat üÇotu fənnin adi : sahibkarliğin əsaslari fənn müƏllimii: HƏbibi həbib məMMƏd o

Vençur iĢgüzarlığı nə deməkdir
? 
Vençur işgüzarlığı dedikdə sahibkarların, firma və şirkətlərin gəlirlərinin artırılması 
məqsədilə elmi-tədqiqat layihələrinə əsaslanıb, yeni elmi ideyalar həyata keçirilməsi üzrə 
ixtisaslaşdınimış iqtisadi fəaliyyət məfhumu başa düşülür. Vençur işgüzarlığını sahibkarlığın 
digər formalarından fərqləndirən cəhəti ondan ibarətdir ki, burada gəlirlərin əldə edilməsi zamanı 
hədsiz dərəcədə qeyri-müəyyənliklər yaranır. Əgər yeni istehsalın və bazara çıxarılan məhsulun 
layihəsi müvəffəqiyyət qazanmazsa gələcəkdə tələbatı ödəmək məqsədilə bazara çıxanlan 
məhsul öz alıcısını tapmır və son nəticədə sahibkar mənffət əldə etmək imkanından məhrum 
olur. Vençur işgüzarlığının zəruri komponentləri kimi iqtisadiyyatda vençur, vençur kapitalı və 
vençur sahibkarlığının dövlət tərəfindən müdafiə olunması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Vençur 
elmi-tədqiqat layihələrinə əsaslanaraq yeni ideyalar işləyib hazırlayan, onu həyata keçirən kiçik 
konsturktor müəssisəsini təmsil edir. Orada çalışan işçilərin sayı adətən 100 nəfərdən çox olmur. 
Vençur kapitalı
- yeni texnologiyaların və layihələrin işlənib hazırlanması və həyata 
keçirilməsinə sərf edilən maliyyə vəsaitidir (investisiyadır). Vençur kapitalının əsas xüsusiyyəti 
onun mütləq qaytanlma- sı tələbinin qoyulmamasıdır. Çox vaxt vençur kapiğalının arxasında ən 
cəsarətli və risk etməyi bacaran subyekt dayanır. Amerika iqtisadi lek- sikonunda buna fərdi - 
antrepremor deyirlər. 
Vençur iĢgüzarlığı
- vençurlara maliyyə və qanunvericilik köməyi edən, onların inkişafını 
həvəsləndirən, onları sifarişlə təmin edən, təşkilatçılıq və idarəetmə sahəsində məsləhətçi köməyi 
göstərən xüsusi dövlət institutlarından ibarətdir. 
Vençur işgüzarlığı ilk dəfə müharibədən sonrakı dövrdə-50-ci illərdə ABŞ-da meydana 
gəlmişdir. Onun yaranması bir sıra amillərlə izah olunur. Birinci amil investisiya proseslərinin 
gərginliyinin zəifləməsi şəraitində kapitalın çox yığılması və sərbəst vəsaitin yaranması ilə izah 
olunur. Bu istiqamətə mənfəət normasının aşağı düşməsi amili də təsir edir. Bu isə investisiya 
edən subyekti kapital qoymaq üçün başqa sahələr axtarıb tapmağa məcbur edir. 
İri şirkətlər isə konunersiya nöqteyi-nəzərindən müvəffəqiyyəti şübhə altında olan elmi-
texniki yeniliyin tətbiqi ilə məşğul olmağa qadir deyildirlər. Lakin vençur sahibkarlığının ayn-
ayn nailiyyətləri o dərəcədə yüksək təsir bağışlamışdu- ki, “bəxtini sınamaq” istəyənlərin böyük 
bir dəstəsinin yaranmasına səbəb olmuşdur. 
70-ci illərin sonunda dövlət kiçik elmi firmaların fəaliyyətinin hə- vəsləndirilməsində inhisar 
əleyhinə fəal siyasət yeritməyə başladı. Dövlət bu siyasəti, firmalann əhəmiyyətli dərəcədə vergi 
güzəştləri ilə təmin etməklə, vençur işgüzarlığının inkişafına bir daha şərait yaratmağa, həmin 
firmalann məhsullarına və qiymətli kağızlannı yerləşdirməyə təminat verməklə həyata keçirirdi. 
Son onillikdə Amerikanın müraciətlərində, tədqiqatlarında və kütləvi nəşrlərində cəsur 
qüdrətli işgüzarın “antrelronorun” güclü surətdə təbliğ olunmasına başlandı. Amerika həmişə bu 
ruhda olmamışdı. Hələ otuz il bundan əvvəl “antrelronor” alçaldılmış, nüfuzdan salınmış söz 
kimi səslənirdi. O vaxt ölkənin gücünü və qüdrətini şirkətlərin menecerləri təmsil edirdi. Vaxt 
keçdikcə ictimai və şəxsi dəyərlərin iye- arxiyasmda kommersiyaya meyl cəsarəti yenə də 
mühüm yer tutdu. Şəxsi təşəbbüs və işgüzarlıq isə Amerika xalqının öz yüksək vəziyyətini bərpa 
etdi. 

---

Müharibədən sonrakı döwdə vençur sahibkarlığınm inkişafı üç mərhələdən keçmişdir. 
Birinci mərhələ 50-60-cı illəri əhatə edir. Bu vaxt müxtəlif növ elektron texnikası istehsalı ilə 
ixtisaslaşmış çoxlu firmalar yaradılır, “Kseroks”, “Polyaroid” və s. bu kimi nadir kəşflərdən 
istifadə olunurdu. İkinci mərhələ 1969-1978-ci illəri əhatə edir. Bu dövrün xüsusiyyəti, vençur 
işgüzarlığının maliyyə imkanlarmın əhəmiyyətli dərəcədə azalmasından ibarətdir. Buna səbəb 
dövlətin vergiqoyma siyasətinin vençur işgüzarlan üçün qənaətbəxş olmaması idi. Lalan buna 
baxmayaraq, maliyyə yardımı olan vençurlann çoxu yeni məhsul buraxılması vasitəsilə böyük 
iqtisadi müvəffəqiyyətlərə nail oldular. Bu dövrdə yaranan “İntal”, ilk super EHM yaradan 
“Kray risserc”, fərdi EHM yara- danlann pioneri “EPL kompüter” və s.-ni göstərmək olar. ABŞ-
da vençur sahibkarlığının üçüncü mərhələsi 1978-ci ildən sonra başlayır ki, bu da dövlətin kiçik 
elmi firmalarında vergiqoyma siyasətində apardığı dəyişikliklə izah edilir. Hazırkı vaxtda 
iqtisadiyyatda yaranmış ümumi böhrana baxmayaraq, vençur işgüzarlığı sürətlə və 
müvəffəqiyyətlə inkişaf edir. 1979-cu ildən 1982-ci ilə qədər vençurlar tərəfindən kənar (cəlb 
edilmiş) mənbələrdən maliyyələşdirmə hesabına kapiğal qoyuluşunun həcmi 5 dəfədən çox, yəni 
319 mln.-dan 1700 mln. dollara qədər artmışdır. “Qisledayn”, “Mi^osoft”, “Amerikan 
mikrosistemz”, “Deyta general”, “Krey riserç”, “EPL kompüter” və s. tərəfindən təşkil olunmuş 
elmi şirkətlərdə istehsalın texnila cəhətdən yeniləşdirilməsino diqqət yetirilir. 1984-cü ildə kiçik 
elmi firmalara qoyulan uzunmüddətli investisiyanın həcmi 11,5 mln.dollar olmuşdur. 
Vençur işgüzarlığının cəlbedici üstünlükləri nədən ibarətdir? Bu suala cavab vermək üçün 
onun tərkibinin (komponentbrinin) təşkili və yaradılması prinsiplərini başa düşmək lazımdır. 
Vençur kiçik innovasiya firmasıdır. Məsuliyyət formasına və təş- kilati-hüquqi vəzij^ətinə 
görə, vençur-korporasiya partnyor (yoldaşlıq), yaxud vahid şirkət şəklində çıxış edə bilər. 
Korporasiya - kapitalı şirkətin səhm sahiblərinin mülkiyyətində olan səhmdar firmasıdır.