Yop-yorug‘ olamga cho‘kar qora tun,
Cho‘kar yuragimga qop-qora tuman.
Bo‘m-bo‘sh qo‘llarimga maʼyus boqaman,
Ko‘zlarim yig‘laydi, yig‘laydi beun. (Tursun Ali)
O‘riklar gullagan qiyg‘os,
Poyimda maysalar nafis,
Yuzlarimga urilar issiq qor. (Tursun Ali)
Qarg‘alar keldi,
Qanotlaridan
Qor hidi ufurar.
Cho‘ziq tovushlaridan
Achchiq qor yog‘a boshlar.( Tursun Ali)
Ammo tarixan so‘z birikmasi shaklida bo‘lgan, hozirda bir leksema sifatida sanaluvchi qo‘shma so‘zlar ham oksyumoron usuli yordamida yuzaga kelgan. Masalan, zaharhanda, toshpaxta (azbest), badbaxt, toshmehr, badduo, duoibad kabi.
2.So‘z birikmasi qolipidagi oksyumoronlar uchun quyidagi misollarni keltirish mumkin. Masalan: g‘arib baxtiyorlik, tovushsiz faryod, baxtiyor gadolar.
Qish ranglari
Qish tuni,oy ham bulutlar ko‘rpasida.
Tevarakni tutib turar yolg‘iz sukunatning tovushi.
Tashlandiq quduqqa sukunat cho‘kkan
Boqsam quduq tubidan qo‘shiqdek yangradi
Qadimiy tovushsiz tovush.
3.Sodda gap qolipidagi oksyumoronlar gap ko‘rinishida shakllangan, hukm ifodalangan oksyumoronlardir:
Sensiz dunyo menga nimadir, gulim,
Har ne unut bo‘lur har neki ezgu.
Qonimni muzlatar tirilgan o‘lim. (R.Parfi)
Muloyim gul tutar zulm jinlari,
muzlagan ichingdan qaynoq yosh kelar,
go‘yoki ming boshli ajdar singari
qon ichib to‘ymagan xoqonlik o‘lar (Shavkat Rahmon)
Ma’yus edi sening ko‘zlaring g‘oyat,
Go‘yo yo‘lsiz o‘rmon barglarin to‘kib,
Qora yolqinlikda shivirlar oyat,
Ko‘zlaringni tinglayapman entikib. (R.Parfi)
4.Qo‘shma gap qolipidagi oksyumoronlar. Qo‘shma gap qismlari orasidagi bir-biriga qarama-qarshi fikrlarning birikishidan hosil bo‘lgan sintaktik qurilmada bir qarashda oksyumoron mavjud ekanligini anglash oson emas.
U shunday buyukki,
Yo‘qdir qiyosi,
Bir daqiqa kutib turing, men hozir kelaman.
Dostları ilə paylaş: |
