Xxi аср: фан ва таълим масалалари

www.sharqjurnali.uz 

                                                                                                                                

4

 

kam  miqdorga  ega  boʻladi.  2016-yilda  MDH  boʻyicha  aholi  jon  boshiga  toʻgʻri 

keluvchi  oʻrtacha  YaIM  4  200  dollardan  koʻproqni  tashkil  etdi.

4

  Bir  vaqtda  Jahon 

Bankiga  koʻra  Germaniyada  bu  koʻrsatkich  42  200  dollarga  toʻgʻri  keladi.

5

  Bir 

qarashda  Germaniyada yashash standarti MDH davlatlarnikiga qaraganda 10 barobar 

yaxshidek  koʻrinadi.  Yoki,  MDH  davlatlari  oʻrtasidagi  rasmiy  kursda  hisoblangan 

YaIMga e’tibor qilsak ham katta farqlar koʻzga tashlanadi. Misol uchun, bu guruhda 

eng  yirik  koʻrsatkich  Rossiyada  8  748  dollar  va  eng  kam  koʻrsatkich  Tojikistonda 

795  dollarni  tashil  etadi.   Koʻrsatkichlar   Rossiyada  Tojikistonga  nisbatan  YaIM 11 

barobar koʻp ekanligini ifodalamoqda. Lekin bu koʻrsatkichlar narxlar darajasi haqida 

juda kam ma’lumot beradi. 

MDH  davlatlarida  aholi  jon boshiga toʻgʻri  keluvchi haqiqiy  YaIM  past, yoki 

juda  past  boʻlib,  bu  shundan  dalolat  beradiki,  rasmiy  valyuta  kurslari  narx 

darajalariga  juda  katta  ta’sir  qiladi.  Shuning  uchun  XQP  ni  hisoblash  muhim 

ahamiyat kasb etadi.  

XQP  hisoblangandan  soʻng  oʻrtacha  yashash  standarti  (aholi  jon  boshiga 

toʻgʻri  keluvchi  YaIM)  asliga  nisbatan  toʻrt  barobarga  ortdi.  Demak,  MDH 

mamlakatlarida milliy valyutalar ancha past baholanar ekan.  

XQP  orqali  toʻgʻirlangan  koʻrsatkichlar  tufayli,  endilikda  Rossiya  27  900 

dollar bilan eng yuqori yashash standartiga (aholi jon boshiga toʻgʻri keluvchi YaIM) 

erishdi.  Tojikiston  uchun  bu  koʻrsatkich  3  100  dollarni  tashkil  etdi.  Lekin  oradagi 

farq oʻn bir baravardan yoʻqqiz baravargacha kamaydi.  

Yuqoridagi  jadvalda,  shuningdek,  MDH  davlatlari  uchun  VKI  (valyuta  kursi 

indeksi)  i  ham  berilgan.  VKI  hisoblab  chiqilgan  XQP  iga  aholi  jon  boshiga  toʻgʻri 

keluvchi YaIMning nisbati orqali ifodalangan. Rasmiy valyuta kursi har bir davlatda 

qoniqarli narx darajasini aks ettirishi kerak. Agar bozorlar mukammal boʻlganda edi, 

rasmiy  kursda  olingan  YaIM  va  hisoblangan  XQP    oʻrtasida  hech  qanday  farq 

boʻlmas edi. Yuqoridagi jadvalda esa ikkita koʻrsatkich biri biridan keskin farq qiladi 

va MDH mamlakatlari boʻyicha oʻrtacha VKI 3,14 ga teng.  

VKI  koʻrsatkichi  shuni  anglatadiki,  MDH  hududiga  gʻarbdan  tashrif 

buyuruvchining yuz dollari unga uch barobar xarid qobiliyatini taqdim etadi. Chunki 

MDH davlatlaridagi oʻrtacha iste’molchi savati narxi uning gʻarbdagi ekvivalentining 

uchdan  biriga  teng.  Lekin  bu  holatda  shuni  nazardan  chetda  qoldirmaslik  kerakki, 

gʻarbdan kelganlar uchun bu ustunlik faqatgina oʻrtacha iste’mol mahsulotlarini sotib 

olishda  asosli  boʻlib,  hashamatli  mehmonxonalar  va  shunga  oʻxshash  joydalardagi 

narxlarga bogʻliq emas.  

MDH  mamlakatlari  fuqarosi  Gʻarbga  tashrif  buyurgan  vaqtda  esa,  u  gʻarb 

valyutasini sotib olish jarayonida pulining past baholanishi bilan “jazolanadi”. 

                                                           

4

 

www.worldbank.org/indicator

 

5

 http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD 

---

“XXI аср: фан ва таълим масалалари” илмий электрон журнали. №3, 2018 йил