Xxxix fəsil Təbiətşünaslıq elmləri Ümumi hissə a Təbiətşünaslıq təhsilinin əhəmiyyəti

Proqramın məzmunu

Orqanizmlərin çoxalması və fərdi inkişaf. Orqanizmlərin çoxalmasının əhəmiyyəti, mitoz, cinsiyyətsiz çoxalma, cinsiyyətli çoxalma, cinsiyyət hüceyrələrinin formalaşması (qametogenez), meyoz, matris sintezi reaksiyaları, DNT kodu, gen irsiyyət vahidi kimi, heyvanlarda mayalanma, çiçəkli bitkilərdə tozlanma, orqanizmlərin fərdi inkişafı (inkişafın embrionik dövrü; inkişafın post embrionik dövrü).

Genetika və seleksiya. Genetika nəyi öyrədir. Mendel tərəfindən müəyyən olunmuş qanunauyğunluqlar (eynilik qanunu, çarpazlaşma qanunu, genlərin sərbəst irsiyyət qanunu), qeyri -tam dominantlıq, irsilik qanunlarının sitoloji əsaslandırılması, cinsiyyət və cinsiyyətlə ilişkili əlamətlərin irsiliyi, genlərin ilişkisi, insanın genetikası (bəzi metodu, irsi xəstəlikləri öyrənir), genetikada təsadüfi və qanunauyğun hadisələr, gen mühəndisliyinin ümumi xarakteristikası, dəyişkənlik və onun formaları (qeyri-irsi və irsi dəyişkənlik), modifikasiyalı dəyişkənlik, mutasiya dəyişkənliyi (genoloji, xromosomik və genomik),

Seleksiya və genetika (seleksiyanın ənənəvi və müasir metodları).

Təkamül. Canlı aləmin təkamülü barədə baxışlar: Darvinin təkamül nəzəriyyəsi. Darvinin süni və təbii seçim uzaqgörənliyi. Təkamülün sintez nəzəriyyəsi. Populyasiya. Növlər. Mikrotəkamülün hərəkətverici amilləri: mutasiya prosesi, genlər dreyfi, genlər axını, izolyasiya, təbii seçim. Təbii seçimin formaları (sabitləşdirici, hərəkətverici). Mikrotəkamülün son nəticəsi: uyğunluq, yeni növlərin meydana gəlməsi. Makrotəkamül və onun təsdiqedici sənədləri (embrioloji, paleontroloji). Hegel – Müller biogenetik qanunu.

Təkamülün istiqamətləri: arogenez, alogenez və katagenez (yaxud ümumi degenerasiya). Təkamülün qanunauyğunluqları (divergensiya, konvergensiya).

Ekologiya. Ekologiya və ekosistemlər, qida əlaqələri: qida zəncirləri və qida şəbəkələri, qida əlaqələri: kütlənin və ədədlərin piramidası. Populyasiyanın ədədlərə təsiri faktorları, çürüyüb sıradan çıxma – təbii proses. Karbon mübadiləsi, azotun mübadiləsi, insanın populyasiyasının artması, insan və ətraf mühit: atmosferin, suyun və torpağın çirklənməsi, insanın ətraf mühitə müsbət təsiri. Təbiəti mühafizə, insan tərəfindən ekosistemin idarəolunması: balıqçılıq təsərrüftı, bağçılıq, parazitlərə nəzarət.