Yangi innovatsiyalarni kasbiy faoliyatda qoʻllash fanidan

Pedagogik innovatsiyalar xususiyatlari. Pedagogik innovatsion nima? ning
batafsil muddatini ko‗rib chiqaylik. Avvalo, biz turli qismlarida, shuningdek, butun
tizimini individual komponentlarini xususiyatlarini oshirish, ta'lim, atrof-muhit
o‗zgartirish hissa mumkin maqsadli harakatlar ba'zi turdagi haqida bormoqda.
ta'lim sohasidagi innovatsion jarayonlar uchun qidiruv va yangi texnik,
texnologiyalar, fondlari, dasturlari ishlab chiqish bilan boo‗liq.
Yangi dasturlar uchun bunday faoliyat qo‗no‗iroqlar, o‗quv jarayoniga ularning
joriy o‗z ahamiyatini va ahamiyatini qayta o‗ylab.
A maxsus joy o‗qituvchilar va talabalar, sotib olingan bilim tasnifi mezonlarini
o‗zgarishi o‗rtasidagi o‗zaro tashkil beriladi.

---

---

ta'lim jarayonida pedagogik innovatsiyalar yangilangan texnologiyasi ta'lim va

yosh avlodni tarbiyalash foydalanishni o‗z ichiga oladi. Ular siz amaliyotga yangi
ta'lim tizimini yo‗lga qo‗yish mumkin orqali bir vositasi bo‗lib xizmat qiladi.
Bunday ta'lim, uning psixologik va fiziologik xususiyatlari, vazifalarni keyingi
amalga oshirish ko‗rinishida mumkin bola ta'lim va o‗quv jarayonining
yo‗nalishini hisoblanadi. Bu zamonaviy pedagogik innovatsiyalar murakkab
muammolarni hal qilish uchun ijodiy metodlarni topish, ishlash innovatsion
mexanizmlarini rivojlantirishga hissa kerak, normal ijodiy jarayonning o‗zgartirish.

---

---

Pedagogning nutq madaniyati. 
1.Nutq texnikasi — bu o‗qituvchining shaxsiy madaniyati, uning
bilimlari, uquvi, har tomonlama nazariy tayyorgarligi, ta‘lim va tarbiya
berish usullarini o‗z nutqi orqali ifodalash demakdir. Nutq madaniyati
— ijtimoiy madaniyatni, kishilik jamiyati madaniyatini aks ettiruvchi bir
ko‗zgudir. Nutq madaniyati adabiy tilning har ikki shakli — yozma va
og‗zaki shakli uchun zarurdir. Nutq madaniyatiga e‘tibor yolg‗iz
o‗qituvchilardan emas, balki har bir fuqarodan ongli ravishda
o‗zlashtirish talab qilinadigan insoniy fazilatlardan biridir. Uni egallash
har bir o‗qituvchining va shaxsning madaniy saviyasi va bilimiga
bog‗liq. O‗qituvchi pedagogik mahoratida nutq madaniyati, uning
nafaqat ma‘naviy va axloqiy jihatdan boyligini, balki bilimini,
tafakkurini, ilmiy dunyoqarashini, fikr va mushohada yuritishini
belgilovchi me‘yordir. O‗qituvchining nutq madaniyati birdaniga
shakllanib maromiga yetadigan jarayon emas, u pedagogik mahorat
bilan, kasb faoliyati davomida, tajribali ustozlar o‗giti natijasida yillar
davomida takomillashib, sayqallanib boraveradi. O‗qituvchining nutqiy
qobiliyati madaniy, kasbiy, pedagogik talablar asosida shakllanib boradi.
Uni rivojlantirish faqat o‗qituvchining shijoatiga bog‗liq. Shu qobiliyat
tufayli o‗qituvchining nutq madaniyati ham shakllanib boradi.
O‗qituvchining nutq texnikasi ikki xil xususiyatga ega: - Pedagogning
mehnati - izlanish va o‗z ustida ishlash natijasi. - Pedagog san‘ati - aql-
farosat bilan amalga oshiriladigan xatti-harakat, iste‘dod natijasi
hisoblanadi. Nutq texnikasining zaruriy sharti — bu o‗qituvchining o‗z
e‘tibori va o‗quvchilarning e‘tiborlarini boshqara olish demakdir.
O‗quvchi hayoti davomida o‗qituvchisining nutqiy xususiyatlarini,

---

---

o‗quvchilarga murojaat qilish, savollarga aniq va mukammal javob

berish usullarini xotirasida saqlaydi. O‗qituvchining nutqi o‗quvchilarga
ta‘lim-tarbiya berish vazifasini bajarishi kerak. Shuning uchun unga
faqat umummadaniy emas, balki kasbiy va pedagogik talablar ham
qo‗yiladi. O‗qituvchilar o‗z so‗zlarining mazmuni, sifati va oqibati
uchun jamiyat oldida ijtimoiy javobgar shaxsdir. Shuning uchun ta‘lim-
tarbiya jarayonida o‗qituvchi nutqi pedagogik mahoratning muhim
tarkibiy qismi hisoblanadi. O‗quvchilar, o‗qituvchi nutqini eshita turib
qator operatsiyalami bajaradi: berilayotgan axborotni ko‗rgazmali
shaklda aniqlashtiradi, o‗zidagi bilim bilan unga nisbatan munosabat
bildiradi, eslab qoladi, nutq mantiqini, fikrlar rivojini kuzatib boradi.
Nutq texnikasining tarkibiy qismlari: Nutq madaniyati - o‗qituvchi nutq
madaniyatiga ega bo‗lishi zarur, uning nutqi quyidagi xususiyatlami
o‗zida aks ettirishi kerak: turli sheva so‗zlardan xoli bo‗lib, faqat adabiy
tilda ifoda etilishi; o‗qituvchining nutqi sodda, ravon va tushunarli
bo‗lishi; hikmatli so‗zlar, ibora va maqollar, matallar hamda ko‗chirma
gaplardan o‗rinli foydalana olishi lozim. Mimik pantomima -
o‗qituvchining tashqi ko‗rinishida, pedagogik texnikasi tizimida mimik,
pantomimik holatlar muhim ahamiyatga ega. O‗qituvchining
xattiharakatini bevosita namoyish etuvchi mimik va pantomimik ifodasi,
o‗qituvchining imo-ishorasida, ma‘noli qarashlarida, rag‗batlantiruvchi
yoki istehzoli tabassumida namoyon bo‗ladi va ular o‗qituvchi-
tarbiyachining pedagogik ta‘sir ko‗rsatishida, mashg‗ulotlami samarali
va mazmunli o‗tishida puxta zamin tayyorlab beradi. O‗qituvchining
hissiy holati - o‗qitish samaradorligini oshirish va ijobiy tarbiyaviy ta‘sir
ko‗rsatish uchun o‗qituvchining harakatlarida aktyorlik va rejissyorlik

---

---

malakalari ham mujassamlashgan bo‗lishi lozim. Xususan, gumanitar

fanlar o‗qituvchilari aktyorlik qobiliyatiga ega bo‗lishlari lozim. Ma‘lurn
mavzular, obrazlar, tarixiy qahramonlar haqida so‗zlaganda aktyorlik,
rejissyorlik malakalari zarur. Ular o‗qituvchiga o‗quvchilarning his-
tuyg‗ulariga ta‘sir ko‗rsatishda, mavzu qahramonlariga nisbatan hissiy-
qadriyatli
munosabatda
bo‗lish
tajribasini
o‗zlashtirishiga
yordamlashadi. Nutq texnikasi malakalari va ko‗nikmalarini
muvaffaqiyatli egallash uchun sharoit yaratuvchi notiqning umumiy
ruhiy, jismoniy xususiyatlarini takomillashtirish, bunda tasavvurni,
obrazli xotira va fantaziyani rivojlantirish ko‗zda tutiladi. Bunday
faoliyatda tovush, diapazon, tembr, diksiya, artikulyatsiya, ritmika,
to‗g‗ri nafas olish muhim rol o‗ynaydi. Tovush. Ba‘zi o‗qituvchilarga
tovush tug‗ma qobiliyat sifatida berilgan, Lekin bu ham mashq qilib
turilmasa buziladi. O‗qituvchi o‗z tovushini kuchli, egiluvchan,
emotsional ta‘sirchan qila olishi mumkin. Diapazon - tovushning hajmi
bo‗lib, uning chegarasi eng yuqori va quyi ohanglar bilan belgilanadi.
Diapazonning qisqarishi nutqni bir xil ohangda zerikarli bo‗lib qolishiga
sabab bo‗ladi. O‗qituvchining bir ohangda gapirishi, tinglovchilar
tomonidan axborotni idrok qilishni pasaytiradi va ularni zeriktirishi
mumkin. Tembr - tovushning rang-barangligi, yorqinligi hamda
yumshoqligini namoyon qilib, shu bilan birga o‗qituvchi nutqining
chiroyli, mayin, jozibali, o‗ziga xosligini ta‘minlaydi. Ba‘zilar tovush va
uning tembri tug‗ma deb bilishadi. Lekin hozirgi eksperimental
fiziologiya tovushni to‗liq qayta qurish mumkinligini isbotlab bergan.
Diksiya - aniq talaffuz qilish. Talaffuzning aniqligi o‗qituvchi uchun
professional zarurat bo‗lib, o‗qituvchi nutqini o‗quvchilar tomonidan

---

---

to‗g‗ri tushunilishini ta‘minlaydi. Talaffuzning aniqligi aytilayotgan

so‗z, bo‗g‗in va tovushlarning qat‘iy aniqligidir. U nutq apparati barcha
a‘zolarini (lablar, jag‗, tishlar, yumshoq va qattiq tanglay, kichik til,
kekirdak, tomoq orqa devori, tovush naychalari) birgalikda ishlashiga
bog‗liqdir. Artikulyatsiya - aniq talaffiiz qilishni takomillashtirish, ya‘ni
artikulyatsiya - nutq organlarini harakatlantirish orqali vujudga
keltiriladi. Artikulyatsiya gimnastikasi ikki turga bo‗linadi. Birinchisi
nutq apparatining dastlabki mashqlari va ikkinchisi har bir unli va
undosh tovushlarni to‗g‗ri aytishga o‗rgatuvchi mashqlar (ifodali o‗qish,
tez aytishlar).

---

---