YAŞar seyiDLİ, naiLƏ ƏLİyeva, xumar əHMƏDBƏYLİ Ümumtəhsil məktəblərinin 9-cu sinfi üçün



Yüklə 3,69 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə15/20
tarix16.03.2017
ölçüsü3,69 Kb.
#11677
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   20

YALAR. YADD
matın  təhlili 
ir? 
ünasibət göstərir
ətini necə ifadə 
zioloji dəyişikli
if etmək olar:  
i dodaqların, gö
nə ola bilər? 
irmi? Bu nədən
müşahidə etmə
ümündə  iş yerin
lar sistemi ilə ə
övlərə ayırmaq
yyətinin mexanizm
 
aları ifadələrinə 
ərh edir. 
anizmini şərh edi
n emosiyalarına 
ırlayır 
ətli, uzunmüddət
l yaddaş 
DAŞ 
aşağıdakı sua
rik? 
edir? 
klər baş verir? 
zlərin və mimik
 
n asılıdır? 
ək olar? 
nə yetiriləndən 
əlaqədardır? H
q olar? 
mini şərh edir və 
və yaranmasına 
ir.   
və yaddaşına tə
tli, iradi, qeyri-i
alların 
ki 
sonra 
Hansı 
görə 
sirini 
iradi, 

 
143
 Nəzəri material ilə tanışlıq “Fasiləli oxu” yaxud “Kiçik qruplarda müzakirə” 
üsulu ilə aparıla bilər.  
 
Dərsin əsas məzmunu 
• Yaddaşı təşkil edən proseslər. 
• Yaddaş növləri, onların fizioloji əsasları. 
• İnsanın düşüncəli fəaliyyətində, davranışında yaddaşın rolu. 
 
Tədricən müvafiq sxemlər doldurulur (məs., “Öyrəndiklərinizi tətbiq edin və 
yoxlayın”). Sxemlər doldurulan zaman müəllim şagirdlərdən hər yaddaş növünə aid 
hər hansı misal gətirməyi təklif edir. Çətinlik yaranarsa, özü lazımi izahat və 
əlavələr edir.  
Qazanılan biliklərin tətbiqi mərhələsində bəzi tapşırıqlar verilə bilər:  
1.  Şeirləri, teoremləri, qaydaları, telefon nömrələrini, adları və s.-ni yaxşı yadda 
saxlamaq üçün istifadə etdiyiniz üsulları sadalayın. 
2.  Yaddaşı möhkəmləndirmək üçün öz tövsiyələrinizi təqdim edin. 
 
Təklif olunan cədvəl, sxem və krossvordlar 
 
 
 
 
 
Yadda saxlanılmalı informa-
siyanın xarakterinə görə 

 
144
Dərsə aid layihə və tədqiqat işləri üçün mövzu  
• İnsanın yaddaşını öyrənən (tədqiq edən) metodlar. 
 
Elektron resurslar  
http://tana.ucoz.ru/load/334-1-0-1953 
http://www.youtube.com/watch?v=9hoMlTXwYMw 
http://www.youtube.com/watch?v=g_bJJ8GIENI 
http://www.youtube.com/watch?v=fjuil8wgrzk 
 
Qiymətləndirmə meyarları: şərhetmə, təqdimat hazırlama 
I səviyyə II 
səviyyə III 
səviyyə IV 
səviyyə 
Müsbət və mənfi 
emosiyaları 
ifadələrinə və 
yaranmasına görə 
təsnif edir, 
mexanizmini 
çətinliklə şərh edir. 
 
Müsbət və mənfi 
emosiyaları 
ifadələrinə və 
yaranmasına görə 
təsnif edir, 
mexanizmini 
müəllimin köməyi 
ilə şərh edir. 
 
Müsbət və mənfi 
emosiyaları 
ifadələrinə və 
yaranmasına görə 
təsnif edir, 
mexanizmini əsasən 
şərh edir. 
 
Müsbət və mənfi 
emosiyaları 
ifadələrinə və 
yaranmasına görə 
təsnif edir, 
mexanizmini şərh 
edir. 
 
Yaddaş 
proseslərinin 
mexanizmini yalnız 
müəllimin verdiyi 
sualların köməyi ilə 
şərh edir.   
 
Yaddaş 
proseslərinin 
mexanizmini şərh 
edərkən çətinlik 
çəkir.   
 
Yaddaş 
proseslərinin 
mexanizmini şərh 
edir, bəzi səhvlər 
buraxır.   
 
Yaddaş 
proseslərinin 
mexanizmini 
dolğun şərh edir.   
 
Mühit amillərinin 
insanın emosiya-
larına və yaddaşına 
təsirini şərh edir,  
təqdimatları yalnız 
yoldaşlarının 
köməyi ilə 
hazırlayır. 
Mühit amillərinin 
insanın emosiya-
larına və yaddaşına 
təsirini şərh edir,  
təqdimatları  hazır-
layarkən müəllimin 
köməyindən istifadə 
edir. 
Mühit amillərinin 
insanın 
emosiyalarına və 
yaddaşına təsirini 
şərh edir,  
təqdimatlarda qeyri-
dəqiqliyə yol verir.  
Mühit amillərinin 
insanın 
emosiyalarına və 
yaddaşına təsirini 
ətraflı şərh edir,  
təqdimatlar 
hazırlayır. 
 
 

 
145
Dərs 47 / Mövzu 37:
  YUXU
 
 
Keçmiş dərsdə qazanılan biliklərə əsaslanaraq şagirdlər sualları müzakirə edir, 
fərziyyələrini irəli sürürlər. 
– Niyə insan yatır? 
– Yuxu zamanı orqanizmdə hansı proseslər baş verir? 
– Sizcə, insanın yuxusu heyvanlardakından fərqlənirmi? 
– Eyni yaşda olan, lakin müxtəlif işlərlə  məşğul olan insanların yuxusunun da-
vametmə müddəti eynidirmi? Bu nə ilə əlaqədardır?  
– Hər hansı fiziki, yaxud intellektual fəaliyyətin səmərəliliyi yuxunun davametmə 
müddətindən asılıdırmı?  
 
Tədqiqat sualı:
  İnsan orqanizmi üçün dövri surətdə  təkrarlanan yuxunun 
xüsusiyyətləri nədən ibarətdir? 
  
Paraqrafın nəzəri materialı ilə tanışlıq  müxtəlif üsullarla aparıla bilər. Tədqiqat 
zamanı şagirdləri əlavə tarixi, maraqlı faktlarla tanış etmək olar.  
 
Dərsin əsas məzmunu 
• Yuxu. 
• Yuxu fazaları.  
• Yuxunun sutkalıq dövriliyi və müddəti.  
• Yuxunun fizioloji təbiəti. 
 
Təklif olunan cədvəl, sxem və krossvordlar  
Ləng yuxu fazası 
Tez yuxu fazası 
insan yatarkən başlayır 
ləng yuxudan sonra başlayır 
1-1,5 saat davam edir 
10-15 dəqiqə davam edir 
maddələr mübadiləsinin intensivliyi 
azalır 
maddələr mübadiləsinin intensivliyi artır 
əzələlər boşalır, ürək, tənəffüs, həzm 
orqanlarının fəaliyyəti zəifləyir 
gözü hərəkət etdirən əzələlər, mimiki və 
ayrı-ayrı əzələlər yığılır, nəbz vurğusu, 
tənəffüs hərəkətləri artır 
temperatur aşağı düşür bədən temperaturu yüksəlir 
görülən yuxular real həyata yaxın və az 
emosional olur 
görülən yuxular, adətən, əfsanəvi yuxular 
olur 
 
Alt 
STANDART  
3.1.2.  İnsanın ali sinir fəaliyyətinin mexanizmini şərh edir və 
təqdimatlar hazırlayır 
 
 
Təlim 
NƏTİCƏLƏRİ 
  İnsanın həyatında yuxunun mexanizmini və rolunu şərh edir. 
  Yuxu mexanizminin pozulmasına dair təqdimatlar hazırlayır. 
 
 
Əsas  
ANLAYIŞ VƏ 
TERMİNLƏR  
Ləng yuxu, tez yuxu
 

 
146
 
 
Yuxunu pozan amillərə və yuxunun gigiyenasına xüsusi diqqət
 
yetirilməlidir. 
Əlavə olaraq şagirdləri letargik yuxu hadisəsi ilə tanış edib, real faktları misal 
göstərmək olar:
 
 
– “Letargiya” sözünün yunan dilindən tərcüməsi “yuxulama”dır. Letargiya 
zahirən yuxuya bənzəsə  də,  əslində, hərəkətsizlik vəziyyətinə  səbəb olan xəstəlik 
formasıdır. Bu zaman beyin yarımkürələri qabığının hərəki nahiyəsində  dərin 
tormozlanma (ləngimə) baş verir. Belə halda insanın nəbzi güclə hiss olunur, 
tənəffüs hərəkətləri zəifləyir, bədən temperaturu aşağı düşür. Letargik yuxunun 
səbəbi, adətən, dərin sinir pozğunluğu olur. 
1963-cü ildə gənc argentinalı qadın Kennedinin ölümü haqqında xəbərdən elə 
sarsılmışdı ki, 13 illik letargik yuxuya getmişdi. 
Braziliyalı müğənni Santos 1969-cu ildə avtomobil qəzası keçirərək baş beyin 
travması almışdı. Bu hadisə onun 7 il yatmasına səbəb olmuşdu. 
 
Maraqlı faktlar: 
 I Pyotr, Napoleon, Şiller, Höte, V.M.Bexteryev sutkada cəmi 5 saat, 
Edison isə 2-3 saat yatırmış. 
 Yuxusuzluğun  ən böyük rekordu 18 gün 21 saat 40 dəqiqədir. Rekordun 
müəllifi həmin müddət  ərzində hallüsinasiyaların  əmələ  gəldiyini, 
görmənin zəiflədiyini, nitqdə qüsurların meydana çıxdığını, yaddaş  və 
diqqətində problemlərin yarandığını qeyd etmişdir. 
 
Dərsə aid layihə və tədqiqat işləri üçün mövzular  
• Yuxu və yuxugörmə barədə maraqlı faktlar. 
• Somnambulizm (lunatizm). 
• Hipnoz. 
• Letargik yuxu. 
 
YUXU 
Ləng yuxu fazası: 
 
•  orqanizmin bütün 
sistemlərinin fəallığı azalır 
•  bədən temperaturu aşağı 
düşür 
•  əzələlər boşalır 
•  təxminən 1-1,5 saat davam 
edir 
Tez yuxu fazası: 
 
•  10-15 dəqiqə davam edir 
•  əzələlər yığılır 
•  bədən temperaturu yüksəlir 
•  orqanizmin bütün 
sistemlərinin fəallığı artır 
 

 
147
Elektron resurslar 
http://azbyka.kz/urok-biologii-bioritmy-son-i-snovideniya 
http://tana.ucoz.ru/load/1/257-1-0-3344 
http://tana.ucoz.ru/load/257-1-0-1468 
http://tana.ucoz.ru/load/257-1-0-1289 
 
Qiymətləndirmə meyarları: şərhetmə, təqdimat hazırlama 
I səviyyə II 
səviyyə III 
səviyyə IV 
səviyyə 
İnsanın həyatında 
yuxunun mexa-
nizmini və rolunu 
yalnız müəllimin 
verdiyi sualların kö-
məyi ilə şərh edir. 
İnsanın həyatında 
yuxunun 
mexanizmini və 
rolunu çətinliklə 
şərh edir. 
 
İnsanın həyatında 
yuxunun 
mexanizmini və 
rolunu əsasən şərh 
edir. 
 
İnsanın həyatında 
yuxunun 
mexanizmini və 
rolunu ətraflı şərh 
edir. 
 
Yuxu mexanizmi-
nin pozulmasına 
dair təqdimatları 
yalnız yoldaşlarının 
köməyi ilə hazırla-
yır. 
Yuxu mexanizmi-
nin pozulmasına 
dair təqdimatları  
hazırlayarkən mü-
əllimin köməyindən 
istifadə edir. 
Yuxu mexanizmi-
nin pozulmasına 
dair təqdimatlarda 
kiçik qeyri-dəqiq-
liyə yol verir. 
Yuxu mexaniz-
minin pozulmasına 
dair dolğun təqdi-
matlar hazırlayır 
 
 
Dərs 48 / Mövzu 38:
 ALİ SİNİR FƏALİYYƏTİNİN ƏSAS TİPLƏRİ  
 
Həyati bilik və müşahidələrdən faydalanan şagirdlər dərsliyin A blokundakı 
sualları müzakirə edirlər. Tədqiqat sualı formalaşdırılır:  
 
Tədqiqat sualı:
  Sinir sisteminin tipi ətrafdakılarla münasibətlərinə necə təsir 
edə bilər?   
 
Paraqrafın C blokunda verilmiş  nəzəri material ilə tanışlıq müəllimin 
məqsədəuyğun hesab etdiyi üsullarla aparıla bilər. Dərsliklə yanaşı, şagirdləri əlavə 
məlumat mənbələri ilə təmin etmək məqsədəuyğundur. 
 
Dərsin əsas məzmunu 
• “Temperament” anlayışı. 
• Temperamentin öyrənilmə tarixi. 
Alt 
STANDART  
3.1.2. İnsanın ali sinir fəaliyyətinin mexanizmini şərh edir və 
təqdimatlar hazırlayır. 
 
 
Təlim 
NƏTİCƏLƏRİ 
  Temperament tipləri və onların xüsusiyyətləri ilə bağlı 
mülahizələrini şərh edir.  
  Görkəmli insanların temperament tipləri ilə bağlı  təqdimatlar 
hazırlayır. 
 
 
Əsas  
ANLAYIŞ VƏ 
TERMİNLƏR  
Temperament, sanqvinik, fleqmatik, xolerik, melanxolik  
 

 
148
• Temperament tipləri, onların xüsusiyyətləri. 
• Temperamentin ixtisas seçiminə və ətrafdakılarla münasibətlərə təsiri. 
 
Təklif olunan cədvəl, sxem və krossvordlar  
Temperamentin tipi 
Xüsusiyyətləri 
Sanqvinik  
hər şeyi bilmək istəyən, enerjili, təmkinli xarakterə malik,  
geniş maraq dairəsinə malik, soyuqqanlı 
Fleqmatik
 
təmkinli, inadkar, daim müəyyən vərdişlərə meyilli, sakit
 
Xolerik
 
enerjili, inadkar, qətiyyətli hərəkət edən, müsbət 
emosiyalar üstünlük təşkil edir, öz hərəkətlərinə fikir 
verməyən
 
Melanxolik tez 
küsən, depressiyaya meyilli, mənfi emosiyalar 
üstünlük təşkil edir, passiv, qətiyyətsiz
 
 
Müəllim şagirdlərə əlavə izahat verərək onun əsasında sxem tərtib edə bilər. 
 
İ.P.Pavlov temıperamentin -  sinir proseslərinin qüvvəsinə, tarazlığına və mütəhərrikliyinə 
görə - 4 tipini ayırd etdi. 
1. Qüvvə - insanın xarici qıcıqların təsirinə öz vəziyyətini dəyişmədən  dözməsi 
qabiliyyətidir. 
2. Tarazlıq – tormozlanma və oyanma proseslərinin nisbətinin xüsusiyyətidir. 
3. Mütəhərriklik – oyanma və ləngimənin bir-birini əvəz etməsinin sürətini (tez və ya ləng) 
göstərən qabiliyyətdir. 
İ.P.Pavlova görə bu komponentlərin nisbəti Hippokratın təklif etdiyi klassik temperamenlər 
t anlayışını izah edir.  
  Sanqvinik – güclü, təmkinli, hərəkətli sinir sistemi tipinə malikdir. 
  Xolerik – güclü, təmkinsiz, hərəkətli sinir sistemi tipinə malikdir. 
  Fleqmatik – güclü, təmkinli, tarazlı (inert)  sinir sistemi tipinə malikdir. 
  Melanxolik – zəif, təmkinsiz, tarazlı (inert)  sinir sistemi tipinə malikdir. 
 
 
 
 
 
SİNİR SİSTEMİNİN TİPİ
coşqun 

 
 
Ne
his
 
 

•  T

•  A


 
El
htt
htt
 
evrotizm (neyro
ssi aşağı olan şə
ərsə aid layihə
Tarixi  şəxslərin
övləri.  
Ailə üzvlərinizi
üsusiyyətlərini 
üzəldin.  
lektron resursl
tps://www.youtu
tps://www.youtu
otizm) – emosio
əxsiyyətin xüsu
və tədqiqat işl
n, məşhur  ədəb
in temperamen
nəzərə alaraq 
lar 
ube.com/watch?
ube.com/watch?


149
onal cəhətdən də
usiyyətidir  
ləri üçün mövz
bi və nağıl qə
nt növünü müəy
onlarla münaq
?v=xC7zgOGuX
?v=scsWUvL75
əyişkən, həyəca
zular  
əhrəmanlarının 
yyən edin və  ö
qişəsiz münasib
Xso 
5AU 



 
anlı, özünə hörm
 
 temperamentl
öz temperament
bətlər üçün pro
mət 
lərinin 
tinizin 
oqram 

 
150
Qiymətləndirmə meyarları: şərhetmə, təqdimat hazırlama 
I səviyyə II 
səviyyə III 
səviyyə IV 
səviyyə 
Temperament tipləri 
və onların xüsusiy-
yətləri ilə bağlı mü-
lahizələrini çətinlik-
lə şərh edir. 
Temperament tipləri 
və onların 
xüsusiyyətləri ilə 
bağlı mülahizələrini 
şərh edir, tez-tez 
səhvlər buraxır. 
Temperament tipləri 
və onların 
xüsusiyyətləri ilə 
bağlı mülahizələrini 
şərh edərkən kiçik 
səhvlər buraxır. 
Temperament 
tipləri və onların 
xüsusiyyətləri ilə 
bağlı 
mülahizələrini 
şərh edir.  
Görkəmli insanların  
temperament tipləri 
ilə bağlı təqdimatları 
yalnız yoldaşlarının 
köməyi vasitəsilə 
hazırlayır. 
Görkəmli insanların  
temperament tipləri 
ilə bağlı təqdimat-
ları  hazırlayarkən 
müəllimin kömə-
yindən istifadə edir. 
Görkəmli insanların  
temperament tipləri 
ilə bağlı təqdimatlar 
hazırlayır, bəzi qeyri 
dəqiqliklərə yol 
verir. 
Görkəmli insanla-
rın temperament 
tipləri ilə bağlı 
ətraflı təqdimatlar 
hazırlayır. 
 
 
Dərs 49 / Mövzu 39:
 XARAKTER VƏ QABİLİYYƏT 
  
Mövzunu məktəb psixoloqu ilə birgə  tədris etmək daha məqsədəuyğundur. 
Müəllim nəzərdə tutulmuş  məlumatları çatdırdıqdan sonra psixoloq şagirdləri 
psixologiya elminə aid müvafiq məlumatlarla tanış edə, onlarla ixtisas seçiminə 
kömək edən testlər keçirə bilər.  
Dərsin  əvvəlində isə sualların müzakirəsinə keçməzdən qabaq şagirdlərə öz 
xarakterlərini təsvir etmək təklif olunur. Bunun üçün şagirdlər dəftərdə  aşağıdakı 
cədvəli tərtib edir və hər sütun üçün təqribən 10 xüsusiyyət qeyd edirlər.  
 
Özümdə xoşuma gələn 
xüsusiyyətlər 
Özümdə xoşuma gəlməyən 
xüsusiyyətlər 
Özümdə olmasını 
arzuladığım xüsusiyyətlər 
... ... ... 
 
Həyati bilik və müşahidələrdən faydalanan şagirdlər sualları müzakirə edirlər:  
–  Temperamentin tipi xarakterin formalaşmasına təsir edirmi? 
–  Həyatı boyunca insanın xarakteri dəyişirmi? 
–  Həyatı boyunca insanın temperamenti dəyişirmi? 
–  Bu nədən asılıdır? 
–  Qabiliyyət nədir? 
Alt 
STANDART 
3.1.2. İnsanın ali sinir fəaliyyətinin mexanizmini şərh edir və 
təqdimatlar hazırlayır. 
 
 
Təlim 
NƏTİCƏLƏRİ 
  Xarakter və qabiliyyətin xüsusiyyətləri ilə bağlı mülahizələrini 
şərh edir.  
  Özünün və digər insanların xarakter və qabiliyyətinin xüsusiy-
yətləri ilə bağlı təqdimatlar hazırlayır. 
 
 
Əsas  
ANLAYIŞ VƏ 
TERMİNLƏR  
Xarakter, qabiliyyət, meyillilik 
 

 
151
–  Hamının qabiliyyəti varmı?  
–  Qabiliyyətlər anadangəlmə olur, yoxsa inkişaf etdirilir? 
Tədqiqat sualı formalaşdırılır. 
 
Tədqiqat sualı:
  İnsan xarakterinin formalaşmasına hansı amillər və necə təsir 
edir? 
Dərsliklə yanaşı,  şagirdləri  əlavə  məlumat mənbələri ilə  təmin etmək tövsiyə 
olunur. 
 
Dərsin əsas məzmunu 
• “Xarakter” anlayışı. Xarakterə təsir göstərən amillər. 
• Qabiliyyət tipləri. 
• Meyillilik. 
 
Təklif olunan cədvəl, sxem və krossvordlar  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İradə 
Qabiliyyət
PEŞƏ SEÇİMİ
Meyillilik 
QABİLİYYƏT
Fiziki
Zehni
QABİLİYYƏT
Ümumi

bir çox  fəaliyyət növündə 
meydana çıxır 
Xüsusi

konkret fəaliyyət növündə 
meydana çıxır
 
Qabiliyyət
Temperament 
ХARAKTER
Tərbiyə 
Fiziki vəziyyət  
Prinsipiallıq, mərdlik, saflıq,  
məsuliyyətlilik və s. 
Eqoizm, qorxaqlıq, 
məsuliyyətsizlik, kobudluq və s. 

 
152
Dərsə aid layihə və tədqiqat işləri üçün mövzular  
• Fikrinizcə, temperament tipinizə və qabiliyyətlərinizə uyğun olan hansı peşələri 
seçə bilərsiniz?   
•  Məşhur tarixi şəxsiyyətlərin xarakter və  qabiliyyətləri haqqında təqdimat  
hazırlayın. 
 
Elektron resurslar 
https://www.youtube.com/watch?v=nWx5__I8oTs 
https://www.youtube.com/watch?v=PSSiSK0OW4Y 
 
Qiymətləndirmə meyarları: şərhetmə, təqdimat hazırlama 
I səviyyə II 
səviyyə III 
səviyyə IV 
səviyyə 
Xarakter və 
qabiliyyətin 
xüsusiyyətləri ilə 
bağlı mülahizələrini 
yalnız müəllimin 
köməyi ilə şərh edir. 
 
Xarakter və 
qabiliyyətin 
xüsusiyyətləri ilə 
bağlı mülahizələrini 
şərh edərkən tez-tez 
səhvlər buraxır.  
 
Xarakter və 
qabiliyyətin 
xüsusiyyətləri ilə 
bağlı mülahizələrini 
əsasən şərh edir.  
 
Xarakter və 
qabiliyyətin 
xüsusiyyətləri ilə 
bağlı 
mülahizələrini 
ətraflı şərh edir.  
Özünün və digər 
insanların xarakter 
və qabiliyyətinin 
xüsusiyyətləri ilə 
bağlı təqdimatları 
yalnız yoldaşlarının 
və müəllimin kömə-
yi ilə hazırlayır.  
Özünün və digər 
insanların xarakter 
və qabiliyyətinin 
xüsusiyyətləri ilə 
bağlı təqdimatları  
hazırlayarkən 
müəllimin köməyin-
dən istifadə edir. 
Özünün və digər 
insanların xarakter 
və qabiliyyətinin 
xüsusiyyətləri ilə 
bağlı təqdimatlar 
hazırlayır, lakin bəzi 
qeyri-dəqiq faktlara 
yol verir. 
Özünün və digər 
insanların xarakter 
və qabiliyyətinin 
xüsusiyyətləri ilə 
bağlı dəqiq çox-
saylı faktlara əsas-
lanan təqdimatlar 
hazırlayır. 
 

 
153
V FƏSİL ÜZRƏ KİÇİK SUMMATİV QİYMƏTLƏNDİRMƏ NÜMUNƏSİ 
 
1.  Düzgün variantı  müəyyən edin: 
  İnsanda tez yuxu zamanı   tənəffüs tezliyi və nəbz vurğusunun sayı azalır / 
artır
  Şərti reflekslərin mərkəzi beyin qabığında / onurğa beynində yerləşir.  
  Şərti qıcıqlandırıcı, şərtsiz qıcıqlandırıcı ilə möhkəmləndirilmədikdə daxili / 
xarici tormozlanma yaranır. 
  Fərdi təcrübəyə əsaslanan  reflekslər şərtsiz / şərti reflekslərdir. 
  Səhərə yaxın tez yuxunun müddəti artır / azalır
  Sensor / qısamüddətli yaddaş reseptorlardan gələn məlumatın təsir izlərini bir 
neçə saniyə saxlaya bilir. 
 
2.  Verilmiş ifadələrin nömrələrini cədvəlin müvafiq sütununa yazın:  
1. Cisimlərin, əşyaların və hadisələrin oxşarlığının və fərqlərinin axtarış  prosesi.   
2. Bir əlamətin digərlərindən ayrılması (analiz əsasında həyata keçirilir). 3. Ümu-
mi xassələrə malik olan əşyaların və hadisələrin fikrimizdə birləşdirilməsi. 4. Əla-
mət və xassələrin xəyalən tam halda birləşdirilməsi. 5. Xəyalınızda əşyaların və ci-
simlərin hissələrə bölünməsi, onun hissələrinin, əlamətlərinin və xassələrinin ayrıl-
ması.  
Analiz Sintez 
Müqayisə Ümumiləşdirmə Mücərrədləşdirmə 
 
 
 
 
 
 
3.  Uyğunluğu müəyyən edin: 
 
 
1. Şərtsiz refleks 
 
2. Şərti refleks 
 
 
 
 
 
4.  M.Seçenova görə, baş beyin reflekslərinin 3 mərhələsinin ardıcıllığını 
müəyyən edin: 
a)  mərkəzi sinir sistemində baş verən oyanma və tormozlanma nəticəsində 
hissiyyat, təsəvvür və qavrayışların meydana gəlməsi; 
b)  hissiyyat, təsəvvür və qavrayışların qarşı insanda yaranan davranış 
hərəkətləri;  
c)  xarici təsirlərdən duyğu orqanlarında əmələ gələn oyanma. 
 
a. Uşaq anasını gördükdə əllərini ona tərəf uzadır. 
b. İnsan qəflətən səs gələn tərəfə dönür. 
c. İti əşyaya toxunduqda əlin o dəqiqə geriyə çəkilməsi. 
d. İnsan qaranlıqdan parlaq işıq olan yerə çıxdıqda  
    gözlərini qıyır.  
e. Ağıza qida düşdükdə ağız suyu ifraz olunur. 
f. Kəskin qoxu gəldikdə insan asqırır. 
g. Qol saatını evdə unutsanız da vaxtı  
    bilmək üçün qolunuza baxırsınız.

 
154
Yüklə 3,69 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin