Yaşar seyiDLİ, naiLƏ ƏLİyeva, xumar əHMƏDBƏYLİ Ümumtəhsil məktəblərinin 9-cu sinfi üçün

3.  Suallara cavab verin: 
1)  Bayquşların  yuvasında  müxtəlif  yaşda  balalar  olur.  Bəzi  bayquş  növlərində  balaların 
yumurtadan çıxması arasında 5–7 gün fərq olur. Bunun bioloji əhəmiyyəti nədir?  
2)  Treska balığının körpələri bəzi meduzaların zəhərli qolcuqlara malik çətiri  altında yaşayırlar. 
Balıq körpələrinin belə yaşayış yeri seçməsinin səbəbi nə ola bilər?  
3)  Az miqdarda bala dünyaya gətirən canlı növlərinin təbiətdə sağ qalması necə mümkün olur?  
 
 
Yaşamaq uğrunda  mübarizə 
Növdaxili 
mübarizə
?
?
?
?
8, ...

---

 
 
110 
 
 T
ƏBİİ SEÇMƏ VƏ ORQANİZMLƏRİN MÜHİT ŞƏRAİTİNƏ 
UYĞUNLAŞMASI 
 
 
 
İntensiv çoxalma zamanı növdaxili və ya növlərarası münasibətlər yaşamaq uğ-
runda  mübarizə  ilə  müəyyən  edilir.  Bu  mübarizədə,  adətən,  mühit  şəraitinə  daha 
yaxşı uyğunlaşan fərdlər salamat qalır və nəsil verir, digərləri isə çıxdaş edilir. Bir 
sözlə, onlar təbii surətdə seçilirlər. Beləliklə, yaşamaq uğrunda mübarizənin nəticəsi 
təbii seçmədir.  
Təbii seçmə. Təbii seçmə populyasiya daxilində baş verir və istənilən yaş döv-
ründə olan orqanizmə təsir edir. Həyat şəraitinin tədricən dəyişməsi əlamətin orta 
həddən kənara çıxmasına səbəb olur; məsələn, İngiltərədə sənaye şəhərləri yaxın-
lığında havanın tüstülü olması tozağacının gövdəsinin qaralmasına səbəb olmuşdur. 
Nəticədə ağ rəngli kəpənəklər daha tez nəzərə çarp-
dığı  üçün  quşlar  tərəfindən  yeyilmiş,  bu  isə,  öz 
növbəsində, tozağacı qarışcası kəpənəklərinin tünd-
rəngli  formaları  üstünlük  təşkil  etməsinə  gətirib 
çıxarmışdır. Mühit şəraiti dəyişdikdə müəyyən əla-
mətli  fərdlər  yaşamaq  uğrunda  mübarizədə  qalib 
gəlir, kənara çıxan əlamətli fərdlər isə çıxdaş olur.  
Əgər  şərait  sabit  qalırsa,  burada  yaşayan  po-
pulyasiyalarda əlamətlər də bir çox illər ərzində də-
yişməz  qalır.  Dəyişməz  şəraitdə  kənara  çıxan  əla-
mətli  fərdlərin  sayı  azalır.  Məsələn,  fırtına  zamanı 
İngiltərədə  uzun  və  qısa  qanadlı  sərçələr  məhv  ol-
muş, orta qanadlılar isə salamat  qalmışdır.  
 
 
Alimlər belə bir təcrübə aparmışlar: yaşıl örtük üzərinə 1200 qonur və 1200 yaşıl rəngli 
adi dəvədəlləyi buraxırlar. Təcrübə nəticəsində quşlar 75% qonur, 25% isə yaşıl 
həşəratları yemişlər. Qonur və yaşıl dəvədəlləyinin 
(həşəratların) məhvolma intensivliyini müəyyən edin.   
Məhvolma intensivliyi aşağıdakı düsturla hesablanır: