Yaşil iNKİŞAF: enerji SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ alternativ məNBƏLƏR 2 yaşil iNKİŞAF

3.4. Enerji subsidiyaları islahatları, dünya təcrübəsi və Azərbaycan
3.4.1. Ölkələr üzrə enerji subsidiyaları və həyata keçirilən islahatlar
Enerji subsidiyaları islahatından əvvəl ölkənin sosial iqtisadi inkişafı, ixrac 
və idxal strukturu, qanunlarının icrası, dövlətin demokratikləşmə və liberal-
laşma səviyyəsi düzgün dəyərləndirilməlidir. Bəzi iqtisadçı və siyasətçilərə 
görə daha demokratik ölkələrdə digərlərinə nisbətən subsidiyaları ləğv 
etmək daha çətindir. Belə ki, siyasi vəzifələri daha qısa müddətli olduğundan 
hakimiyyətdəkilər öz mövqelərini zəiflətmək istəmədikləri üçün subsidiyaları 
7
İEA, (2012), World Energy Outlook
8
İEA, OECD: World Bank, 2010, The Scope Of The Fossil Fuel Subsidies İn 2009 And The Roadmap For Phas-
ing Out Fosil Fuel Subsidies, səh:28

---

- 93 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
ləğv etmək və sürpriz nəticələrdən uzaq olmaq istəyirlər. Bundan başqa ener-
jini idxal edən ölkələrdə subsidiyaları aradan qaldırmaq daha asandır. Çünki 
dövlət xaricdən idxal olunan baha enerji daşıyıcılarının daxili bazarda ucuz 
satılması üçün tələb olunan səviyyədə subsidiyalaşmanı həyata keçirə bilmir. 
Əksinə enerji daşıyıcılarını ixrac edən ölkələrdə subsidiyalaşdırmanı həyata 
keçirmək daha asan olur. Enerji subsidiyaları ilə əlaqəli ədəbiyyatlarda adətən 
az gəlirli idxalatçı ölkələr (A), yüksək gəlirli idxalatçı ölkələr (B), az gəlirli ixra-
catçı ölkələr (C) və yüksək gəlirli ixracatçı ölkələr (D) şəklində bölgü aparılır. 
Aşağıdakı qrafikdə bu qruplar üzrə 2004-2010-cu illərdə ölkə büdcələrindəki 
enerji subsidiyaları göstərilmişdir. Qrafikdən də göründüyü kimi enerji ixra-
catçıları İEOÖ və az gəlirli ölkələrdə subsidiyalar daha yüksəkdir.