Yaşil iNKİŞAF: enerji SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ alternativ məNBƏLƏR 2 yaşil iNKİŞAF

YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
Nazirliyi mövcud olmamışdır. Ölkədəki enerji subsidiyalarının hesablanması 
çox çətindir. Beynəlxalq Enerji Agentliyinə görə burada 2005-ci ildə 26 milyard 
dollar dəyərində subsidiyalaşma həyata keçirilmişdir və Çin dünyanın üçüncü ən 
böyük enerji subsidiyalarının tətbiq olunduğu ölkəsidir (nominal olaraq, adam 
başına deyil). Liberal düşüncənin son zamanlar güclənməsinə baxmayaraq 
Çində enerji bazarı islahatları zamanı mühafizəkar düşüncə uzun müddət 
dominantlıq etmişdir. Bu da enerjinin əsas açar strateji əmtəə hesab edilməsindən 
dolayıdır. İEA hesalanmasına görə enerji qiymətlərinin  artmasından sonra 
sadəcə 2005-ci ildən 2006-cı ilə qədər subsidiyalar 58% yəni 11 milyard dol-
lar azalmışdır. Neft məhsulları və kömürdə tətbiq olunan nominal subsidiyalar 
kəskin şəkildə azalmış, lakin əhalinin isitmə və məişətdə istifadə etdiyi enerjiyə 
tətbiq olunan subsidiyalar dəyişməz qalmışdır. Ən vacib islahatlardan biri 11-ci 
beşillik planda əks olunan enerji üzrə qiymətləndirmə və vergiqoyma sistemidir. 
Bu neft və təbii qazla yanaşı bərpa edilən enerjini də ehtiva edir. 2008-ci il deka-
brdan etibarən Çin neft və dizel qiymətlərini sərbəstləşdirilməsinə başlayaraq 
istehlakçıların yanacaq vergilərini artırmaqla neftin qiymətləndirmə sistemini 
yeniləşdirmişdi. 2009-cu ildən etibarən Pekin Çin neft-qaz emalı müəssisələrinin 
qlobal bazara inteqrasiya etməsinə mane olan və neftin istismarını azaldan 
gecikmiş islahatları həyata keçirdi. Buraya həm də 2011-ci ildən etibarən strateji 
neft ehtiyatlarının artırılması planı daxildir.
Kömür subsidiyaları Çində mühim yerə sahibdir. 2008-ci ildə Pekin polad 
sənayesini 15,7 milyard dollar enerji subsidiyalarıyla təmin etmişdir. 2008-ci 
il iyun ayından etibarən benzin qiymətlərində 18% və dizeldə isə 16% artım 
olmuşdur.
Mənbə: Grant Dansie vb., (2010), Reducing Energy Subsidies in Chine, İndia And Russia: Dilem-
mas For Decision Makers, Sustainability Journal, səh.478.
İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə subsidiyalarıın mərhələli şəkildə ara-
dan qaldırılması birbaşa büdcə subsidiyalarının kəskin şəkildə azaldığını 
göstərir. 2004-2010-cu illərdə enerji subsidiyalarına görə fiskal yükü Əlavə 
2-də vermişik. Bu illər ərzində orta hesabla enerji subsidiyaları 1,8%-dən 
1,3 %-ə enmişdir, xüsusilə Azərbaycanda açıq enerji subsidiylarının tədrici 

---

- 97 -