Yaşil iNKİŞAF: enerji SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ alternativ məNBƏLƏR 2 yaşil iNKİŞAF

2.6.İqlim dəyişikliyi və ətraf mühitə təsirin azaldılması
Hazırda iqlim dəyişikliyi və mədən yanacaqları ehtiyatlarının azalma-
sı planetimizin üzləşdiyi əsas problemlərdəndir. Bu problemlərin həlli 
ənənəvi enerji resurslarından istifadənin azaldılmasını və istixana qazları-
nın (İXQ) atmosferə buraxılmasının dayandırılmasını tələb edir. Proble-
min həlli üçün dünyanın 192 ölkəsinin dövlət nümayəndələri 1997-ci ildə 
Yaponiyanın Kioto şəhərində atmosferə buraxılan və havanın istiləşməsinə 
səbəb olan karbon dioksid və başqa zərərli qazların atılmalarının azaldılma-
sı üzrə beynəlxalq saziş - Kioto Protokolunu imzaladılar. “BMT-nin İqlim 
dəyişmələri haqqında Çərçivə Konvensiyasına dair” bu protokol 2007-ci 
ildə bütünlükdə qüvvəyə mindi. Qəbul olunmuş sənədə əsasən, dünyanın 
sənaye cəhətdən güclü inkişaf etmiş 38 ölkəsi atmosferə karbon qazı atılma-
larını əhəmiyyətli dərəcədə azaldaraq, 2012-ci ilə qədər onların miqdarını 
1990-cı ildə olduğundan da 5,2% az səviyyəyə çatdırmalıdırlar. Bu məqsədlə 
AB ölkələri karbon qazı da daxil olmaqla İXQ-nin atılmalarını 8%, ABŞ 7%, 
Yaponiya isə 6% azaldacaqdır. Protokolun maraqlı tərəfi ondan ibarətdir ki, 
o, həmçinin İXQ emissiyaları üçün kvotalar nəzərdə tutur
8
. Belə ki, kvo-
ta həddini keçməyə məcbur olan ölkələr və ya şirkətlər atılmaları kvotada 
7
ibid
8
IETA: Greenhous Gas Market 2012. New Markets, New Mechanisms, New Opportunities [pdf]

---

- 58 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
göstərildiyindən daha az olan ölkələrdən və yaxud şirkətlərdən atmosferə 
əlavə atılmalar üçün ödənişli yolla icazə ala bilərlər. Sənəddə əksini tapan 
kvota sistemi İXQ bazarının aktiv formalaşmasına və karbon kreditlərinin 
inkişaf etməsinə təkan verdi. Məsələn, Misirin şimal sahilində yerləşən Af-
rikanın ən iri gübrə zavodu 2010-cu ildə atmosferə buraxılan karbon tul-
lantılarının $25 milyon dəyərində kompensasiyasını təqdim etmişdir. Bu 
kompensasiyalar Almaniyanın sənaye ürəyi sayılan Reyn-Rur bölgəsində 
kömürlə işləyən 5 elektrik stansiyasına satılmışdır
9
.
AEM texnologiyaları digər enerji resursları ilə müqayisədə ətraf mühitə 
daha az zərər vurur, eyni zamanda ümumi İXQ emissiyalarını azaltmaqla, 
etibarlı və davamlı enerji xidmətləri təklif edir. Bu baxımdan, AEM  həm ge-
osiyasi, həm də dəyişən enerji qiymətləri problemlərini azaldaraq, yeni tex-
nologiyaların yaranmasına və yerli iqtisadiyyatın inkişafına zəmin yaradır. 
Yuxarıda göstərilən amillər bir daha sübut edir ki, iqlim dəyişikliyi və ətraf 
mühitə dəyən zərərli təsirləri azaltmaq məqsədilə İXQ emissiyalarının azal-
dılması AEM texnologiyalarına artmaqda olan tələbatın  prioritet hədəfidir.