Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müsəllim Həsənov
|
-Anar müəllim, türk dili variantının tərəfdarları dilin assimlyasiyaya uğramasını,
dilin dəyişməsini yaxına qoymurlar. Onlar sadəcə olaraq dilin adının bərpa olunduğunu söyləyirlər. -Qardaş, iki dilin bir adı ola bilməz. Əgər Türkiyə türk dili ilə Azərbaycan dili bir dildirsə, başqa məsələ. Amma hər biri ayrı dildirsə, onda iki dilin bir adı olmaz. Axı Azərbaycan dili ləhcə deyil! Bu, ədəbi dildir! Bugünkü türk ədəbi dili və bugünkü Azərbaycan ədəbi dili eyni şeydir? Bunu mənə sübut etsinlər və mən də başlayım sizinlə «şu konuşmayı başqa tür kuralım». Azərbaycanda Türkiyəyə məhəbbətin qədim tarixi var. Bunun da səbəbləri hamıya bəllidir. Folklorumuz olduqca yaxındır. Qaracaoğlanla Aşıq Ələsgəri, Yunis İmrə ilə Aşıq Qurbanini ayırmaq çətindir. Amma indi söhbət bugünkü ədəbi dildən gedir. Söhbət 200 ildən bəri fərqlənən Türkiyə türkcəsi ilə Azərbaycan türkcəsindən gedir. Və bu iki dil bu gün eyni deyil. Bu gün də türklər bizi dəstəkləyir, «dəstəkləmək» - yaxşı sözdür, türkcədən kötürək. Lakin Türkiyəyə ifrat aludəçilik yaxşı nəticə verməz. Ruslarla ukraynalılar çox yaxındilli millətdirlər, lakin Ukraynada aparılan ifrat ruslaşdırma siyasəti ona gətirib çıxarıb ki, ukraynalılar ruslara «masqal» deyir, həqarətlə baxırlar. Eyni vəziyyət Belorusda da var.Əgər biz istəyiriksə ki, Türkiyə ilə münasibətlərimiz həmişə mehriban olsun, onda ifrat aludəçiliyə yol verməməliyik.
-O vaxt çıxış edərəm ki, məni dəvət eləsinlər. Əgər dəvət etsələr çıxış edib fikrimi deyə bilərəm. Amma bu da faktdır ki, mən Ali Sovetin komissiyasında indi dediyim fikirləri bildirmişəm. Görünür, bu fikirlərim bəyənilmədiyi üçün nə Milli Məclisin iclasına, nə də televiziyaya dəvət ediblər. Ona görə də sizə təşəkkür edirəm ki, qəzetinizdə fikrimi çatdırmaq üçün imkan yaradıbsınız.
-Bu söhbət tez-tez təkrar olunur. Bax, ziyalılar neyləyə bilərlər? Əgər ziyalılar durub piket keçirsələr, tutub basacaqlar ki, piket keçirmək olmaz. Ziyalılar Milli Məclisə dəvət olunmurlar, yaxud o ziyalılar dəvət olunur ki, onlar Milli Məclis deyəni deyir. İndi Siz deyin, ziyalılar neyləsin?Bir də son 5 ildə ən çox eşitdiyim söz - bunu xüsusən mənə deyirlər «uman yerdən küsərlər» olub. Mən də buna cavab olaraq deyirəm ki, «tək əldən səs çıxmaz».
-Bağışlayın məni, o da keçmişdən qalan fikirdir ki, mən Yazıçılar Birliyinə rəhbərlik edirəmsə, yazıçılar mənim arxamca getməlidir. Bu, belə deyil. Hər yazıçının öz fikri var. Mən öz fikrimi ifadə edə bilərəm. Özü də bu məsələ o qədər tələsik həll olundu ki, heç yığışıb məsləhətləşə də bilmədik. -Hər halda dillə-bağlı referendum keçirmək söhbəti də gedir. -Mən şəxsən bunun əleyhinəyəm. Çünki mən əminəm ki, referendum keçirilsə, ya Azərbaycan dili qalacaq, ya da Azərbaycan türkcəsi. Buna mənim şübhəm yoxdur. Amma mən bütün dünya qarşısında biabırçılıq sayıram ki, təzədən referendum keçirib öyrənək görək bizim adımız nədir, dilimiz nədir?Mən başqa bir «referendum» təklif edirəm. Bu gün bizim konstitusiyamızda dövlət dilimiz «Azərbaycan dili» adlanır. Yeni Konstitusiya qəbul edilənə qədər heç bir fərmanla dilə yeni ad verməmək, amma mətbuat səhifələrində yazanların, radio və televiziyada çıxış edənlərin «Azərbaycan», «Azəri», «Türk», «Azərbaycan türkcəsi», «Azəri türkçəsi» istilahlarını işlətməsinə imkan verilsin. Bunların hansı xalq tərəfindən daha geniş rəğbət, daha çox rəğbət qazanarsa, qulağa və üriyə yatarsa, daha sıx-sıx işlənərsə, onu da gələcək Konstitusiyada rəsmiləşdirə bilərik.
-Bununla əlaqədar referendum keçirilməsi məsələsindən söhbət açan bəzi siyasətçilər deyir ki, xalq referendumda qaraya ağ deyə bilər. Bu fikrə Sizin münasibətimizi bilmək maraqlı olardı. Axı tək-tək adamlar yox, bütöv xalq qaraya necə ağ deyə bilər? -Mən belə hesab edirəm ki, Azərbaycan türkcəsini tək türk dili adlandırmaq elə özü qaraya ağ deməkdir.
-Onu deyə bilərəm ki, mən bir az səbrli adamam, onun bağrı çoxdan çatlayardı. -Söhbət üçün təşəkkür edirəm. Müsahibəni apardı Müsəllim Həsənov («Müstəqil qəzet». 8 yanvar 1993)
|