Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından

TÜRK  DÜNYASI  BİRİNCİ  BEYNƏLXALQ 

MƏDƏNİYYƏT QURULTAYININ AÇILIŞINDA ÇIXIŞI 

 

Sayın  vali,  sayın  rektor,  əziz  dostum  Fikrət  Türkmən  bəy!  Azərbaycan  Yazıçılar 

Birliyi adından bu möhtəşəm Qurultayı salamlayıram. Səksən il bundan qabaq 1926-cı ildə 

Bakıda  tarixdə  ilk  dəfə  Birinci  Türkoloji  Qurultay  keçirildi.  O  zaman  tək  bağımsız 

(müstəqil)  türk  dövləti  vardı  -  Türkiyə.  İndi  uluslararası  tədbirlərdə  altı  müstəqil  türk 

dövlətinin  bayraqları  dalğalanır,  Türk  düyasının  toplantılarında  yeddinci  bir  bayrağı  - 

Qüzey Kiprıs Türk Cümhuriyyətinin bayrağını da qürurla seyr edirik. Tarixin, taleyin hər 

bir xalqa qismət etdiyi ən böyük mutluluq, səadət -bağımsızlıq, müstəqillikdir. Nə yazıq ki, 

biz  Azərilər  bu  mutluluğun,  bu  bəxtiyarlığın  dadını  yetərincə  çıxara  bilmədik,  çünki 

qəblimizdə  Qarabağ  adlı  böyük  bir  yara  var.  Kiprıs  sorunu  tək  Quzey  Kiprısın  və 

Türkiyənin  deyil,  bütün  Türk  dünyasının  sorunu  olduğu  kimi  Qarabağ  dərdi  də  tək 

Azərbaycanın deyil, bütün Türk dünyasının dərdidir. 

Bu Qurultayımız kültür, mədəniyyət qurultayı olması çox önəmlidir. Azərbaycanın 

və Türk dünyasının böyük şairi Hüseyn Cavid deyir ki, «Turana qılmcdan daha kəsgin ulu 

qüvvət, yalnız mədəniyyət, mədəniyyət, mədəniyyət!» 

Doğrudan da bu gün Türk dünyasına siyasi və iqtisadi gəlişmə qədər, bəlkə onlardan 

da  vacib  olan  mədəniyyətdir.  Bəzən  «türk  xalqları  tarix  yazmayıblar,  tarix  yaradıblar» 

deyirlər. Bəzən də «qılınc bizim əlimizdə olub, qələm düşmənlərimizin» deyə öyünür ya 

heyfslənirik.  Öz  tariximizi  özümüzün  yazmağın  zamanı  gəldi  və  tarixi  yaratmaq  qədər 

tarixi  yazılı  mətnlərdə  əks etmək  də son dərəcə önəmlidir.  Bu  gün  biz  hamımızın, bütün 

türk  xalqlarının  bilim  adamlarının,  qələm  sahiblərinin  qeyrətiylə  Ortaq  türk  tarixi,  Ortaq 

türk  ədəbiyyatı  tarixi,  ortaq  lüğətlər,  terminlər  yaratmalıyıq.  Türk  dünyasının  ortaq 

informasiya bankı yaranmalıdır və həqiqətlərimizi dünyaya çatdırmağı bacarmalıyıq. 

Hər bir türk xalqı tarixən formalaşmış öz dilini qoruyub saxlamaqla Türkiyə türkcəsi 

aramızda iletişim (ünsiyyət, rabitə, əlaqə) dili olmalıdır. Keçmiş sovet Cümhiriyyətlərinin 

müstəqilliklərini elan etmələrindən on beş-on altı il keçir, hələ də bir-birimizlə rus dilində 

---

246 

 

danışırıq.  Mən qətiyyən  rus  dilinin  əlyhinə deyiləm.  Mənim  mənəvi  aləmimdə,  müəyyən 

bilik  və  savad  qazanmağında  bu  dilin  müstəsna  rolu  var.  Amma  mən  istəyirəm  ki,  bir 

qazax  bir  Azərbaycanlıyla,  bir  özbək  tatarla  yalnız  rus  dilində  deyil,  həm  də  Türkiyə 

türkcəsində danışsınlar. Esperanto sayağı süni Ortaq dil yaratmaq xulyalarına uymaq-dansa 

türk xalqları içində ən zəngin dövlətçilik gələnəyinə (ənənəsinə) sahib olan bir ölkənin dili 

-  Türkiyə  türkcəsi  Türk  dünyasının  iletişim  (ünsiyyət)  dili  olimaladır.  (Bu  təklifım 

qurultaym Sonuc bildirgəsində - Yekin bəyanatında öz əksini tapdı - A.) 

Türk dünyasım mənəvi və mədəni həyatınm inkişafı və zənginləşməsi yolunda bura 

toplaşan bilim adamlarına başarılar dilərəm.