Haydovchilar va chiptachilar mehnatini tashkil etish usullari
Bugungi kunda yo‘lovchilarni avtobuslarda tashishda haydovchilar va chiptachilar mehnati va dam olishini tashkil etishda quyidagi usullardan fodalanilayapti:
uchtalangan (uchlangan) usulda mehnatni tashkil etish;
ikki yarimtalangan usulda mehnatni tashkil etish;
ikkitalangan usulda mehnatni tashkil etish;
bir yarimtalangan usulda mehnatni tashkil etish;
bittalangan usulda mehnatni tashkil etish;
juftlangan usulda mehnatni tashkil etish.
Har bir yo‘nalish uchun haydovchilar va chiptachilar mehnatini tashkil etish usulini tanlashda quyidagilarga alohida e’tibor berilishi kerak: yo‘lovchilar oqimini kunning soatlari va yo‘nalish bo‘laklari bo‘yicha taqsimlanishi, “tig’iz soat”larni boshlanishi va tugashi, yo‘nalishda ishlash uchun zarur bo‘lgan avtobuslar soni, ularning sig’imi va h.k.
Uchtalangan usulda haydovchilar (chiptachilar) mehnatini tashkil etish
Bu usulda har bitta avtobusga uchta haydovchi (chiptachi) biriktiriladi. Har kuni avtobusda ikki haydovchi va ikki chiptachi ishlaydi. Har ikki ish kunidan keyin har bir haydovchi va chiptachi uchun dam olish rejalashtiriladi (5.2.1-jadval).
5.2.1- jadval Uchtalangan usulda mehnatni tashkil etilganda haydovchi(chiptachi)larning ish jadvali
Avtobus
|
Haydovchilar (chiptachilar)
|
Oy kunlari
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
I
|
Birinchi
|
I
|
I
|
D
|
II
|
II
|
D
|
I
|
I
|
D
|
II
|
II
|
D
|
I
|
I
|
D
|
Ikkinchi
|
II
|
D
|
I
|
I
|
D
|
II
|
II
|
D
|
I
|
I
|
D
|
II
|
II
|
D
|
I
|
Uchinchi
|
D
|
II
|
II
|
D
|
I
|
I
|
D
|
II
|
II
|
D
|
I
|
I
|
D
|
II
|
II
|
Eslatma: I, II – smenalar; D – dam olish.
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, mehnatni bunday tashkil etish usulida har bir haydovchi bir oyda 20 kun ishlaydi va 10 kun dam oladi.
Agar bir kunlik ish vaqti 7 soat deb qabul qilinsa, bitta haydovchining bir oylik ish vaqti 160-185 soatni tashkil etishi mumkin. Avtobusni ishga chiqishga tayyorlash va ishdan keyingi tugallash vaqtlari (0,38 soat) hisobga olinsa, avtobusning kunlik ishdagi vaqti quyidagicha
aniqlanadi (Boy = 170 soat deb qabul qilinganda):
Тish
170 (20 0,38) 3 16,6soat
30
Agar haydovchilarga tushlik qilish uchun ajratilsa 0,5 soat vaqt bo‘lsa, avtobus ishda 17,1 soat, agar 1 soat ajiratilsa, 17,6 soat bo‘lgan. Sutka 24 soatdan iborat ekanligi hisobga olinsa, avtobuslar ishga juda erta chiqib ishdan juda kech qaytar ekan. Bunday hollarda haydovchilar mehnatini tashkil etishning uchtalangan usulini qo‘llash maqsadga
muvofiq bo‘ladi.
Ikki yarimtalangan usulda haydovchilar (chiptachilar) mehnatini tashil etish
Bu usulda ikkita avtobusga 5 ta haydovchi (chiptachi) biriktiriladi. Ikkita haydovchi har kuni bitta avtobusda yana ikkita haydovchi ikkinchi avtobusda ishlaydi. Beshinchi haydovchi (chiptachi) har ikkala avtobusda ishlab ularni almashtirib boradi. Har to‘rt ish kunidan keyin haydovchilarga bir kun dam beriladi (5.2.2-jadval).
5.2.2-jadval Ikki yarimtalangan usulda haydovchi(chiptachi)lar mehnatini tashkil etish jadvali
Avtobuslar
|
Haydovchilar (chiptachilar)
|
Oy kunlari
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
…
|
I
II
|
Birinchi
|
1
|
1
|
1
|
1
|
D
|
2
|
2
|
2
|
2
|
D
|
1
|
1
|
1
|
1
|
D
|
|
Ikkinchi
|
2
|
2
|
2
|
D
|
1
|
1
|
1
|
1
|
D
|
2
|
2
|
2
|
2
|
D
|
1
|
|
Uchinchi
|
1
|
1
|
D
|
2
|
2
|
2
|
2
|
D
|
1
|
1
|
1
|
1
|
D
|
2
|
2
|
|
Тo‘rtinchi
|
2
|
D
|
1
|
1
|
1
|
1
|
D
|
2
|
2
|
2
|
2
|
D
|
1
|
1
|
1
|
|
Beshinchi
(almashti- ruvchi)
|
D
|
2/II
|
2/II
|
2/I
|
2/I
|
D
|
1/II
|
1/II
|
1/I
|
1/I
|
D
|
2/II
|
2/II
|
2/I
|
2/I
|
|
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, 5-haydovchi ikki kun bir avtobusda keyingi ikki kun ikkinchi avtobusda ishlar ekan. Haydovchilarning oylik ish balansi Boy=170 soat deb qabul qilinganda avtobusning kunlik ish vaqti:
Тish
170 (24 0,3) 2,5 13,8soat
30
Agar haydovchilarga tushlik qilish uchun 0,5 soat vaqt ajratilsa, avtobus ishda 14,3 soat, 1 soat ajratilsa, 14,8 soat bo‘lar ekan.
Haydovchilar mehnatini bu usulda tashkil etilganda ularning ish vaqtini yo‘lovchilar oqimining kunning soatlari bo‘yicha taqsimlanishiga qarab quyidagicha tashkil etish mumkin:
Har bir haydovchining ish vaqti bir xil, ya’ni, 6,9 +0,38=7,28 soat.
Bitta haydovchining ish vaqti qisqartirilgan (o‘rtacha – 5 soat), ikkinchisiniki esa, uzaytirilgan (o‘rtacha – 9 soat). Bu yerda yana shuni ham eslatib o‘tish joizki, ikkinchi usulni qo‘llaganda ish vaqtida avtobuslarni “tindirish” (otstoy) vaqti ham ko‘zda tutilishi mumkin.
Ikkitalangan usulda haydovchilar (chiptachilar) mehnatini tashkil etish
Bu usulda har bitta avtobusda ikki haydovchi (chiptachi) 6 kundan ishlaydi. Ularni almashuvi odatda bosh yoki oxirgi bekatlarning birida amalga oshiriladi. Har kuni bir haydovchi (chiptachi) birinchi smenada keyingi kuni esa ikkinchi smenada ishlaydi. Har uchta avtobus brigadaga bitta almashtirib boruvchi haydovchi biriktiriladi. Haydovchilarning ish vaqti 7 soat, dam olish va bayram kunlaridan avvalgi ish kunlari esa 6 soatdan qilib belgilanadi (5.2.3-jadval).
5.2.3-jadval
Ikkitalangan usulda haydovchi(chiptachi)larning oylik ish jadvali
Avtobuslar
|
Haydovchilar (chiptachilar)
|
Oy kunlari
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
...
|
I
II III
|
Birinchi
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
D
|
2
|
2
|
2
|
2
|
2
|
2
|
D
|
1
|
|
Ikkinchi
|
2
|
2
|
2
|
2
|
2
|
D
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
D
|
2
|
2
|
|
Uchinchi
|
1
|
1
|
1
|
1
|
D
|
2
|
2
|
2
|
2
|
2
|
2
|
D
|
1
|
1
|
1
|
|
Тo‘rtinchi
|
2
|
2
|
2
|
D
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
D
|
2
|
2
|
2
|
2
|
|
Beshinchi
|
1
|
1
|
D
|
2
|
2
|
2
|
2
|
2
|
2
|
D
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
|
Oltinchi
|
2
|
D
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
D
|
2
|
2
|
2
|
2
|
2
|
2
|
|
Yettinchi
|
D
|
2/III
|
2/III
|
2/II
|
2/II
|
2/I
|
2/I
|
D
|
1/III
|
1/III
|
1/II
|
1/II
|
1/I
|
1/I
|
D
|
|
Bir yarimtalangan usulda haydovchilar (chiptachilar) mehnatini tashkil etish
Bu usulda har ikkita avtobusga bittadan haydovchi (chiptachi) biriktiriladi. Asosiy haydovchilarni dam olish kunlari (har ikki kunda) uchinchi haydovchi almashtirib turadi. Bu usulda ham uchtalangan usuldagi kabi har bir haydovchi (chiptachi) oy davomida 20 kun ishlaydi va 10 kun dam oladi (5.2.4-jadval).
5.2.4-jadval Bir yarimtalangan usulda haydovchi(chiptachi)larning oylik ish jadvali
|
Avt
obu slar
|
Haydovchilar
|
Oy kunlari
|
|
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
...
|
|
I II
|
Birinchi
|
1
|
1
|
D
|
2
|
2
|
D
|
1
|
1
|
D
|
2
|
2
|
D
|
1
|
1
|
D
|
|
|
Ikkinchi
Uchinchi
|
2/D
|
D2/I
I
|
1
2/I
|
1
D
|
D
1/II
|
2
1/I
|
2
D
|
D
2/II
|
1
2/I
|
1
D
|
D
1/II
|
2
1/I
|
2
D
|
D
2/II
|
1
2/I
|
|
Тish
170 (20 0,38)1,5 8,3soat
30
Haydovchining ish kuni esa 8,68 soatni tashkil etadi.
Bittalangan usulda haydovchilar (chiptachilar) mehnatini tashkil etish
Bu usulda har bir avtobusga faqat bitta haydovchi (chiptachi) biriktiriladi. Ish kuni 7 yoki 8 soatlik qilib belgilanadi.
Juftlangan usulda haydovchilar mehnatini tashkil etish
Bu usulda har bir avtobusga ikki haydovchi (chiptachi) biriktiriladi. Haydovchi (chiptachi) bir kun ishlab bir kun dam oladi. Ish vaqti 11-12 soatni tashkil etadi.
Dostları ilə paylaş: |