Pilla va ipak so‘zlari ham Xitoy xalqi tomonidan birinchi marotaba
nom berib atalgan. Yevropaliklar Xitoy davlati bilan savdo-sotiq qilib,
xitoyliklarni serklar, vatanini esa Serk davlati deb atashgan. Shundan kelib
chiqib, ipakning lotincha nomi ham serk deb ataladi.
Tarixiy manbalarda pilla va ipak to‘g‘risidagi ma’lumotlar afsonaviy
xususiyatga egaligi bayon etilgan. Xitoy tarixchisi Chu-Kingning ma’lumotlarida
Xitoy davlati rahbari Shinam ipakchilikni rivojlantirish
uchun katta xizmat
ko‘rsatgan. Xitoyliklar asta-sekin ipak qurtlarini boqib, ko‘paytirib va o‘rgana
borib, ulardan pilla va pilladan ipak momig‘i olishga o‘tganlar. Ipak momig‘idan
asta-sekin qimmatbaho mato tayyorlaganlar.
Eramizdan avvalgi 2698 yilda Xitoy imperatorining
rafiqasi Si Lingchi
(boshqa bir ma’lumotlarga qaraganda imperator qizi Luichen ) birinchi marotaba
ipak qurti o‘ragan pilladan tola olish yo‘lini topgan.
Si-Linchining ma’lumotiga ko‘ra Xitoy imperatorining
rafiqasi va qizi
pillachilik xudosi deb atalgan. Chunki pilladan tola olgach undan chiroyli liboslar
tayyorlangan. Ipak tolasi va undan tayyorlangan liboslar faqat imperatorlar va
ularning oila a’zolariga sovg‘a sifatida tortiq qilingan.
Keyinchalik esa bunday
liboslardan imperatorlar qarindoshlari va boy zodagonlarning oilalari ham
foydalanishga ruxsat etilgan.
Bunday qimmatbaho liboslarni tayyorlash uchun
Xitoy imperatorlari qurt
boqish va pilla olish uchun alohida e’tiborni qaratib, pillachilikni rivojlantirish
to‘g‘risida
farmoyishlar chiqarib, taraqqiyotga katta hissa qo‘shgan. Bunday
e’tibor to‘g‘risida Xitoy tarixchisi Konfutsiya (eramizdan 551-479 yillar)
ma’lumotlarida bayon etilgan.
Boshqa bir tarixiy ma’lumotlarda Xitoyda eramizdan 2357 yil oldin ipak
qurtlarini boqish uchun imperatorlar va knyazlarning maxsus qurtxonalari bo‘lgan.
Eramizdan 2255 yil oldin Shandun provinsiyasi
Xitoy imperatoriga pilla
yetishtirib, ipak tayyorlagani va uni sotganligi uchun soliq to‘lagan.
Xitoyda eramizdan 2200 yil oldin pilladan ipak tolasi olinib,
unga rang
berganligi tarixda yozib qoldirilgan. Ipak olish rang berish ishlari avloddan avlodga
o’tib kelib hozirgi vaqtda ham Xitoyda pilladan ipak olish va rang berish ishlari va
tabiiy ipakdan kashta tikish an’analari saqlanib kelmoqda.
2- rasm 1.2.[19] Qadimda ipak qurti boqish va pillasidan ipak olish jarayonlari.
Xitoy tarixchisi Konfutsiyning ma’lumotiga ko‘ra eramizdan 2022 yil oldin
xitoylik pillachilar imperator Yunga qizil va qora rangga bo‘yalgan matodan
tayyorlangan libosni sovg‘a qilganlar.
Eramizdan 2000 yil oldin ipakdan tayyorlangan matolardan turli rangdagi
bayroq va soyabonlar tayyorlaganlar.
3.-rasm.1. [19] Imperator va 2. malika ipakdan tayyorlangan
qimmatbaho libosda
Bunda mamlakatdagi har bir elat va urug‘lar o‘zining bayrog‘iga ega bo‘lib,
bu bayroqlar turli ranglarda: sariq, yashil, havorang, qizil, qora va boshqa ranglarda
mavjud bo‘lgan .
4-rasm [19] Hozirgi vaqtda ham Xitoyda ipakni yigirish dastgohlari mavjud bo‘lib qo‘l mehnati
yordamida ishlaydi
Tarixchi Zilbermanning ma’lumotiga ko‘ra, ipakchilik Xitoyda dinastiyalar
tarixiga (davlatni boshqaruvchilar) ega bo‘lib, qaysi dinastiya hukmdor bo‘lsa,
uning ipak bayrog‘i alohida rangda ajralib turgan.
Dostları ilə paylaş: