Yorqinoy mirzayeva tut ipak qurti
Tut ipak qurti urug‘ida uchinchi davr - urug‘ning
Yüklə 7,12 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
5.8. Tut ipak qurti urug‘ida uchinchi davr - urug‘ning
bahorgi rivojlanishi Urug‘ diapauza holatida bo‘lgan qishlov davri tamom bo‘lgandan keyin bahorda urug‘ rivojlanishining uchinchi davri boshlanadi, bu davr sharoitga qarab, 10-15 kun davom etadi va urug‘dan qurt chiqishi bilan tugallanadi. Bahorgi rivojlanish davrining boshlarida embrion bir qavat hujayralardan iborat cho‘ziq plastinka holida bo‘ladi. Embrion plastinkasining oxirlarida kurakchalar shaklidagi kengaygan joylar bor. Urug‘ning bahorgi rivojlanishi embrionda birlamchi egatning hosil bo‘lishidan boshlanadi, bu egatcha embrionning tashqi tomonidagi o‘rta chiziq bo‘ylab joylashadi. Embrionning ichki tomonida, xuddi ana shu joyda hujayralar valik shaklida bo‘rtib chiqadi. Embrion tashqi tomonining chetlari egilib, birlamchi egatcha bo‘ylab birikadi va yuqorigi embrion yaprog‘ini hosilqiladi. Embrionning ichki tomonidagi valik hujayralar ular ko‘paygan (urchigan) vaqtdao‘rta embrion yaprog‘i hosil bo‘ladi. Birlamchi egatchaning oldingi va opqa uchlari bo‘rtib chiqib, og‘iz hamda opqa chiqaruv teshiklarining boshlang‘ichlarini hosil qiladi. 110-rasm. A – Dastlabki egatchaning hosil bo‘lishi.B-yuqorigi va o‘rta embrion yaprog‘ining hosil bo‘lishi (ko‘ndalang kesikda ko‘rinishi). V-embrionning qorin tomondan ko‘rinishi .G- bo‘ylamasiga kesilgan embrion bargchalarining joylashuvi,pastki embrion yaproqchasining hosil bo‘la boshlashi. D - embrion tanasi yon tamonlarining yaqinlashish protsessi. E-embrion tanasining chetlari orqa tomonining o‘rta chizig‘i bo‘ylab birikib bo‘lgandan keyin embrion tanasi silindr shaklini olgan. Ana shu bo‘rtiklar chetidagi hujayralarning bir qismi ko‘payib,pastki embrion yaprog‘ini hosil qiladi. Shunday qilib , embrion plastinka yuqorigi ,o‘rta va pastki embrion yaproqlaridan iborat uch qavatli bo‘lib qoladi. Bu davrda embrion plastinkasida 18 ta bo‘g‘imni aniq ko‘rish mumkin,bu bo‘g‘imlar metamerlar deb ataladi.Dastlabki ettita metomerdan ipak qurtining ko‘kragi va o‘simtalari bilan birga boshi hosil bo‘ladi. Embrion plastinkasining chetlari tez orada ichki tomonga qarab asta-sekin egila boshlaydi. Ular o‘sib, bir-biri bilan qo‘shiladi, buning natijasida embrion silindrsimon- chuvalchang shakliga kiradi. Embrion tanasining ichki tomonga qaragan (orqa tomoni)o‘rta qismida hujayralar bir-biriga qo‘shilmagan joy bor. Bu joy kindik naychasi deb ataladi. Kindik naychasi orqali embrion bushlig‘iga sariqlik hujayralari kiradi. Embrionning bundan keyingi rivojlanish davrida embrion yaproqlari differensiatsiyalanadi (bir –biridan ajraladi).Yuqorigi embrion yaprog‘idan xitindan iborat bir qancha organlar teri qoplami, oldingi vaorqa ichaklar, traxeya tizimi shuningdek, ipak ajratuvchi bezlar, nerv tizimi, sezuv organlari, Malpigiev naychalari hamda po‘st tashlash bezlari hosil bo‘ladi. O‘rta embrion yaprog‘idan muskullar, qon hosil qiluvchi hujayralar, bel naychasi va jinsiy bezlar hosil bo‘ladi. Pastki embrion yaprog‘idan esa o‘rta ichakning bezsimon epiteliysi hosil bo‘ladi. Urug‘lar bahorda ochirilganda yettinchi, sakkizinchi kunlarga borib embrionlar anchagina kattalashib qoladi va organlar hosil bo‘lish jarayoni, tugallanadi. Bundan keyin ayrim organlarning hujayralari faqat o‘z vazifasiga moslasha boshlaydi. Urug‘ning bahorgi rivojlanish davrida tuxumda maxsus (alohida) o‘zgarish sodir bo‘ladi, bunday o‘zgarish blastokinez deb ataladi. Blastokinez davri boshlanguncha embrion tuxumda egik holatda yotadi, uning qorin tomoni tuxum chetiga nisbatan shunday joylashganki, bunda hosil bo‘lgan ipak qurtining ko‘krak va qorin oyoqlari tuxum po‘chog‘iga borib taqaladi. Embrionning orqa tomoni esa tuxumning o‘rta qismiga qaragan bo‘ladi. Urug‘ning yanada rivojlanib borishi bilan, embrionning bunday joylashuvi tuxumning ichki bo‘shlig‘idan to‘la ravishda foydalanishga to‘sqinlik qiladi, shuning uchun blastokinez davrida embrion egilib, tuxum ichida o‘girilib oladi. Ochirishning bu davrida urug‘ o‘ziga xos bir tarzda chatnab va irg‘ib ketadi. Blastokinez davridan keyin embrionning orqa tomoni tuxum po‘chog‘i tomonga, qorin tomoni esa uning o‘rta qismiga qarabqolgan bo‘ladi. Kindik naychasi tez orada ishlashdan to‘xtaydi va ajralib chiqadi. Embrion sariqlik xaltasi deb ataluvchi - bo‘shliqqa tushib qolgan bo‘ladi. Blastokinez davri keyin embrion tez o‘sadi va tuxumdan chiqish oldidan u tuxum ichida, |