Yosh fiziologiyasi va gigienasi

10.5. Nafas olish gigiyenasi

Nafas olish va chiqarish harakatlarini to’g’ri bajarish nafas olish gigiyenasida muhim ahamiyatga ega. Jismoniy tarbiya darslarida bolalarni to’g’ri nafas olishga o’rgatiladi. Nafas olish organlarini rivojlantirish uchun bolalarga o’tirish, yugurishda, suzishda, velosiped uchish va gimnastika bilan shug’ullanganda nafas olish qoidalarini o’rgatish, ya’ni ularni burundan nafas olishga o’rgatish kerak, chunki burundan nafas olganda organizmni yallig’lanish kasalliklariga va infeksiyalarga chidamlilik darajasi ortadi. Og’iz bilan nafas olganda kalla suyagining yuz qismida ko’krak qafasining rivojlanishida kamchiliklar ko’zatiladi.

Jismonan jihatdan chiniqqan bolalarda o’pka ventilyatsiyasi kuchli va nafas olish chuqur bo’ladi, bu yurak-tomir va asab tizimiga, hamda boshqa organlarga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
Bolalar va o’smirlar yilning barcha fasllarida imkoni boricha sof havoda ko’proq bo’lishi, kerak. Bog’cha yoshidagi bolalar har kuni ochiq havoda kamida 5 soat, kichik maktab yoshidagi bolalar 3 soat bo’lishi shart.Maktab, lisey va kollejlarda sinf xonalari, laboratoriya, ustaxonani tez-tez shamollatib turish kerak. Bolalar yozda hovli yoki uyda derazani ochib qo’yib, qishda esa fortochkalarni ochib qo’yib uxlashi lozim. Ana shunda ular toza havodan yaxshi nafas oladilar.
Sinf va o’quv xonalarining shamolatilishini gigiyenik jihatdan baholash.Odatda yopiq binolar havosining kimyoviy tarkibi va fizik xossalarini yaxshilash uchun ventilyasiya yoki shamollatish usulidan foydalaniladi. Bunda tabiiy va sun’iy ventilyasiya tafovut qilinadi.
Tabiiy ventilyasiya deb o’zgarmagan tashqi havoning qurilish materialidagi teshiklar va eshik hamda derazalarning ochiq joylaridan xona ichiga kirishini tabiiy ventilyasiya, deb atash rasm bo’lgan. Ayni vaqtda tashqari va ichkaridagi haroratning har xil bo’lishi, shuningdek bosimlarning farqi va boshqa sabablar havo kirib turishiga sabab bo’ladi.
Sun’iy ventilyasiya deb maxsus texnika qurilmalari vositasida havo kiritishga aytiladi. Bunda havoning tortilishini mexanik yo’l bilan kuchaytirib beradigan elektr motor yoki deflektor havoni harakatlantirib turadi.
Hojatxonalar, bufet-kutubxonalar va yechinish xonalarini shamollatish vaqtida tashqaridan kiradigan havo kamroq, tashqariga chiqadigan havo esa hammadan ko’p chiqishiga qarab borish zarur. Shunda o’sha xonalarning hidi ko’tariladi va o’quv xonalariga o’tmaydi.