Yoshlar siyosati va sport vazirligi jismoniy tarbiya va sport

Harakatli o‘yinni tarbiyaviy vazifasi
Jismoniy sifatlarni tarbiyalashda harakatli o‘yinning ahamiyati juda xam katta: tezlikni, tezkor-kuchlilik, kuchni, egiluvchanlikni. Shu bilan birga xarakatli o‘yinda, ya’ni xayot uchun eng muhim bo‘lgan jismoniy sifatlarni kompleks ravishda rivojlantiradi.
Ko‘pchilik xarakatli o‘yinlar o‘yin qatnashchilaridan tezlikni talab qiladi. (tezda qochib ketish, quvlab etish, signalga, musiqaviy signallarga tezda javob berish)
O‘yinda doimiy ravishda o‘zgarib turuvchi sharoitda, o‘yin qatnashchilaridan bitta harakatdan boshqasiga tezda o‘tishni talab qiladi, epchillikni tarbiyalashga yordam beradi.
Tezkorlik-kuchlanish yo‘nalishidagi o‘yinlar kuchni tarbiyalaydi.
Zo‘riqish harakatini tez-tez qaytarish bilan o‘ynaladigan o‘yin bir muncha kuchni va energiyani sarf qilish bilan bog‘liq bo‘lgan uzluksiz harakat faoliyati, chidamlilikni rivojlantirishga yordam beradi. Bolalarning ahloqiy tarbiyasida harakatli o‘yinlarning ahamiyati juda kattadir.
Ko‘pchilik harakatli o‘yinlar syujet bilan bog‘liq bo‘lib, u hayvonot dunyosini, tabiat hodisalarini, kattalarni o‘zaro munosabatlarini va mexnatdagi xarakterini ochib beradi.
O‘yinlarni bilishga oid faoliyatini faollashtiradi, bolalarni bilishini, yangi tasavvurlar bilan boyitadi, kuzatuvchanlikni faollashtiradi va yo‘naltiradi.
Harakatli o‘yin jamoaviy xarakterga ega bo‘lib, va shu bilan bog‘liq, bolalarni jamoa bo‘lib harakatlanish faoliyatiga o‘rgatadi. Bolalar o‘yin o‘rtoqlik hissini, birdamlikni va bir-birini harakat qilishini javobgarligini rivojlantiradi. Bola jamoaga oid o‘yinda qatnashib, kamida va o‘rtoqlarining manfaatini ko‘zlab, o‘zini qiziqishlarini fido qiladi: qiziqishga erishish uchun, yaxshi xolatda turgan o‘rtog‘iga joyini bo‘shatib berish. “Asr” tushganni qutqarishga harakat qilish, o‘zining komandasini yaxshilik uchun, harakatini tezroq bajarishga harakat qiladi.
O‘yinda o‘rtoqlari va birdamlik hissiyotlarini sekin asta tarbiyalanib boradi. Bog‘chagacha tarbiya yoshidagi bolalardan va kichik bog‘cha yoshidagi bolalardan o‘rtoqlari bilan o‘yinda faqat o‘zlarining xarakatlarini kelishilgan holda bajarishni talab qiladi, keyinchalik esa o‘yinda o‘zaro qo‘llab quvvatlash, o‘rtog‘iga yordam berish namoyon bo‘ladi.
Bitta komandani ikkinchi komandaga, bita o‘yinchi ikkinchi o‘yinchiga qarshi harakat qilishi o‘yinni o‘ziga hos hususiyatidir. Shu bilan bog‘liq holda o‘ynovchilarning oldida o‘z vaqtida hal etishni talab qiladigan juda ko‘p hilma hil vazifalar kelib chiqadi. Buning uchun qisqa vaqt ichida tug‘ilgan sharoitni baholay bilish zarur, shuning uchun to‘g‘ri harakatni tanlash va ularni bajarish kerak. Ushbu o‘yin kuchi o‘zini o‘zi bilishiga yordam beradi.
O‘ynovchilar o‘rtasidagi o‘zaro aniq munosabatlarni nafaqat musobaqalashishdagi kurashish o‘zaro hamkorlikni bajarishni o‘ziga hos hususiyati jadalligini va umumiy zo‘r berish razmerlarini, ayrim kechikmalarni umumiy xarakatni aniqlaydi.
O‘yin qoidalari oila intizomini, vijdonli ko‘zini kuchli qo‘zg‘ata olishdan keyin, o‘zining qo‘lga olishini bilish o‘zining egoistligini birdaniga kuchayishini ushlab qolishni tarbiyalashga yordam beradi.
Xarakatli o‘yinlar bolalarni badiiy tarbiyalashga ham yordam beradi. Bolalarda badiiy ijodiy iskani birinchi namoish qilishda qoida bo‘yicha o‘yin shaklini qabul qiladi. Bolalar o‘yinda ayniqsa bog‘chagacha va kichik bog‘cha yoshidagi bolalarda ijodiy ko‘z oldiga keltirish katta o‘rinni egallaydi, oddiy tayoq yoki yog‘och, velosiped va qilish bo‘lishi mumkin va hokazolar. Tasavvur qilish va ijod qilishni nafaqat to‘liq shaklidagi o‘yinlarni, balki mazmuni bilan tashkil etadigan xarakatli o‘yinlarni ham rivojlantiradi. Qilishga bolalar tushunchasi bilan tashkil qilingan. Shunday o‘yinlar jarayonida rivojlanadi va takomillashib boradi.