Yunusxodjaev zoir shokirovich kasbiy psixologiya

 
Talabalar bilimini nazorat qilish uchun savollar 
1. 
Kasbiy motiv va motivatsiya
2. 
Mexnat faoliyati motivlari 
3. 
Kasbiy moslashuv 
4. 
«Motivatsiya» tushunchasi «Motiv» tushunchasi 

---

IDROK VA KASBGA YO‟LLASH 
Psixologlarning fikricha, inson nimaniki idrok qilsa, uni figura va fonda 
idrok qiladi. Figura - shunday narsaki, uni aniq anglash, ajratish, ko‗rish, 
eshitish va tuyish mumkin. Fon esa aksincha, noaniqroq, umumiyroq narsa 
bo‗lib, aniq ob‘ektni ajratishga yordam beradi. Masalan, gavjum bozorda 
ketayotgan taqdirda ham o‗z ismimizni birov aytib chaqirsa, darrov o‗sha 
tarafga qaraymiz. Ism - figura bo‗lsa, bozordagi shovqin - fon rolini o‗ynaydi. 
Boshqacha qilib aytganda, biz biror narsani idrok qilayotgan paytimizda uni 
albatta biror fondan ajratib olamiz. Masalan, gul bozorida aynan qip-qizil atirgul 
sizga yoqib qolib, o‗shani harid qilasiz, qolgan gullar fonday ongingiz aktiviga 
o‗tmaydi.
SHunday qilib, idrok - bu bilishimizning shunday shakliki, u borliqdagi 
ko‘plab, xilma-xil predmet va hodisalar orasida bizga ayni paytda kerak 
bo‘lgan ob’ektni xossa va xususiyatlari bilan yaxlit tarzda aks etishimizni 
ta’minlaydi. YA‘ni, idrokning asosida narsa va hodisaning yaxlitlashgan obrazi 
yotadiki, bu obraz boshqalaridan farq qiladi. Idrok o‗ziga nisbatan soddaroq 
bo‗lgan sezgi jarayonlaridan tashkil topadi. Masalan, olmaning shaklini, xidini, 
mazasini, rangini sezamiz, ya‘ni alohida-alohida xossalar ongimizda aks etadi. 
Bu - sezgilarimizdir. Sezgilar yaxlit tarzda idrok jarayonini ta‘minlaydi. Lekin 
olimlar idrokni sezgilarning oddiygina, mexanik tarzdagi birlashuvi, degan 
fikrga mutloq qarshilar. CHunki idrok ongli, maqsadga qaratilgan murakkab 
jarayon bo‗lib, unda shaxsning u yoki bu ob‘ektga shaxsiy munosabati va 
idrokdagi faolligi asosiy rol o‗ynaydi. Masalan, buni isboti uchun ko‗pincha 
Rubin figurasi tavsiya etiladi. Unda ikkita qora profil oq fonda berilgan. Bir 
qarashda ayrimlar bu rasmlarga qarab, «Bu - vaza» deb atasa, boshqalar uni bir-
biriga qarab turgan ikki kishi yuzining yon tomondan ko‗rinishi, deb ta‘riflashi 
mumkin. SHunisi xarakterliki, birinchi marta shu rasmni ko‗rgan odam uni 
yaxlit idrok qilib, nima ekanligini tushunishga harakat qiladi, lekin biror figurani 
ko‗rgach, ma‘lum vaqtgacha boshqasini ko‗rmay turadi. Agar shu idrok darajasi 
qolsa, ya‘ni yana nimanidir ko‗rishni xoxlamasa, u ikkinchi figurani ko‗rmasligi 

---

ham mumkin.