Yusubov D. A. Falsafa: Darslik / Yusubov D. A. Saitxodjayev X. B. Mavlyanov A. A

Neotomizm – XX asrdagi eng yirik diniy-falsafiy oqim bo‘lib, u 
o‘rta asrlardagi F.Akvinskiyning ta’limotini qaytadan tikladi. 
F.Akvinskiyning yangi, zamonaviy ta’limoti, demakdir. Bu ta’limotga 
ko‘ra, ilm va e’tiqod o‘rtasida to‘la muvofiqlik, uyg‘unlik bor. Ular bir-
birini to‘ldirib turadi, har ikkinchi ham Xudo tomonidan berilgan 
haqiqat. Bu ta’limotga ko‘ra xudoning mavjudligini falsafa turli mantiqiy 
usullar orqali isbot qilishi lozim. Falsafaning vazifasi dinga xizmat 
qilishdan iboratdir.
Neokantchilik – I.Kant o‘z davrida qo‘ygan ilmiy bilishning 
umumiyligi va zaruriyati haqidagi hamda tajribaviy aql haqidagi 
muammolarni tahlil etadilar. Bu ta’limotga ko‘ra, inson dunyoga bir 
marta keladi, shuning uchun har bir insonning hayoti o‘zi uchun eng oliy 
maqsaddir. Shuning uchun inson hayotidan kimdir o‘z maqsadlarini 
amalga oshirish uchun vosita sifatida foydalanishi mumkin emas. Erkin 
mavjudot deganda, Kant izdoshlari o‘zi xohlagan ishlarini qiluvchi 
kishini emas, balki jamoatchilik manfaatiga qarshi yurmaydigan, unga 
zid ish qilmaydigan, ammo o‘z haq-huquqlarini yaxshi biladigan insonni 
nazarda tutadi.

---

 58
Neopozitivizm – oqimining yirik namoyandalari Karnap, Ayer, 
Rassel, Vitgenshteyn va boshqalar. Tarafdorlari falsafa aniq fanlar 
taraqqiyotisiz mavjud bo‘la olmaydi. Falsafa – obyektiv reallikni emas, 
balki aniq fanlar qilayotgan ilmiy, ya’ni ijobiy (pozitiv) xulosalarni 
o‘rganib, tahlil qilib, ularni mantiqan bir tartibga, sistemaga solish kerak.
Strukturalizm – asosiy vakillari Levi Stross va Fuko. Bilishda 
strukturaviy usulning ahamiyatini mutlaqlashtiradi. Bu oqim tarafdorlari 
narsa va hodisalarning strukturasini bilish uning obyektiv mohiyatini 
bilish demakdir, deb hisoblashadi.
Germenevtika – qadimgi yunon afsonalaridagi Xudolarning xohish 
va irodasini insoniyatga tushuntirib berish uchun yerga yuborilgan 
elchisi Germes nomi bilan ataladi. Germenevtika – tushunish, 
tushuntirish, tahlil etish g‘oyalariga asosiy diqqatni qaratadi. Falsafaning 
asosiy vazifasi hayotning ma’nosini, mohiyatini kishilar o‘rtasidagi 
muloqotdan qidirishdan iborat, deb ta’kidlashadi. Muloqot jarayonida 
madaniy, tarixiy va ilmiy qadriyatlar yaratiladi. Shuning uchun 
falsafaning asosiy vazifasi hayotning ma’nosini, mohiyatini kishilar 
o‘rtasidagi muloqotdan qidirishdan iboratdir.