‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I oliy va ‘rta m a X s u s ta’l im vazirligi

a t a 2;
a t c
2
qisqichlar orasidagi u c h ta k u c h la n i s h o M c h a n a d i. T r a n s f o r ­
m ato rlar chulg‘am larining tu ta sh u v g u r u h i b i r xil va b irl a m c h i 
chulg‘am fazalarini shinalash t o ‘g ‘ri a m a l g a o s h i r i l g a n ta q d ird a , 
bu kuchlanishlardan biri nolga teng boMishi s h a r t. S h u n d a n s o ‘ng 
bjb2; b,c2; ct c
2
q is q ic h la r o ‘rta s id a g i k u c h l a n i s h l a r o M c h a n a d i .
OMchashlar tugallanganidan soMig o r a la rid a g i k u c h l a n i s h nolga 
teng boMgan qisqichlari tra n s fo rm a to rla rn i p a ra lle l i s h la tis h u c h u n
o ‘zaro tutashtiriladi. Agar b irinchi u c h t a o M c h a s h d a n
( a t a2; a
a,c2)
so ‘ng kuchlanishlardan b iro rtasi h a m n o lg a t e n g boM m asa, 
bu bitta tran sfo rm ato rn in g k u c h la n i s h i i k k i n c h i s i d a g i g a n is b a ta n
faza b o ‘yicha burilganligini va m o s h o ld a u la r n i p a r a l l e l ishlatish 
m um kin emasligini bildiradi.
Fazalashning bilvosita usullari ikkita s h i n a l a r t i z i m i g a e g a boM­
gan p o d stan siy a la rd a s h in a la rg a u l a n g a n k u c h l a n i s h t r a n s f o r -
matorlari yordam ida am alga oshiriladi. B u n in g u c h u n fa z a la n u v c h i
106

---

tra n sfo rm ato rn in g ikkilamchi tom oni bu vaqtda kuchlanish ostida 
boMmagan zaxiradagi shinalar tizimiga ulanadi. Bu vaqtda qolgan 
barcha ishlayotgan transform atorlar va liniyalar boshqa (ishchi) 
s h in alar tizim iga ulangan b o ‘ladi (7.10-rasm ). Fazalan ay o tg an
tra n s fo rm a to r va zaxiradagi shinaga kuchlanish 
YK
to m o n id a n
beriladi. Fazalash ishchi va zaxiradagi shinalarga ulangan k u c h ­
lanish tran sform atorlarining ikkilamchi tomonidagi qisqichlarda 
am alga oshiriladi. Fazalar mos kelmagan taqdirda ular alm ash- 
tiriladi. F a z a m o s k e lg an d a s h in a la rn i tu ta s h tiru v c h i u zg ich n i 
ulash orqali transform atorlar parallel ishga tushiriladi. Kuchlanish 
tran sfo rm ato rlarin in g o ‘zlarining fazalari mos kelishiga ishonch 
hosil qilish u c h u n ular oldindan bitta shinalar tizimidan t a ’m in- 
langan h olda fazalanadi.
U c h c h u lg ‘am li transfo rm ato rlarn i fazalash ikki bosq ich d a 
amalga oshiriladi. A w a lo transform ator YK to m o n id a n ulanib, 
PK
to m o n i fazalanadi. Fazalar mos kelgan taqdirda u 
PK
t o m o ­
n id a n uzilib , 
0 ‘K
to m in id a n zaxira shinasiga u lanadi va bu 
k u chlanishda yana fazalash amalga oshiriladi. H ar ikkala fazalash 
y ak u n langanidan s o ‘ng transform ator fazalangan hisoblanadi va u 
uchala c h u lg ‘am i b o ‘yicha parallel ishga tushiriladi.
7.10-rasm.
110/10 kV transformatorni bilvosita usulda kuchlanish 
transform atorining ikkilamchi chulg‘ami qisqichlarida 
fazalash sxemasi.
107

---

7.6. 0 ‘matilgan kuchlanishni rostlash qurilm alari va kuchlanish 
o‘zgarganda ruxsat etilgan holatlar
K uchlanishni rostlashning eng keng ta rq a lg a n usuli t r a n ­
sformator chulg‘amidagi o ‘ramlar sonining o ‘zgartirilishiga asos- 
langan. Ushbu maqsadda chulg‘a m lard a q o ‘s h im c h a s h o x o b c h a -
lar k o ‘zda tutilib, ular y o rd a m id a u la n g a n o ‘r a m l a r s o n i va 
mos holda transformatsiyalash koeffitsiyenti o ‘zgartiriladi.
0 ‘ramlami uzib-ulash amallari tra n sfo rm a to m in g ta rm o q d a n
uzilgan holatida 
QAU
(qo‘zg‘atishsiz uzib-ulash) qurilm asi yoki 
uning tarmoqdan uzilmagan ish holatida